İç olmayan: Mimarlık ve sinema kesişiminde eleştirel bir mekansal üretim

Non-interior: A critical spatial production at the intersection of architecture and cinema

PDF İndir

Tez No: 809800
Yazar: BÜŞRA BALABAN
Danışmanlar: DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2023
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 141

Özet

Bu tez çalışması, gündelik hayatta, bilimsel üretimlerde ve mimarlıkta sıklıkla karşılaşılan ikili karşıtlıklardan temellenen düşünme biçimini tartışarak bu ikili düşünmenin ötesinde olabilecek kuramsal ve pratik bir üretimi araştırır. Tezin Mimarlık Teorisinde ve Tarihinde İç Meselesi isimli ilk bölümü, ikili karşıtlıkları mesele edinen eleştirel düşünceyi ve feminist çalışmaları inceleyerek mekanın kurulumu, üretimi, yaşanışı, algılanışı konusundaki ikilikleri eleştiriye açmaktadır. Mimarlık düşüncesi ve pratiği, baskın güçleri ayrıcalıklı kılan ve eril çağrışımlara sahip olan özel/ kamusal, kadın/ erkek, iç/ dış gibi bir dizi cinsiyetlendirilmiş ikilik etrafında yapılandırılırken“iç”(interior/ity) meselesi dezavantajlı olarak konumlanır. Bu araştırmaya, mimarlığın dışladığı konuları keşfetmeye ilişkin bir motivasyonla başlıyor ve cinsiyetlendirilmiş güç ilişkilerini anlamak üzere iç/ dış ikili karşıtlığının ötesindeki mekansal ihtimalleri tartışıyorum. Bu tartışmayı yapmak üzere Robert Smithson'ın (1996)“yerin var olan anlamlarını yeniden kurmanın aksine iki karşıt kavram ortaya koymadan yerin yeni anlamlarını üreten”olarak tanımladığı“yer olmayan”a atıfla, sahip olduğu özellikleri neticesinde ikili karşıtlıklara sığmayan“iç olmayan”kavramını öneriyorum. Tez boyunca iç olmayanı, birbirine paralel olarak kuram ve pratik aracılığıyla araştırıyorum. İç Olmayanın Kuramsal Üretimi başlıklı ikinci bölümde, mimarlık ve sinema kuramlarını ve üretimlerini, topografik pratikler kapsamında bir arada ele alarak kuramsal bir çerçeve kuruyor ve eleştirel mekansal bir pratik geliştirmeyi amaçlıyorum. Bu kuramsal araştırma, iç olmayanın hangi koşullarda üretildiğini keşfetmeyi sağlıyor. İç olmayan, içe ilişkin bir temsilin bedenli deneyimi ve hareketliliği aracılığıyla üretilir. Bu sebeple“yazarın ölümü”nü gerektirir; alışılmış ikili özne/ nesne ilişkilerini sorgulayarak muğlaklaştırır ve“anlam”ı üreten, sürece dahil olan bir okuyucu/ izleyici/ kullanıcı tarifler. Mekanın bütünsel bir temsilini, kesin tanımlı bir halini sunmak yerine konumlu ve kısmi üretim(ler) olduğu için parçalı bilgi sağlar ve böylece muğlaklıklar içerir. İç olmayan, bu belirsizlikleri ortaya çıkarır ve beklenmedik ilişkiler üretir. Dolayısıyla iç olmayan, sabit bir temsili veya mekanı ifade etmez ve performatif olarak“haritalama”aracılığıyla ortaya çıkar. Haritalama, tezde hem bir araştırma yöntemi olarak hem de iç olmayanın pratikteki üretiminin bir koşulu olarak yer bulur; böylece