Klasik sonrası Çağatay Türkçesi ile yazılmış Mensur Şâh-nâme (Giriş-inceleme-metin-açıklamalı dizin)
Prose shah-name written in post-classical Chagatai Turkish (İntroduction-analysis-text-annotated index)
- Tez No: 819901
- Danışmanlar: PROF. DR. MESUT ŞEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Şah-nâme, Şehname Destanı, Klasik Sonrası Çağatay Türkçesi, Yeni Uygur Türkçesi, Türk dili, Shah-name, Shehname epic, Post-Classical Chagatai Turkish, Modern Uyghur Turkish, Turkish language
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1711
Özet
Bu tezde, Fransa Millî Kütüphanesinde (Bibliothèque nationale de France)“SUPPL. TURC. 1010”numarada kayıtlı olan Şâh-nâme adlı 333 yapraklık el yazması eserin tamamı çalışılmıştır. Eser, Firdevsî Şah-nâme'sinin Klasik Sonrası Çağatay Türkçesine mensur çevirisidir. Tercüme, Doğu Türkistan hanlıklarından biri olan Kumul Hanlığı döneminde, H 1167/M 1753-1754 yıllarında, dördüncü Kumul hanı Yusuf Şah'ın emri ile yapılmıştır. Eserin mütercimi belli değildir. Müstensihi Molla Agılçı ibn-i Molla Musahib Kadı-yı Kara Töpi'dir. Metin Kumul şehrine bağlı Kara Döve'de, muhtemelen H 1333/M 1914-1915 yıllarında istinsah edilmiştir. Tercüme ve istinsah edildiği sahadan kaynaklı olarak metin, Yeni Uygur Türkçesi ile dil özellikleri bakımından kısmen, kelime kadrosu bakımından ise büyük oranda benzerlik göstermektedir. Çalışma giriş, inceleme, metin ve açıklamalı dizin olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde; dönemin tarihine ve dönemin diline genel bakışın ardından, tercümenin yapıldığı hanlık, eserin dili, içeriği ve nüshası ile ilgili bilgiler verildi. İnceleme bölümünde; dil incelemesi kapsamında metindeki yazım, ses ve şekil bilgisi özellikleri üzerinde duruldu. Metin bölümünde; eserin transkripsiyonu verildi. Açıklamalı dizin bölümünde; metnin gramatikal dizini ve sözlüğü oluşturuldu. Firdevsî Şah-nâme'sinin, tespit edebildiğimiz kadarıyla, Doğu Türkçesine çevrilmiş, bilinen tek nüshası olan metin hem bu yönü hem de içerdiği dil bilgisel özellikler ve kelime kadrosu bakımından Türk dili açısından önemli bir eserdir. Bunun yanında metin, Klasik Sonrası Çağatay Türkçesinin Yeni Uygur Türkçesine evrilme sürecini çok açık bir şekilde gösterdiği için hem tarihî hem de modern dönem Türk dili çalışmaları için önemli veriler sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
In this thesis, the entire 333-leaf manuscript of Şâh-nâme, which is registered in the National Library of France (Bibliothèque nationale de France) under the number“SUPPL. TURC. 1010”, has been studied. The work is a prose translation of Shah-name into Post-Classical Chagatai Turkish. The translation was made during the period of Qumul Khanate, one of the East Turkistan khanates, in H 1167/M 1753-1754, by the order of Yusuf Shah, the fourth Qumul khan. The translator of the work is not known. The scribe is Molla Agılçı ibn-i Molla Musahib Kadı-yı Kara Töpi. The text was copied in Kara Döve in the city of Qumul, probably in H 1333/M 1914-1915. The text is partially similar to Modern Uyghur Turkish in terms of linguistic features and largely similar in terms of vocabulary due to the translation and the area where it was translated and inscribed. The study consists of four chapters: introduction, analysis, text and annotated index. In the introduction; after an overview of the history of the period and the language of the period, information about the khanate where the translation was made, the language, content and copy of the work were given. In the analysis section; spelling, phonology and morphology features of the text were emphasised within the scope of language analysis. In the text section; transcription of the work is given. In the annotated index section; grammatical index and dictionary of the text were created. The text, which is the only known copy of Firdevsî Shah-name translated into Eastern Turkish as far as we have been able to determine, is analysed in terms of both this aspect and the grammatical features and vocabulary it contains. In addition, the text provides important data for both historical and modern Turkish language studies, as it clearly shows the evolution process of Post-Classical Chagatai Turkish into Modern Uyghur Turkish.
Benzer Tezler
- Doğu Türkçesinde (14.-16. yy.) cümle ve sözcük öbekleri
Lexical bundles and sentence in the Eastern Turkish (14th- 16th centuries)
EMİNE TEMEL
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Ravzatü'l Vai'zin Adlı Farsça Eserin Rahim Niyazi tarafından Çağataycaya tercümesi (metin- inceleme)
Rahim Niyazi's work in Persian called Ravzatü'l Vai'zin and its translation into Chagatai (Research-text)
FATEMEH ZANGENEH
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHAMMET NUR DOĞAN
- Kitâb-ı Köroğlu (Vr. 139a-162b) adlı eserin Türk dili ve edebiyatı eğitimi çerçevesinde bilim dili açısından değerlendirilmesi
The review of the book of Koroghlu (P.139a-162b) around Turkish language and literature education in terms of scientific language
MERVE KÖKSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT ŞEN
- Klasik sonrası Çağatay Türkçesiyle yazılmış anonim Târih-i Kaşgar (Giriş-metin-karşılaştırmalı inceleme-dizin)
Anonymous Historical of Kasghar written in post-classical Chagatay Turkish (Introduction-text-comparative rewiew-index)
ZEHRA KURTULGAN
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. SERKAN ŞEN
- Doğu Türkçesiyle Yazılmış Acayibü'l- Mahlukat ve Garayibü'l- Mevcudat (101a-150b yaprakları) (Dil incelemesi- metin-Türkiye Türkçesine Aktarım- Dizin)
Acayib- al- Mahlukat Ve Garayib- al- Mevcudat Which Written in Eastern Turkish (101a-150b pages) (Grammatical Study- Text- modern Turkish translation- index)
GAMZE ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERAP ALPER BAYRAM