Geri Dön

Türkiye'de tarihsel çevrenin korunmasına ve turizme UNESCO dünya mirası kriterlerinin etkileri ve katkıları

Effects and contributions of UNESCO world heritage criteria to the protection of the historical environment and tourism in turkey

PDF İndir

  1. Tez No: 821192
  2. Yazar: İRFAN ÖNAL
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. SERDAR HAKAN ÖZTANER
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Arkeoloji, Siyasal Bilimler, Turizm, Archeology, Political Science, Tourism
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sosyal Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 169

Özet

İnsanlığın yaşadığı bütün yıkımlar, başta savaşlar olmak üzere, üretimlerinin de yok olması anlamına gelmektedir. En basit tanımıyla yaptıklarımız ve ettiklerimiz olarak ifade edebileceğimiz kültür de bu yıkımlardan etkilenmekte ve insanlık olarak mirasımızı, bir başka ifadeyle maddi ve manevi birikimlerimizi yitirmekteyiz. UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) İkinci Dünya Savaşı sonrası, insanlığın bir daha benzeri yıkımlar yaşamaması için çalışmak üzere kurulmuş uluslararası bir örgüt olarak misyonunda; kültürün dahil olmadığı hiçbir gelişmenin sürdürülebilir olamayacağı, sadece insan merkezli karşılıklı saygı ve kültürler arası diyaloğun kalıcı barışı sağlayacağı belirtilmektedir. Bununla birlikte, yaşadığımız dünyada kültürel ve doğal mirası korumak, iklim değişikliği ve yoksullukla mücadele etmek, eşitsizliği gidermek ve çatışmalara son vermek için iş birliğinin önemi vurgulanmıştır. UNESCO misyonunun önemli bir aracı (aynı zamanda amacı) tarihsel çevreyi korumak olarak belirlenmiştir. Bunun yanında barışı sağlamak ve yeryüzünde insanların yaşam kalitesini artırmak için yoğun iş birliği yapılan konulardan birinin turizm olduğu ifade edilmiştir. Çalışmamızın konusuna ilham veren yaklaşım UNESCO'nun misyonu olmuştur. Dünya mirası kriterleri, UNESCO misyonunun gerçekleşmesini sağlayan önemli bir araçtır. UNESCO Dünya mirası listesine dahil olmak için söz konusu alanların üstün evrensel değere sahip olması (OUV) ve 10 seçim kriterinden bir tanesini karşılaması gerekmektedir. Bu kriterlerce çizilen evrensel çerçeve ile belirlenen Dünya Mirası Listesi ise hem tarihsel çevrenin korunmasına hem de iş birliği alanı olarak turizme önemli etki ve katkılar yapmaktadır. Ülkemizde de tarihsel çevrenin korunması ile ilgili olarak evrensel ilkelere uyum ve etkin uygulama seviyesine erişebilmek için kamu, sivil ve akademi kurumlarınca pek çok çalışma yapılmaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden biri, üzerinde yaşadığımız toprakların sahip olduğu medeniyet birikimi ve evrensel kültüre karşı sorumluluklarımızdır. Öte yandan ülkemizin önemli bir turizm endüstrisi de mevcuttur. Turizmin gelişmesi ve değişimiyle ortaya çıkan yeni durumda var olan kültür ve turizm iş birliği veya etkileşiminin önemi artmıştır. Söz konusu iş birliğinin tarihsel çevreye ilişkin hassasiyet ve sorumluluklar çerçevesinde sürdürülebilirlik ilkesiyle yürütülmesi gereklidir. Tarihsel çevrenin korunması ve turizm iki zıt alan gibi görünmekle beraber günümüzde farklı disiplinlerin yardımıyla evrensel ilkeler ve uluslararası kabul