kuram ve pratiği bir araya getirerek eleştirel mekansal bir çalışmayı mümkün kılar. İç olmayanın barındırdığı muğlaklıkları ortaya koymak üzere, İç Mekanın Maddesel Belirsizlikleri bölümünde, iç ve dış arasındaki karşıtlığın aksine geçişkenliğe ve performatifliğe odaklanan güncel eleştirel mekansal pratikler üzerinden çeşitli materyal durumlar araştırılır. Balkon, pencere, kapı gibi çeperde konumlanan“iç”ler, iç mekanın“iç”leri olarak gizemlileştirilen banyo, yatak odası, mutfak gibi muğlak alanlar, bu içlerin de içinde eşya ölçeğinde içler üreten yatak, dolap, koltuk, masa gibi alanlar ve otel odası veya araba içi gibi iç mekanı“dış”a taşıran ve ikisi arasında farklı bir ilişki ortaya koyan ara durumlar keşfedilir. Farklı ölçeklerde karşılaşılan bu maddesel durumlar üzerinden kurulan tartışmalar, içi ikili zıtlıklar dahilinde kurmaya yarayan kavramların ötesinde başka türlü bir bakış önermektedir. İncelemeler gösterir ki; bu tür bir bakış kazanmak, ancak iç mekana disiplinler arası bir alandan yaklaşarak ve yaratıcı eylemler dahilinde mekanı yeniden okuyarak ve de farklılaşan izleyici veya kullanıcı pozisyonunu yaratıcı bir konum olarak benimseyerek mümkün olabilmektedir. Bir film izleyicisi ile bir yerde (site) gezinen veya bir mekanı deneyimleyen bir ziyaretçi de benzer deneyimleri paylaşır; her ikisi de yerle bedenli bir buluşma gerçekleştirir. Tezin dördüncü bölümünde, iç olmayanın pratik üretiminin bir koşulu olan bu bedenli buluşma önemsenir ve iç mekanın maddesel belirsizliklerinin izi, filmdeki“iç”temsili üzerinden gerçekleştirilen haritalamalarla sürülürken İç Olmayanın Film Aracılığıyla Üretimi sağlanır. Bu kapsamda iç olmayanın pratik üretimini gerçekleştirmek üzere Chantal Akerman'ın Les Rendez-vous d'Anna (1978), Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles (1975) ve News from Home (1976) ve No Home Movie (2015) filmleri çalışma kapsamına dahil edilmiştir. Bu filmler, izleyici ve üretici konumlarını sorguya açması, otobiyografik etkiler barındırarak bu konumları eleştirip dönüştürüyor olması, iç mekanı geleneksel olarak kurmak yerine aykırı ve/ya özgün bir bakışı benimseyerek o yeri üretmesi gibi meseleler ve bu kapsamda iç mekana ve kadın karakterlere ilişkin sunduğu derinlikli araştırmalar da gözetilerek iç olmayan araştırmasını sürdürmek üzere önemli bulunmuştur. Bu araştırmada, araştırmacı olarak film izleme aracılığıyla“seyahat ederek”filmin dokunsal alanını haritalayan hareketli bir izleyici olarak konumlanmamın, iç mekanın ikili karşıtlıklara“sığmayan”bir tartışmasına olanak sağlayacağı düşünülmektedir. Sözü edilen iç mekanın belirsiz materyal hallerinin disiplinler arası bir alandan araştırılması, iç mekanda ikili zıtlıkları eleştiren ve başka türlü olasılıkları görmeye olanak veren“iç olmayan”ın kuram ve pratik aracılığıyla keşfedilmesini sağlamıştır.

