HEXACO ve Karanlık Üçlü kişilik özelliklerinin etiksel karar verme davranışına etkisi: Varyans tabanlı yapısal eşitlik modellemesi ile muhasebe meslek mensupları üzerine bir araştırma
The effect of HEXACO and Dark Triad personality traits on ethical decision-making behavior: A study on professional accountants with variance-based structural equation modeling
- Tez No: 816648
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FERHAT BİTLİSLİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Muhasebe ve Finansal Yönetim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 145
Özet
Muhasebe mesleği, bu mesleği icra eden bireylerin günün koşullarına uygun dönüşüme uyum sağlaması gereken bilişsel süreçlere dayalı dinamik bir uğraşı ifade eder. Muhasebe meslek mensupları her geçen gün mesleki ve etik çerçevede mesleğini yürütmede önemli baskılarla karşılaşmaktadır. Bu baskıları etkin bir şekilde yönetmeleri onların etiksel karar verme davranışlarını becerilerini gerektirir. Zira muhasebe meslek mensupları adına etiksel karar verme; karşılaşılan olaylar içerisinde bir dizi çatışmalı seçeneklerin olduğu durumlarda, ahlaki/etiksel açıdan en doğru yolu mantıksal bir yaklaşım kullanarak seçme çabası anlamına gelir. Tam bu noktada, muhasebecilere yönelik etiksel karar verme davranışına temel oluşturan Altı Faktörlü Kişilik (HEXACO) Modeli ve Karanlık Üçlü Kişilik Modeli gibi güncel kişilik-temelli değişken veya yapıları açığa çıkarmak önemli olmaktadır. Bu tespitlerden hareketle araştırmanın amacı; Türkiye'nin Isparta ilinde faaliyetlerini yürüten muhasebe meslek mensuplarının Altı Faktörlü Kişilik ve Karanlık Üçlü Kişilik özelliklerinin onların etiksel karar verme davranışları üzerindeki etkisini belirlemektir. Söz konusu etkileri incelemek için kurgulanan teorik modele uygun olarak hipotezler oluşturulmuş ve bu hipotezler test edilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını, 97 kişiden oluşan ve mesleğini aktif biçimde sürdüren muhasebe meslek mensupları oluşturmuştur. Katılımcılar; Kısaltılmış HEXACO Kişilik Ölçeği'ni (de Vries vd., 2013), Karanlık Üçlü Kişilik Ölçeği'ni (Jonason ve Webster, 2010), Etiksel Karar Verme Ölçeği'ni (Özkan ve Hacıhasanoğlu, 2012) ve kişisel bilgi formunu cevaplamıştır. Araştırmanın modeli SmartPLS programı kullanılarak Kısmi En Küçük Kareler Yol Analizi Yaklaşımı ile (VT-YEM) ile anlamlılık düzeyleri tahmin edilmiş ve sınanmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda, Altı Faktörlü Kişilik Modelinde yer alan dışadönüklük kişilik özelliği etiksel karar verme davranışının gizlilik ve tarafsızlık boyutlarını sırasıyla pozitif ve negatif yönde etkilemiştir. Sorumluluk kişilik özelliği, etiksel karar verme davranışının gizlilik ve mesleki deneyim boyutlarını anlamlı ve negatif yönde etkilemiştir. Buna karşılık dürüstlük-alçakgönüllülük, deneyime açıklık, duygusallık ve uyumluluk kişilik özellikleri ise etiksel karar verme davranışı alt boyutlarından herhangi birisini etkileyecek görgül kanıt sunmamıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, Karanlık Üçlü Kişilik Modelini oluşturan Makyavelist kişilik özelliği, etiksel karar verme davranışının mesleki davranış, mesleki yeterlilik ve doğruluk-dürüstlük boyutlarını beklendiği gibi anlamlı ve pozitif yönde etkilemiştir. Narsistik kişilik özelliği ise, etiksel karar verme davranışının sadece mesleki yeterlilik boyutunu anlamlı ve pozitif biçimde etkilemiştir. Psikopati kişilik özelliği ise, etiksel karar verme davranışının hiçbir alt boyutunu etkilememiştir. Genel anlamda iki kişilik modelinin bazı alt boyutlarının etiksel karar verme davranışı üzerinde etkiye sahip olduğu gözlenmiş, teorik ve pratik uygulama alanlarına dair öneriler sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Accounting profession refers to a dynamic occupation based on cognitive processes that individuals who practice this profession need to adapt to the transformation in accordance with the conditions of the day. Recently, professional accountants are faced with significant pressures in carrying out their profession in a professional and ethical framework. Managing these pressures effectively requires their ethical decision-making skills. Because ethical decision making on behalf of professional accountants; it means an effort to choose the most morally/ethically correct path using a logical approach, in situations where there are a number of conflicting options in the events