görmüş metin ve uygulamalar nedeniyle iş birliği alanları olarak kabul edilir. Çalışmamızda, UNESCO Dünya Mirası Kriterleri tarihsel çevrenin korunmasında önemli bir motivasyon oluşturup bu kriterlerin etkisiyle belirlenen Dünya Miras Alanlarının tarihsel çevre koruma ve kültür turizmiyle etkileşimi araştırılmıştır. Günümüzde, UNESCO sözleşmesi kültürel miras (insan etkileşimleri) ile çevremizi (doğal miras) koruma ihtiyacı arasındaki evrensel denge arzusuna öncülük etmektedir. Konumuzla ilgili olarak, UNESCO'nun hedefi koruma bilincinin artması ve turizm gelişimidir. Evrensel değer ve insanlığın mirası kavramları koruma bilinci kavramının destekleyicileridir. UNESCO, söz konusu misyonunu normatif ve zorlayıcı eylemlerle yerine getirirken, Dünya Mirası Alanlarına yönelik olarak güvenilirlik, koruma, kapasite geliştirme ve iletişimi öne çıkarmakta; turizmi önceleyerek söz konusu değer ve kavramların zayıflatılmalarını önlemek için de yerel halkın önceliğini resmi olarak teyit etmektedir. Bu çerçeveden hareketle tez konusunun amacı ülkemizde UNESCO Dünya Mirası Kriterleriyle somutlaşan UNESCO misyonunun tarihsel çevrenin korunmasına ve bulundukları destinasyonun kültür turizmi hareketine yaptıkları etki ve katkıları inceleyerek; kültür ve turizm alanlarının iş birliğinin niteliğini ortaya çıkarmaktır. Günümüzde, kültür ve turizm alanlarında artan ve çeşitlenen bir iş birliği mevcuttur. Bu iş birliğinin çeşitli etki ve faydaları bu alanlarla ilgili görevleri bulunan UNESCO, UNWTO (Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü), EU (Avrupa Birliği) gibi uluslararası kuruluşlarca da belirtilmekte; yapılan ortak projeler, konferanslar v.b. sonucunda sahadaki uygulamalara ışık tutması için evrensel ilke ve kurallar belirlenmektedir. Bu noktada kültür, turizm ve çevre ile ilgili olarak hassasiyetleri gözetmek, korumak, geliştirmek ve işbirliğini artırmak hususları öne çıkıyor. UNESCO'ya göre Dünya Mirası Kriterleri hem bir kültürel koruma aracı hem de sürdürülebilirlik anlayışıyla karşılıklı saygıyı artıran, kültürlerarası diyaloğa katkı veren ve barışın teminatı olarak görülmektedir. Bu misyonun araçlarından biri olarak kültürel, doğal veya karma varlıkların Dünya Mirası Listesine dâhil olmasıyla ortaya çıkan en önemli sonuçlardan biri de turizmdir. UNWTO da turizmle ilgili bir kuruluş olarak turizmin olumsuz etkilerini azaltmak, toplumsal faydasını artırmak ve tarihsel çevreyle ilgili uluslararası hedefleri de karşılamak için söz konusu alanlardaki iş birliğini önceliği haline getirmiştir. İki kuruluş da birlikte sürdürülebilir turizm anlayışını yaygınlaştırmak için iş birliği içindedir. Bu yönde akademik alanda da disiplinler arası bir yaklaşımla yapılan çalışmaların arttığı gözlenmektedir. Gelinen aşamada UNESCO Dünya Mirası Listesine girmek için çabaların arttığını görürken, aynı zamanda tarihsel çevre koruma bilincinin de yaygınlaştığını gösteren bir eğilim mevcut. Bütün bu gelişmelerin söz konusu iş birliğinin sonucu olduğu düşünülmektedir. Dünyadaki eğilim bu yönde iken kültürel ve doğal varlıklar açısından zengin olan ve aynı zamanda önemli bir turizm ülkesi Türkiye'nin de bu çalışmanın konusunun çerçevesini oluşturan tarihsel çevre ve