Kâtip ʿAlāʾuddîn Yūsuf'un 'Mürşidü'l-Muhāsibîn' adlı eseri (Giriş-inceleme-metin-Türkiye Türkçesine aktarım-terim sözlüğü-dizin-tıpkıbasım)
Clerk ʿAlāʾuddîn Yūsuf's work called 'Mürşidü'l-Muhāsibîn' (Introduction-textual analysis-text-translation-glossary of terminology-index-facsimile)
- Tez No: 838933
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ŞERMİN KALAFAT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Matematik, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Mathematics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 700
Özet
Bu tez Osmanlı döneminde kaleme alınan bir matematik eserinin tarihî metin çalışmaları kapsamında klasik usullere göre incelemesini konu alır. Teze konu olarak seçilen matematik eseri, Osmanlı'da bilimin zirvede görüldüğü XVI. yüzyılda Kâtip 'Alâ'uddîn Yûsuf tarafından yazılan Mürşidü'l-Muhāsibīn'dir. Eser sayıların tanımı ve görünüşü, sayı değerleri, sayıların basamakları, toplama, çıkarma, çarpma, bölme, oran, dört orantılı sayı, karekök, kesirler, cebir gibi temel matematik konularının ve bu konulardaki problemlerin verildiği, dönemin özgün matematik terimlerinin bulunduğu, saymanların Türkçe kaynak ihtiyacını karşılayıp yararlanmak üzere başvuracağı Eski Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini taşıyan donanımlı bir eserdir. Bu yüksek lisans tezinde söz konusu eserin dil bilgisi incelemesi, karşılaştırmalı metin, Türkiye Türkçesine aktarımı, terim sözlüğü, dizini hazırlanarak kapsamlı tarihî bir metin incelmesi yapılmıştır. Tezin sonunda metnin takibinin yapılabilmesi için eserin karşılaştırılması yapılan Berlin ve Çorum nüshalarının tıpkıbasımı verilmiştir. Buna göre tez,“Giriş”,“İnceleme”,“Metin”,“Türkiye Türkçesine Aktarım”,“Terim Sözlüğü”,“Dizin”ve“Tıpkıbasım”olmak üzere yedi bölümden oluşur. Bu çalışmayla eserin Berlin nüshası ve Çorum nüshası karşılaştırılarak nüshalar arasında dil, metin, bağlam ve terim yönünden incelenmesi amaçlanmaktadır. Bunun sonucunda Kâtip 'Alâ'uddîn Yûsuf'un yazdığı ve 8 ay sonra istinsah ettiği bu nüshalar arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya çıkarılacaktır. Bu eserde çeşitli kavram alanlarından ilişkin 726 terim tespit edilmiştir. Bu sayede XVI. yüzyıl terminolojisine katkı sunularak çalışmanın matematik konulu tarihî metin çalışmaları arasında yerini alacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis is concerned with the textual analysis of a mathematical work written during the Ottoman period, following classical methods within the scope of historical text studies. The selected mathematical work for this thesis is 'Mürşidü'l- Muhāsibīn,' authored by Clerk 'Alâ'uddîn Yūsuf, during the 16th century when science was at its peak in the Ottoman Empire. The work provides definitions and appearances of numbers, numerical values, digit places, addition, subtraction, multiplication, division, proportion, four proportional numbers, square roots, fractions, algebra, and basic mathematical topics, along with the problems related to these topics. It contains original mathematical terms of that period and serves as a resource in the Turkish language for accountants and those in need of such terminology. In this master's thesis, the grammatical analysis of the mentioned work, a comparative text, its translation into contemporary Turkish, a glossary of terms, and an index were prepared for a comprehensive historical text analysis. At the end of the thesis, facsimiles of the Berlin and Çorum copies are provided to facilitate the examination of the text. Accordingly, the thesis consists of seven chapters:“Introduction,”“Analysis,”“Text,”“Translation into Contemporary Turkish,”“Glossary of Terms,”“Index,”and“Facsimile.”This study aims to compare the Berlin and Çorum copies of the work in terms of language, text, context, and terminology. As a result, the similarities and differences between these copies, written by Clerk 'Alâ'uddîn Yūsuf and copied eight months later, will be revealed. Within this work, a total of 726 relevant terms from various conceptual domains have been identified. This contribution to 16th-century terminology is expected to establish this study as a valuable resource within the field of historical mathematical text studies.
Benzer Tezler
- Kâtip ʿAlāʾuddîn Yūsuf'un Zübde Mine'l-Hisāb adlı eseri (Giriş – inceleme – metin – Türkiye Türkçesine aktarım – terim sözlüğü – dizin – tıpkıbasım)
Clerk ʿAlāʾuddîn Yūsuf's Work Called 'Zübde Mine'l-Hisāb' (Introduction – textual analysis – text – translation – glossary of terminology – index – facsimile)
YASİN KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dilbilimİstanbul Medeniyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞERMİN KALAFAT
- Katip Çelebi ve tarihçiliği
Katip Çelebi as a historian
BEKİR ARMAĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
TarihAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABRİ HİZMETLİ
- Katip Çelebi and his world an intellectual between reason and sacred law
Katip Çelebi ve dünyası akıl ve kutsal hukuk arasında bir entellektüel
BARIŞ ABDULLAH BAŞTÜRK
- Kâtip Çelebi ve Galileo Galilei'nin din, bilim ve felsefe anlayışlarının karşılaştırılması
Comparison of Katip Celebi and Galileo Galilei's conceptions on religion, science and philosophy
SİBEL KÖSENİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinÇukurova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUNA TUNAGÖZ
- Levâmi'u'n-Nûr (Metin - Değerlendirme)
Levâmi'u'n-Nûr (Text - Assesment)
AHMET ÜSTÜNER
Doktora
Türkçe
2017
Coğrafyaİstanbul ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT AK