Özet (Çeviri)

This thesis, discussing the way of thinking based on frequently encountered binary oppositions in daily life, scientific productions and architecture, explores a theoretical and practical production that can go beyond this system of thinking with dualities. The first chapter of the thesis, The Issue of the Interior in Architectural Theory and History, examines critical thinking and particularly feminist studies that take binary oppositions as an issue and opens up the dichotomies in the construction, production, experience, living and perception of space to discussion. While architectural theory and practice are structured around a series of gendered dichotomies such as private/ public, woman/ man, and interior/ exterior that privilege dominant powers and have masculine connotations, the issue of“interior/ity”is positioned as disadvantaged. I begin this research with a motivation to explore the issues that architecture excludes, and discuss the spatial possibilities beyond the dichotomy of interior/ exterior to understand gendered power relations. For the discussion, I suggest the concept of“non-interior”which does not fit into the binary oppositions as a result of its characteristics regarding Robert Smithson's (1996) definition of“non-place”that“produces new meanings of the site with not introducing two oppositional concepts, but reconstructing the existing meanings of the site”Throughout the thesis, I explore the concept of non-interior through developing a way of critical spatial research using both theory and practice in parallel to each other. In the second chapter, titled The Theoretical Production of the Non-Interior, I aim to establish a theoretical framework and develop a critical spatial practice by addressing the theories and productions of architecture and cinema together within the scope of topographical practices. This theoretical research allows the discovery of the conditions under which the non-interior is produced. It is produced through the embodied experience of an interior representation. For this reason, it requires the“death of the author”, questions and blurs the usual binary subject/ object relations, and defines a reader/ viewer/ user involved in the process that produces the“meaning”. It does not create a holistic representation of space or a precisely defined state; it provides fragmented and situated information with its partial production(s) containing ambiguities or uncertainties. The non-interior reveals these uncertainties and produces unexpected relations within them. Therefore, the non-interior does not refer to a fixed representation or space and emerges performatively through“mapping”. Mapping takes place in the thesis both as a research method and as a condition for the practical production of the non-interior; it performs as a tool to bring the theory and practice together. The partial and fragmented character of the non-interior leads to establishing affinities with not only mapping as topographical practices but also cinema. Viewing and making films can be considered as topographical practices that enable traveling to a“site”and establishing a bodily relationship with that site. Within this, it multiplies the visual systems by offering an oscillation between the moving/ wandering gaze, haptic view or the fixed, passive gaze of the traditional viewer. Discussions on the oscillation between different positions and visual regimes allow exploring the“on-screen/off-screen”debate in cinema as a fundamental issue that reveals the importance of cinema within this research. Cinema thinks and designs the“outside”of the frame while establishing a frame/ border; it opens up an important field in this study that aims to produce the“non-interior”to perform the ones“excluded”and“out-of”the discussion. Theoretical exploration initiates the practical production of the non-interior by considering the potential of the mappings performed by the viewer in the filmic interior representations. In order to investigate the ambiguities revealed by the non-interior, in the third chapter, The Material Uncertainties of the Interior, through contemporary critical spatial practices that focus on interior and exterior relationship with its transitivity and performativity rather than the binary opposition, various material situations are explored. Balconies, windows and doorsteps as interiors located in the periphery or boundary; bathrooms, bedrooms and kitchens which are mystified as the interiors of the interior spaces; beds, closets, chairs and tables produce interiors as a scale of furniture; and hotel rooms or car interiors which suggest interiors in different contexts by effusing the interior to the“exterior”. The discussions based on these material situations encountered at different scales, locations, positions and contexts suggest a different way of looking at the interior beyond the concepts that are used to establish within the context of binary oppositions. These discussions reveal that; gaining such a view can only be possible by approaching the interior from an interdisciplinary field and (re)reading the space through creative actions and adopting the differentiated position of the viewer or user as a creative one. This chapter does not claim that the uncertain material states are merely what is mentioned here, but the discoveries here enable us to see the different scales, positions and contexts on the same plane without having a hierarchy and initiate the practical productions of the non-interior(s). A viewer of a film and a visitor wandering around a site share similar experiences; both have bodily encounters with the site. In the fourth chapter of the thesis, The Practical Production of the Non-Interior through Film, this embodied experience, which is a condition of the practical production of the non-interior, is emphasized and the material uncertainties of the interior are traced with the mappings produced through the interior representations. In this context, four films of filmmaker Chantal Akerman; Les Rendez-vous d'Anna (1978), Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles (1975), News from Home (1976) and No Home Movie (2015) were included in the scope of the study. These films are found important in order to pursue the research of non-interior by considering the issues such as questioning the positions of the viewer and the producer, criticizing and transforming these positions with autobiographical influences, producing the interior space by adopting a contradictory perspectives and/or individual positions instead of establishing it conventionally, and the in-depth research on the interior space and female characters in this context. Considering these films as prominent examples of“off-screen”use in the cinema, the thesis study aims to reveal its potential to produce the non-interior. The mappings produced in the fourth chapter, create the non-interior(s) by discussing the material situations discovered in the previous chapter and fed the theoretical discussion by exploring new ambiguous material states at new locations and scales. For example, the first mapping performed through Les Rendez-vous d'Anna, not only discusses the physical elements such as hotel rooms, windows, and beds but also explores the role of smaller-scale mobile items such as telephones and suitcases for questioning the interior/ exterior dichotomy. The second mapping performed through Jeanne Dielman explores the agency of tables and the bathroom as physical elements that establish including between inside and outside spaces and discusses them in a multilayered way. The third mapping produced through News from Home and No Home Movie reproduces the different interior states positioned on the periphery through the features of framing and discovers the agencies of elements such as windows, doors, computer screens, car windows and camera lenses in the practical production of the non-interior. Besides that, the features discovered in the theoretical research of the non-interior initiate the practical productions in the fourth chapter while the mappings produced here also support the theoretical exploration by emerging new features of the non-interior. Within the scope of the research, my positioning as an active and productive viewer and mapping the haptic site of the film by“traveling”through viewing the film enables a discussion of the interior that does not fit into binary oppositions. Investigating the uncertain material states of the interior from an interdisciplinary field led to the exploration of the“non-interior”, which criticizes binary oppositions and allows us to recognize other possibilities of the interior, both through theory and practice.