kültür turizmi hassasiyetlerini gözetme, söz konusu alanlar arasındaki ilişki ve iş birliğinin niteliğini kavrama ve buna yönelik yönetim vizyonunu uygulamaya geçirme önceliği bulunmalıdır. Çalışmamızda: Giriş bölümünde konu, kapsam, önem, araştırma soruları, sınırlılıklar ve çalışmanın yöntemi açıklanmıştır. Birinci bölümde tarihsel çevre ve koruma anlayışı ele alınmış, kavramsal temeli oluşturulmuştur. Tarihsel çevreyi koruma anlayışımızın geldiği nokta ve disiplinlerarası bakış açısıyla turizm ile yapılan iş birliğinin niteliğinin üzerinde durulmuştur. UNESCO Dünya Mirası Kavramı ve Kriterlerinin incelendiği ikinci bölümde çalışmamızın konusuna da ilham olan UNESCO misyonunun somut araçları ve ilgili kavramlar, tarihsel süreç ve anlayış irdelenmiştir. Dünya mirası kriterlerinin yarattığı çerçeve anlayış ve Dünya Mirası Alanlarının turizme etkisi vurgulanmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde Turizmin gelişimi ve tarihsel çevre ile etkileşimi, dördüncü bölümde de Türkiye'de Tarihsel Çevre ve Turizm Politikaları incelenerek ülkemizdeki durum anlatılmış; UNESCO misyonunun altını çizdiği ve tezimizin konusuyla sınırlı olarak ortaya konan evrensel ilke ve yaklaşımın Türkiye'deki yansımaları tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonuçta; Dünyadaki gelişmeler uyarınca ve konuyla ilgili uluslararası örgütlerin de desteklediği gibi genel anlamda kültür ve turizm arasındaki iş birliği alanı tarihsel çevre ve turizm arasında kültür turizmi veya miras turizmi olarak adlandırabileceğimiz bir olguyla somutlaşmaktadır. Bunun öncülüğünü UNESCO misyonu çerçevesinde Dünya mirası kriterleri ve Dünya mirası listesinde bulunan varlıklar yapmaktadır. Söz konusu iş birliği uluslararası literatürde, bir biyoloji terimi olmakla beraber sosyal bilimlerde de sıkça kullanılan,“sinerji”terimiyle ifade edilmektedir. Bu nitelendirmenin, yine bir biyoloji terimi olan“simbiyotik”ilişki olduğu konusunda yaygın bir görüş de mevcuttur. İki alanın“ortak yaşamı”uyarınca birbirlerine daha fazla fayda sağlayabileceği görüşü giderek yerleşmektedir. Bütün bu gelişmeler kültür, turizm ve çevreye ilişkin global hedef ve sorumlulukları da kapsamaktadır/kapsamalıdır. Dünyanın karşı karşıya olduğu global sorunlar tarihsel çevre ve turizm konularını da yakından ilgilendiriyor. Bu nedenle, konumuza ilişkin alanlara yönelik yönetimsel sistemlerin de evrensel ilke ve sorumluluklar uyarınca gözden geçirilmesi, yeniden değerlendirilmeleri zorunlu hale gelmiştir. Ülkemizde turizm algısının baskın olarak kitle turizmi ağırlıklı olması nedeniyle çalışmamıza esas teşkil eden kültür ve turizm iş birliğinin zaman zaman turizmin zorlayıcı etkisiyle misyonunu yerine getiremediğine şahit olunmaktadır. Bundan kaçınmanın yolu ise turizmin çok çeşitli yapısı ve özelliği göz önünde tutularak farklı disiplinlerin de bu alanda çalışmasını teşvik edip bütün yaşamı ilgilendiren bir alan olduğu gerçeğinin ortaya konulması olacaktır. Böylece turizm ve tarihsel çevre etkileşiminde sorumluluklar ve sürdürülebilirlik ilkeleri öne çıkarak her iki alanın da faydalanacağı ve yeryüzünün ve insanın ihtiyaçlarının birlikte gözetileceği bir anlayışın yerleşmesi için zemin oluşturulabilir.

