Üniversite öğrencilerinde tütün kullanımı, duygudurum ve bilişsel süreçler arasındaki ilişkilerin incelenmesi
Investigation of the relationships between tobacco use, mood and cognitive processes in university students
- Tez No: 834057
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE AYÇİÇEĞİ DİNN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Tütün ürünlerinin yaygın bir şekilde kullanımı, küresel bir sağlık sorunudur. Özellikle Türkiye'de sigara içen ergen ve yetişkin sayısı oldukça fazladır. Dünya Sağlık Örgütü'ne (2016) göre, Türkiye'deki 15 yaş üzerindekilerin %31.6'sı ve erkeklerin %44.1'i sigara, nargile ve elektronik sigara gibi tütün ürünleri kullanmaktadır. Tütün kullanımı ile ilişkili olan sağlık sorunları düşünüldüğünde, tütün kullanımının bilişsel süreçler üzerindeki etkisini inceleyen araştırmalar, büyük öneme sahiptir. Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencileri arasında Bilişsel Yansıma Testi (BYT) ile değerlendirilen sezgisel ve analitik (yansıtıcı) akıl yürütme yöntemleri ve tütün kullanım alışkanlıkları arasında bir ilişki olup olmadığını araştırmaktır. BYT'de başarılı bir performans, katılımcının sezgisel ancak yanlış olan yanıtı bastırmasını ve analitik/yansıtıcı bir problem çözme yaklaşımını kullanmasını gerektirmektedir. Analitik akıl yürütme, düşüncelerin engellenmesini ve kontrolünü gerektirirken; sezgisel akıl yürütme daha dürtüsel bir bilişsel yapıyı yansıtmaktadır. Bu araştırmada, tütün ürünü kullanmayan katılımcıların doğru ve analitik cevaplar vererek BYT'de yüksek puan alması, tütün ürünü kullanan katılımcıların ise bu testte daha fazla yanlış ve sezgisel yanıtlar vermesi beklenmiştir. Katılımcıların BYT performanslarının genel zekadan, sayısal becerilerden, ketleyici kontrolden (renk-kelime karışımına dayalı), alt klinik depresif belirtilerden ve durumluk kaygıdan etkilenip etkilenmediğini kontrol etmek için ek bilişsel testler ve öz bildirim ölçümleri uygulanmıştır. Bu ölçümler ile tütün ürünü kullanan ve kullanmayan katılımcılar arasında bahsedilen bilişsel işlevler ve durumluk kaygı açısından anlamlı bir farklılığın olup olmadığını, varsa bu farklılığın BYT performanslarını etkileyip etkilemediğini test etmek amacıyla analizler yapılmıştır. Beklenmedik bir şekilde, tütün ürünü kullanan katılımcılar (n=63), BYT'de tütün ürünü kullanmayan katılımcılara (n=94) göre daha yüksek puanlar almış fakat grupların BYT performansları arasında anlamlı fark gözlemlenmemiştir. Araştırma grupları arasında genel zeka, depresif semptomlar ve durumluk kaygı düzeyleri açısından anlamlı fark bulunmamıştır; ancak grupların cinsiyet dağılımlarına bakıldığında orantısız olarak tütün ürünü kullanan grupta daha fazla sayıda erkek katılımcının olduğu görülmüştür. Tütün ürünü kullanan katılımcılar, kullanmayan katılımcılara göre, sayısal becerileri değerlendirmek için kullanılan Aritmetik Ölçeğinin genel ölçek alt boyutunda anlamlı olarak daha yüksek puanlar almıştır. Bu nedenle, BYT'de anlamlı fark elde edilmemiş olsa da araştırma grupları arasındaki performans farklılığının cinsiyet ve sayısal becerilerden kaynaklanabileceği düşünülmüştür. Cinsiyet değişkeni kontrol edildiğinde, araştırma gruplarının BYT ve Aritmetik Ölçeğindeki performansları arasında anlamlı fark elde edilmemiştir. Tütün ürünü kullanan katılımcılar, tütün ürünü kullanıp bırakmış gruba göre ketleyici kontrolü değerlendirmek için yapılan ölçümlerde, daha az kendilerini düzelttikleri hata puanı almıştır, cinsiyet kontrol edildiğinde gruplar arasındaki bu anlamlı farklılığın devam ettiği görülmüştür. Katılımcıların, BYT ve kontrol ölçümlerindeki performansları cinsiyetlerine göre karşılaştırıldığında, erkeklerin kadınlara göre BYT'de daha fazla doğru cevap ürettikleri, daha az hesaplama hatası yaptıkları, Aritmetik Ölçeğinde daha iyi performans gösterdikleri, ketleyici kontrol ölçümlerinde testleri daha yavaş tamamladıkları bulgulanmıştır. Erkek ve kadın katılımcıların yaş ortalamaları karşılaştırıldığında anlamlı farkın olduğu görülmüş, erkeklerin yaş ortalamasının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Diğer yandan genel zeka ve kaygı düzeyleri karşılaştırıldığında cinsiyetler arasında anlamlı fark görülmemiştir. Literatürdeki çalışmaların aksine, kadınlar BYT'de anlamlı derecede sezgisel yanıtlar vermemiştir. Analizler sonucunda, sayısal becerilerin katılımcıların BYT performanslarını etkilediği görülmüştür; ancak katılımcıların yaş ve sayısal becerileri kontrol edildiğinde BYT performansları arasındaki anlamlı farklılığın cinsiyetten kaynaklandığı anlaşılmıştır. Araştırma bulguları, katılımcıların cinsiyet ve sayısal becerilerinin BYT performanslarını etkilendiğini, akıl yürütme eğilimleri ile tütün kullanım alışkanlıkları arasında anlamlı bir ilişki olmadığını göstermiştir. Bildiğimiz kadarıyla bu çalışma, Türk üniversite öğrencileri arasında tütün kullanımı, cinsiyet, sayısal beceriler ve BYT performansı arasındaki ilişkiyi inceleyen ilk araştırmadır.