Benzer Tezler

Tez No
649668
Sınır kavramının sı̇nema mekânında ı̇ncelenmesı̇: Tevfı̇k Başer fı̇lmlerı̇
Examination of the concept of border in a cinema space: Tevfik Başer films
TANE DOĞAN
Doktora
Türkçe
2020
Güzel Sanatlar Hacettepe Üniversitesi
İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı
PROF. PELİN YILDIZ
Tez No
844678
Edebiyat ve sinemada kurgusal mekân üretiminin yaratıcılığa etkisine yönelik bir yöntem önerisi
A method suggestion for the effect of fictional space production on creativity in literature and cinema
SELVA BAŞÇI
Doktora
Türkçe
2023
İç Mimari ve Dekorasyon Hacettepe Üniversitesi
İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİNE NUR OZANÖZGÜ
Tez No
893189
Kuir mekân üretiminin sinema ve fotoğraf disiplinleri üzerinden incelenmesi
An examination of queer space production through cinema and photography disciplines
HARUN GÜLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İç Mimari ve Dekorasyon Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
İç Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. ÖZKAL BARIŞ ÖZTÜRK
Tez No
830355
Experiencing the places where interior and exterior qualities are ambiguous on A taturk Boulevard
Atatürk Bulvarı üzerinde içsel ve dışsal niteliklerin muğlaklaştığı yerleri deneyimlemek
CİHAT ÇAGLAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mimarlık TED Üniversitesi
Mimarlık ve Kent Çalışmaları Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERSAN OCAK
Tez No
636294
Parcous de distinction, discours d'excellence: Une étude comparée du caractère structurant de l'enseignement artistique en Turquie
Ayrışma güzergâhları ve üstünlük söylemleri: Türkiye'de sanat eğitiminin yapılandırıcı karakteri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma
LARA IŞIN BAĞÇIVANOĞLU
Yüksek Lisans
Fransızca
2020
Sosyoloji Galatasaray Üniversitesi
Sosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ ERGUR

Geri Dön