Özet (Çeviri)

All the destructions experienced by humanity, especially wars, mean the destruction of their production. Culture, which we can describe as what we do with the simplest definition, is also affected by these destructions, and as humanity, we lose our heritage, in other words, our material and spiritual savings. UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) in its mission as an international organization established after the Second World War to work to prevent humanity from experiencing similar destructions again; It is stated that no development can be sustainable without the inclusion of culture, and only human-centered mutual respect and intercultural dialogue will ensure lasting peace. In addition, the importance of cooperation was emphasized in order to protect the cultural and natural heritage in the world we live in, to combat climate change and poverty, to eliminate inequality and to end conflicts. An important tool (as well as its purpose) of the UNESCO mission has been identified as protecting the historical environment. In addition, it has been stated that tourism is one of the subjects with which intensive cooperation is made to ensure peace and improve the quality of life of people on earth. The approach that inspired the subject of our study has been the mission of UNESCO. World heritage criteria are an important tool that enables the realization of the UNESCO mission. To be included in the UNESCO World Heritage list, the sites must have an outstanding universal value (OUV) and meet one of the 10 selection criteria. The World Heritage List, which is determined by the universal framework drawn by these criteria, makes significant impacts and contributions both to the protection of the historical environment and to tourism as a field of cooperation. In Türkiye, many studies are carried out by public, civil and academic institutions in order to reach the level of compliance with universal principles and effective implementation regarding the protection of the historical environment. One of the most important reasons for this is the accumulation of civilization on the land we live on and our responsibilities towards universal culture. On the other hand, Türkiye also has an important tourism industry. In the new situation that emerged with the development and change of tourism, the importance of the existing culture and tourism cooperation or interaction has increased. The said cooperation should be carried out with the principle of sustainability within the framework of sensitivity and responsibilities regarding the historical environment. Although the preservation of the historical environment and tourism seem to be two opposite fields, today, with the help of different disciplines, they are accepted as areas of cooperation due to universal principles and internationally accepted texts and practices. In our study, the UNESCO World Heritage Criteria constitute an important motivation in the protection of the historical environment and the interaction of the World Heritage Sites, which are determined by the effect of these criteria, with historical environmental protection and cultural tourism has been investigated. Today, the UNESCO convention spearheads the desire for a universal balance between cultural heritage (human interactions) and the need to protect our environment (natural heritage). Regarding our subject, the aim of UNESCO is to increase the awareness of conservation and tourism development. The concepts of universal value and heritage of humanity are the supporters of the concept of conservation awareness. While carrying out its mission with normative and compelling actions, UNESCO emphasizes reliability, protection, capacity building and communication for World Heritage Sites; It officially confirms the priority of local people in order to prevent the weakening of the said values and concepts by prioritizing tourism. Moving from this framework, the aim of the thesis topic is to examine the effects and contributions of the UNESCO mission, embodied in the UNESCO World Heritage Criteria in Türkiye, to the protection of the historical environment and the cultural tourism movement of the destination; to reveal the nature of the cooperation of culture and tourism fields. Today, there is an increasing and diversifying cooperation in the fields of culture and tourism. Various effects and benefits of this cooperation are also stated by international organizations such as UNESCO, UNWTO (United Nations World Tourism Organization), EU (European Union), which have duties in these fields; joint projects, conferences, etc. As a result, universal principles and rules are determined to shed light on the practices in the field. At this point, the issues of observing, protecting, developing and increasing cooperation with regard to culture, tourism and the environment come to the fore. According to UNESCO, the World Heritage Criteria are seen both as a tool of cultural preservation and as a means of sustainability, increasing mutual respect, contributing to intercultural dialogue and guaranteeing peace. One of the most important results of the inclusion of cultural, natural or mixed assets in the World Heritage List as one of the tools of this mission is tourism. As a tourism-related organization, UNWTO has prioritized cooperation in these areas in order to reduce the negative effects of tourism, increase its social benefits and meet international targets related to the historical environment. Both organizations cooperate to promote the concept of sustainable tourism together. In this direction, it is observed that studies conducted with an interdisciplinary approach in the academic field have increased. At the current stage, while we see that efforts to enter the UNESCO World Heritage List have increased, there is also a trend showing that the awareness of historical environmental protection has become widespread. It is thought that all these developments are the result of the said cooperation. While the trend in the world is in this direction, considering the historical environment and cultural tourism sensitivities of Türkiye, which is rich in cultural and natural assets and also an important tourism country, which forms the framework of the subject of this study, understanding the nature of the relationship and cooperation between these areas and management accordingly. Putting the vision into practice must be prioritized. In our study: In the introduction, the subject, scope, importance, research questions, limitations and the method of the study are explained. In the first chapter, the understanding of historical environment and conservation has been discussed and its conceptual basis has been established. The point where our understanding of protecting the historical environment has come and the quality of cooperation with tourism has been emphasized with an interdisciplinary point of view. In the second part, in which the UNESCO World Heritage Concept and Criteria are examined, the concrete tools of the UNESCO mission, which also inspired the subject of our study, and related concepts, historical process and understanding were examined. The framework understanding created by the World Heritage criteria and the impact of World Heritage Sites on tourism have been tried to be emphasized. In the third part, the development of tourism and its interaction with the historical environment, and in the fourth part, the Historical Environment and Tourism Policies in Türkiye are examined and the situation in our country is explained; It has been tried to determine the reflections of the universal principle and approach, underlined by the UNESCO mission and limited to the subject of our thesis, in Türkiye. After all; In accordance with the developments in the world and as supported by the relevant international organizations, the field of cooperation between culture and tourism in general is embodied in a phenomenon that we can call cultural tourism or heritage tourism between historical environment and tourism. This is pioneered by the World Heritage criteria and the assets on the World Heritage List within the framework of the UNESCO mission. The cooperation in question is expressed in the international literature with the term“synergy”, which is a biology term but also frequently used in social sciences. There is also a common view that this characterization is a“symbiotic”relationship, which is also a biology term. The view that the two areas can provide more benefits to each other in accordance with the“common life”is increasingly established. All these developments also include/should cover global goals and responsibilities regarding culture, tourism and the environment. The global problems facing the world are also closely related to the historical environment and tourism. For this reason, it has become necessary to review and re-evaluate the administrative systems for the fields related to our subject in accordance with universal principles and responsibilities. Due to the fact that the perception of tourism in our country is predominantly mass tourism, it is witnessed that the culture and tourism cooperation, which is the basis of our study, cannot fulfill its mission from time to time with the compelling effect of tourism. The way to avoid this would be to encourage different disciplines to work in this field, taking into account the diverse structure and characteristics of tourism, and to reveal the fact that it is an area that concerns all life. Thus, responsibilities and sustainability principles in the interaction of tourism and historical environment can be brought to the fore, and a ground can be formed for the establishment of an understanding that will benefit both areas and that the needs of the earth and people will be taken care of together.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    637381

