Arap belâgatı'nda muktezâ-yı hâl
Muqtada al-hal in Arabic rhetoric
- Tez No: 810354
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDURRAHMAN ÖZDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belâgat, Meânî, Muktezâ-yı hâl, Hâl, Sekkâkî, Kazvînî, Balaghat, Rhetoric, Maani, Muqtada al-hal, Hal, Al-Sakkaki, Al-Qazwini
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 282
Özet
Bu çalışmada durumun gereğine göre söz söyleme anlamına gelen ve Arap belâgatının özünü temsil eden muktezâ-yı hâl konusu ele alınıp değerlendirilecektir. İlk defa Sekkâkî (ö. 626/1229) tarafından bu adla anılan muktezâ-yı hâl kavramından hem zâhirî hem de bâtınî halin gereği anlaşılır. Ayrıca hâl sadece muhatapla sınırlı olmayıp mütekellim ve bağlamın gerektirdiği şartlar da hâl kapsamında değerlendirilir. Muktezâ-yı hâli dikkate almadan kelamda verilmek istenen mesajın ve inceliklerin tam olarak anlaşılması mümkün değildir. Bununla birlikte klasik eserlerde bu kavramın soyut kaldığı, uygulamalarla beklendiği düzeyde müşahhas hale getirilmediği görülmüştür. Bu sebeple bu çalışmada belâgat için vazgeçilmez bir unsur olan muktezâ-yı hâl konusu bütün ayrıntılarıyla ele alınıp değerlendirilmiştir. Bu çerçevede muktezâ-yı hâl kavramının mahiyeti, bu kavramla ilişkili sair kavramlar, gerek klasik dönemde gerekse modern dönemde belâgatçıların/edebiyatçıların konu hakkındaki fikirleri araştırılıp incelenmiştir. Ardından öncelikle Kazvînî'nin (ö. 739/1338) el-Îzâh'ı, Teftâzânî'nin (ö. 792/1390) Muhtasarü'l-me'ânî'si ve modern dönem belâgatçılarından Berkûkî'nin (1876-1944) Şerhu't-Telhîs'i olmak üzere daha birçok belâgat eserinden istifade edilerek muktezâ-yı hâlin doğrudan alakalı olduğu meânî ilminin ve bu ilmin içeriğini oluşturan sekiz başlığın muktezâ-yı halle ilişkisi üzerinde durulmuştur. Son olarak muktezâ-yı hâlin farklı vecihlerine örnekler verilerek konu daha somut hale getirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın amacı muktezâ-yı hâl kavramını detaylı bir şekilde ele almak, bu kavramın meânî ilminin konularıyla ilişkisini sunmak ve muktezâ-yı hâlin başta ayet-i kerîmeler ve hadis-i şerifler olmak üzere geçmişten günümüze kadar dili doğru kullanan şairlerin, ediplerin ve halkın kelamlarında yer aldığını göstererek bu kavramı somutlaştırmaya çalışmaktır.
Özet (Çeviri)
This study is about“muqtada al-hal,”which refers to speaking according to the requirements of the situation and represents the essence of Arabic rhetoric. The concept of“muqtada al-hal,”which was first named as such by Al-Sakkaki (d. 626/1229), signifies both the apparent and hidden requirements of the situation. Additionally,“hal”is not limited to the person being spoken to, but the speaker and the conditions required by the context are also evaluated within the framework of“hal.”Understanding the nuances and message of a speech is not possible without considering“muqtada al-hal.”However, in classical works, this concept is often left abstract. Therefore, this study focuses on the indispensable element of rhetoric,“muqtada al-hal.”In doing so, we first researched the nature of the concept, other possible concepts that it has a relationship with, and the views of scholars on this topic in both ancient and modern times. In the second section, we delved into the relationship between“muqtada al-hal”and its directly associated branch of knowledge, known as“ilm al-maani”For this analysis, we utilized several works of Arabic rhetoric, including but not limited to Al-Qazwini's (d.739/1338)“Al-Izah,”Al-Taftazani's (d. 792/1390)“Mukhtasaru'l-maani,”and Al-Barquqi's (1876-1944)“Sharh at-Talhis”. This inquiry extended to the exploration of the eight subtopics that make up“ilm al-maani”. In the third section, we furnished examples from various aspects of“muqtada al-hal”aiming to impart a more tangible comprehension of the topic. The aim of this study is to examine the concept of“muqtada al-hal”in detail, present its relationship with the topics of“ilm al-maani,”and demonstrate the concrete usage of this concept primarily in the verses of the Qur'an and hadiths as well as the language of poets, writers, and the public, from the past to the present.
Benzer Tezler
- Arap belâgatında sözün muktazâ-ı zâhirin dışına çıkması
Out of the word's 'muktazâ-i zâhir' in the Arabic reteoric
MEHMET GÜLNİHAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ÖNCÜ
- Arap belagatı'nda konudan haberdar olan muhataba mesaj iletme amaç ve formları -Kur'an ölçeğinde-
Forwarding the message to the addressee who are aware of the subject in arab rhetoric, purposes and forms. -In the context of the Qur'an-
AHMET GEZEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ BENLİ
- Arap dili ve belâgatı'nda niyâbet
'Niyâbet' in arab language and eloquence
ÖMER FARUK ENGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET YÜKSEL
- Arap dili ve belâgatı'nda tıbak ve manaya yansımaları
Tibak in language Arabic and meaning reflections
YUNUS ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GALİP YAVUZ
- Fevâ'idü Celîle ve 'İbârâtün Latîfe- edisyon kritik
Fevâ'idu Celîle and 'Ibârâtun Latîfe-critical edition
AHMET ENSAR KAHRAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimUşak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN EGE