Özet (Çeviri)
Widespread use of tobacco products is a global health problem. Indeed, a considerable number of Turkish adolescents and adults are cigarette smokers. According to the World Health Organization (2016), 31.6% of those over the age of 15 and 44.1% of men in Turkey use tobacco or nicotine products such as cigarettes, hookah, and electronic cigarettes. When health problems associated with tobacco use are considered, research which examines the impact of cognitive processes on smoking behavior is of great importance. The aim of the current research was to investigate whether there is a relationship between intuitive and analytical thinking as assessed by Cognitive Reflection Test (CRT) performance and tobacco use among university students. Successful performance on the CRT requires the subject to suppress an intuitively appealing but incorrect response and employ an analytical/reflective problem-solving approach. It was expected that current smokers would make more incorrect responses (i.e., give intuitive answers) on the CRT than non-smokers who would obtain higher scores by giving correct analytical (i.e., reflective) answers. The latter thinking mode requires inhibitory control, while the former reflects a more impulsive cognitive style. Additional cognitive tests and self-report measures were employed to determine whether intelligence, numeracy skills, inhibitory control (based on color-word interference test), subclinical depressive symptoms or state anxiety influenced CRT performance or differed between smokers and non-smokers (thus influencing CRT outcomes). Unexpectedly, current smokers (n=63), former smokers (n=37), and tobacco-naïve participants (n=94) did not obtain significantly different scores on the CRT. Indeed, smokers obtained higher scores on the CRT relative to tobacco-naïve participants; however, group differences were not significant. Groups did not differ on measures of intelligence, depressive symptoms, and anxiety; however, a disproportionately greater number of males were current smokers. Moreover, smokers obtained significantly higher scores on one, but not a second, numeracy test relative to tobacco-naïve participants. Thus, non-significant smoker group differences on the CRT could reflect gender and numeracy skills. After controlling for gender, groups did not differ significantly on CRT or numeracy tests. Smokers committed significantly fewer uncorrected errors during the set-shifting/inhibitory control condition of color-word interference test relative to former smokers, but not tobacco-naïve subjects, and group differences remained significant after controlling for gender. Direct comparison of genders revealed that males obtained significantly higher scores on CRT-number correct and numeracy tests, and made significantly fewer CRT-calculation errors relative to females; however, males demonstrated significantly slower response times on the set-shifting/inhibitory control condition. Males were significantly older than females, while genders did not differ significantly on measures of anxiety and intelligence. After controlling for age, gender differences in numeracy skills were no longer significant. In contrast to published work, females did not commit a significantly greater number of CRT-intuitive errors. Further analysis revealed that numeracy skills had a substantial impact on CRT performance; however, gender differences on CRT-correct remained significant after controlling for numeracy skills and age. Gender and numeracy skills influenced CRT performance, while smoking status was not associated with a specific reasoning mode. To the best of my knowledge, this study was the first to examine the relationship between tobacco/nicotine use, gender, numerical skills, and CRT performance among Turkish university students.
Benzer Tezler
- Üniversite öğrencilerinde sosyal medya kullanımı ile depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi
Investigation of the relationship between social media use and depression in universty students
HATİCE KÜBRA KARADAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Psikolojiİstanbul Gelişim ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HANİFE YILMAZ ÇENGEL
- Nargile kullanan üniversite öğrencilerinin nargile kullanımı ile ilgili görüşleri
The views of university students about using waterpipe who use waterpipe
BETÜL TORAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SÜLEYMAN BARBAROS YALÇIN
- Yurtta kalan üniversite öğrencilerinin uyku, yeme tutumları ile stres ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi
Determining the relationship between the sleeping-eating attitudes and stress-depression levels of university students staying at dormitories
NALAN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
PsikiyatriZonguldak Bülent Ecevit ÜniversitesiRuh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE KUZU
- Sosyal medya bağımlılığı: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma
Social media addiction: A Research on university students
AYLİN TUTGUN ÜNAL
Doktora
Türkçe
2015
Bilim ve TeknolojiMarmara ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LEVENT DENİZ
- Trabzon ili üniversite öğrencilerinde tütün ürünleri kullanım prevalansı ve etkileyen faktörler
Prevalence of tobacco USE in University students in Trabzon andaffecting factors
YUSUF EMRE BOSTAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
Halk SağlığıKaradeniz Teknik ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT TOPBAŞ