Aleksander Kazım Bek ve transkripsyon metinlerinden biri olan grameri üzerine bir inceleme
A study on Alexander Kazım Bek and his Turkish-Tatar grammar as one of the transcription texts
- Tez No: 825148
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÖZKAN ÖZTEKTEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 197
Özet
Transkripsiyon metinleri, Arap harfli yazılan Osmanlı Türkçesi ve diğer Türk lehçelerinin tarih içerisindeki ses değişimlerini, yazının ve konuşmanın dengesizliğini incelemekte yardımcı olan malzemelerdir. Aleksander Mirza Kazım Bek'in“Genel Türk-Tatar dili grameri”ise hem tamam metin hem ayrı cümle ve ifadeleri içeren bir eser olarak Kiril harfli transkripsiyon metinlerinden faydalı bir örnek sayılmaktadır. Yazarın eserde kaydettiği telaffuzları dışında transkripsiyon işaretlerini kullanması da dikkat çekicidir. Transkripsiyon metinleri, Arap harfli yazılan Osmanlı Türkçesi ve diğer Türk lehçelerinin tarih içerisindeki ses değişimlerini, yazının ve konuşmanın dengesizliğini incelemeye yardımcı olan malzemelerdir. Rusya'da Türkoloji kurucularından biri olan Aleksander Mirza Kazım Bek'in“Türk-Tatar dilinin umumi grameri”ise hem tamam metin hem ayrı cümle ve ifadeleri içeren bir eser olarak Kiril harfli transkripsiyon metinlerinden faydalı bir örnek sayılmaktadır. Yazarın eserde kaydettiği telaffuzları dışında transkripsiyon işaretlerini kullanması da dikkat çekicidir. Transkripsiyonların dışında eserin gramer kitabı olduğu için Kazım Bek'in Türkçe gramer konusundaki fikirleri de ayrı bir yer almaktadır. Kitap, ilk karşılaştırmalı Türk lehçeleri grameri olup 19. yüzyıl Osmanlı Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Tatar ve Çuvaş lehçelerinin dil bilgisi konusunda önemli bilgiler içermektedir. Avrupa'da uzun yıllar Türkçe ders kitabı olarak kullanılan bu eser o dönemki Türkçe araştırmalarını genişletmiş ve Türkoloji'ye büyük katkıda bulunmuştur. Bu çalışmanın amacı kitabın içeriğini ve içindeki transkripsiyon metinlerini incelemek olmuştur. Bunun için ilk olarak kitabın içerikleri Rusçadan Türkçeye tercüme edilmiştir. İnceleme sırasında ise Kazım Bek'in gramerinin, önce ve sonra yayımlanan diğer eserlerdeki bilgileriyle karşılaştırılmış; yenilikçi, doğru veya yanlış olduğu kanıtlanan fikirlerin analizi yapılmıştır. Kiril harfli transkripsiyonların Latin harfli transkripsiyonları yapılmış, çalışmada vermiş olduğumuz tablolara göre yansıtılmıştır. Arap harfli yazısı için yazarın transkripsiyonunun olmadığı yerlerde ise kendi transkripsiyonumuz yapılmıştır. Aleksander Kazım Bek'in eseri ilk karşılaştırmalı Türk lehçeleri grameri ve ilk Kiril harfli transkripsiyon metinlerinin kaynağı olarak kabul edilir. Fakat bu zamana kadar kitap ne Türkçeye ne İngilizceye çevrilmiştir. Türkiye içinde ise eser incelenmeye alınmamıştır. Bu nedenle eserin incelenmesi diğer araştırmacıların başvurabileceği Türkçe malzeme kaynağı açısından faydalı olacaktır.
Özet (Çeviri)
Transcription texts are materials that play a very important role in the analysis of the historical sound changes in Ottoman Turkish and other Turkic dialects written in Arabic script, as well as the imbalance between writing and speech.“The General Grammar of the Turkic-Tatar Language”by Aleksander Mirza Kazım Bek, one of the founders of Turkology in Russia, is considered as a useful example of Cyrillic transcription texts, containing both complete texts and separate sentences and expressions. The author's use of transcription symbols in addition to recording pronunciations in the work is also remarkable. Apart from the transcriptions, the book contains Kazım Bek's ideas about Turkish grammar because it is a grammar book. The book is the first comparative grammar of Turkic dialects, containing important information about the grammar of 19th century Ottoman Turkish, Azerbaijan Turkish, Tatar, and Chuvash dialects. Used as a Turkish course book in Europe for many years, this work expanded researches in field of Turcic languages of the time and made a significant contribution to Turkology. The purpose of this study was to examine the content of the book and the transcription texts within it. To do this, firstly the contents of the book were translated from Russian to Turkish. During the study, Kazım Bek's grammar was compared with information from other works published before and after the book, and an analysis of innovative, correct or incorrect ideas of the author was conducted. Cyrillic transcription texts were converted into Latin script transcriptions and reflected in order showed in the tables provided in the work. In cases where there was no author's transcription for Arabic script, our own transcription was made. Aleksander Kazım Bek's grammar book is considered as the first comparative grammar of Turkic dialects and the first source of transcription texts written in Cyrillic. However, until now the book has not been translated into Turkish or English. Moreover, it has not been examined within Türkiye. Therefore, the examination of this work will be useful as a material in Turkish language that other researchers can refer to.
Benzer Tezler
- Rusya'da Türkoloji çalışmaları çerçevesinde Türkiye Türkçesiyle ilgili eserlerin incelenmesi
Review of work with Turkish language in the framework of Russian Turcology
SAHIBA KHALAFOVA
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FAHRİ TEMİZYÜREK
- Doğu-batı ilişkileri ve nükleer güç
Başlık çevirisi yok
KADRİ KEMAL GÜNEŞ
Doktora
Türkçe
1987
Uluslararası İlişkilerAnkara ÜniversitesiKamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ORAL SANDER
- The Serbo-Croat relations in Yugoslavia
Yugoslavya'da Sırp-Hırvat ilşkileri
CANER SANCAKTAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2004
Uluslararası İlişkilerBoğaziçi ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜN KUT
- Yukarı Ova (Ceyhan Ovası) Hellenistik Dönem seramiği
Pottery Of the Hellenistic Period from Yukarı Ova (Ceyhan Plain)
HAKKI FAHRİ ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
ArkeolojiÇukurova ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KAZIM SERDAR GİRGİNER
YRD. DOÇ. DR. MURAT DURUKAN
- Theory of Noncommutative Motives
Nonkomütatif Motifler Teorisi
BERKAN ÜZE
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
MatematikBoğaziçi ÜniversitesiMatematik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAZIM İLHAN İKEDA