    Kapadokya kültürel miras alanlarının değişimi ve yorumlanması 1960-2020

    Examination and interpretation of the changes in the Cappadocia cultural heritage sites 1960-2020

    FUNDA SOLMAZ ŞAKAR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YEGAN KAHYA SAYAR

  2. Tez No

    100842

    Doğal, tarihsel ve arkeolojik alanların turizm potansiyelinin belirlenmesi: Göller bölgesi örneği

    The Determination of natural, historical and archeological sites for tourism potential: The case of lakes district

    ALİ TÜRK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2000

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    PROF.DR. MESTURE AYSAN

  3. Tez No

    160069

    Doğal ve kültürel varlıklar yönetimi ve koruma politikaları

    The management of natural and cultural assets and preservation politics

    KAMİL SÖNMEZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    Kamu YönetimiAnkara Üniversitesi

    Sosyal Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. COŞKUN ÖZGÜNEL

  4. Tez No

    480706

    تخريب الآثار التأريخية والبيئية في شمال العراق بين سنة1921-1991

    1921- 1991 yıllarında Kuzey Irakın doğal çevre ve tarihî eserlerinin tahribi

    AHMED MOHAMMED MAWLOOD SYAN

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2017

    Kamu YönetimiYüzüncü Yıl Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. RAHMİ TEKİN

  5. Tez No

    56618

    A Method for resteucturing the interrelation between tourism and usage of traditional/ Historical settlements, case study

    Turizm ve geleneksel/tarihsel yerleşmelerin ilişkilerinin yeniden yapılandırılması için bir method

    NİMET ÖZGÖNÜL

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    1996

    MimarlıkOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. CEVAT ERDER

Geri Dön