encountered. At this point, it is important to reveal current personality-based variables or structures such as the Six-Factor Personality (HEXACO) Model and the Dark Triad Personality Model, which form the basis of ethical decision-making behavior for accountants. Based on these findings, the aim of this study is to determine the effect of Six-Factor Personality and Dark Triple Personality traits of professional accountants who carry out their activities in the province of Isparta, Turkey, on their ethical decision-making behaviors. In order to examine the mentioned effects, hypotheses were formed in accordance with the theoretical model and these hypotheses were tested. The participants of the research consisted of 97 professional accountants who actively pursue their profession. Participants; He answered the abbreviated HEXACO Personality Scale (de Vries et al., 2013), the Dark Triad Personality Scale (Jonason ve Webster, 2010), the Ethical Decision-Making Scale (Özkan ve Hacıhasanoğlu, 2012) and the personal information form. The model of the research was estimated and tested with the Partial Least Squares Path Analysis Approach (VT-SEM) using the SmartPLS program. As a result of the findings, the extraversion personality trait in the Six-Factor Personality Model significantly affected the confidentiality and impartiality dimensions of ethical decision-making behavior positively and negatively, respectively. Conscientiousness personality trait significantly and negatively affected the confidentiality and professional experience dimensions of ethical decision-making behavior. On the other hand, the personality traits of honesty-humility, openness to experience, emotionality and agreeableness did not provide empirical evidence to affect any of the sub-dimensions of ethical decision-making behavior. According to the findings of the study, the Machiavellian personality trait, which constitutes the Dark Triad Personality Model, affected the professional behavior, professional competence and honesty-honesty dimensions of ethical decision-making behavior in a significantly and positively, as expected. The narcissistic personality trait significantly and positively affected only the professional competence dimension of ethical decision-making behavior. Psychopathy personality trait did not affect any sub-dimensions of ethical decision-making behavior. In general, it has been observed that some sub-dimensions of both personality models have an effect on ethical decision-making behavior, and suggestions for theoretical and practical application areas are presented.
Benzer Tezler
- Üniversite öğrencilerinin karanlık üçlü ve dürüstlük-alçakgönüllülük kişilik özellikleri ile başkalarının duygularını yönetme davranışları arasındaki ilişkide sosyal ödüllendirmenin aracı rolü
The mediating role of social reward in the relationship between the dark triad and the honesty-humility personality traits and managing the emotions of others among university students
ZEYNEP DEMİRÖZ ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimMersin ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEM ALİ GİZİR
- Cinsiyete göre üniversite öğrencilerinde karanlık üçlü: Hexaco kişilik özelliklerinin yordayıcı rolü
Dark triad among university students with respect to gender: The predictive roles of Hexaco personality traits
EZGİ CÖMERT
- The dark triad and counterproductive work behaviour: Organisational culture as a moderator
Karanlık üçlü ve üretim karşıtı iş davranışları: Organizasyonel kültürün moderatör ilişkisi
MELİS GÜLERDİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
PsikolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YONCA TOKER
- Psikolojik danışmanların çok kültürlü psikolojik danışma yeterlilikleri ile HEXACO kişilik özellikleri arasındaki ilişkide psikolojik esnekliğin aracı rolü
The mediating role of psychologi̇cal flexibility in the relationship between multicultural psychological counseling competencies and HEXACO personality traits of psychological counselors
DİDEM FANUSCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAFİYE SARICI BULUT
- Okul psikolojik danışmanlarının kişilik özellikleri ve öz yetkinlik düzeyleri: Ankara ili örneği
Personality traits and self-efficacy levels of school counselors: Ankara province example
GİZEM ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
PsikolojiGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEHNİ KOÇ