Hinterlant bağlantılarında yaşanan kentleşme trendinin tarım alanları üzerindeki etkisi: Menemen – Manisa bağlantısı örneği
The effect of urbanization trend in hinterland connections on agricultural areas: The case of Menemen-Manisa connection
- Tez No: 843823
- Danışmanlar: PROF. DR. YUSUF KURUCU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Şehircilik ve Bölge Planlama, Agriculture, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çevre Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 199
Özet
Yaklaşık 300.000 yıl önce“Modern İnsan”olarak tanımlanan ilk atalarımız dünyayı çeşitli faaliyetleri ile değiştirmeye başladı. Bu değişimlerin önemli bir bölümü mekânsal kullanım sonucu oluşan arazi kullanım değişimleriydi. Antroposen Dönem olarak tanımlanan yeni bir sürece geçilmesi ile ekosistem dinamiklerinin önemli belirleyicilerinden biri insan faaliyetleri oldu ve denge bozulmaya başladı. Yapılan çalışmalar küresel bir eşikte durduğumuzu gösteriyor. Eşiğin birkaç adım ilerisinde geri dönülemez bir zararın bizi beklediği öngörülüyor. Bu noktada 2050 yılında 10 milyarı geçmesi beklenen insan nüfusunun beslenmesi için ihtiyaç duyulan tarım alanlarının antroposen etkiler karşısındaki durumunu incelemek hayati bir önem taşımaktadır. Tarım alanlarının kentleşme ile yaşadığı ilişki Antroposen Dönemin en önemli sorunlarından biridir. Tez çalışması boyunca Antroposen Dönemin etki fabrikaları olarak değerlendirilen kentleşmenin tarım alanları ile birlikte incelenmesi hızlı nüfus artışına karşın etkili, hızlı ve uzun vadede en az zararı getirecek tarım ve kentleşme uygulamalarını geliştirebilmek adına önemlidir. Konu hakkında sayısız çalışma ve uygulama bulunmaktadır ancak farklı disiplinleri bir araya getiren, multidisipliner analiz yöntemleri, uygulama ve öneriler geliştiren mevcut sistemler her şeyin çok hızlı değiştiği ve geliştiği Antroposen Dönemde yetersiz kalmaktadır. Oysaki mesleki uzmanlık alanlarının özelleşerek daha derin ve ayrıntılı analizler yapabilen bilgi birikimlerine ulaşması sayesinde Antroposen Dönemin hızlı değişen dinamikleri ile başa çıkabilen bir sistemin oluşturulması mümkündür. Tez çalışmasında kentleşme faaliyetleri sebebiyle yaşanan hızlı arazi kullanım değişimleri etkisiyle oluşan tarımsal alan değişimleri multidisipliner bakış açısıyla incelenmiştir. Kentleşme ve tarım alanları ilişkisinin aktif olarak incelenebilmesi için kentleşme trendinin yüksek olduğu ancak tarım alanlarının önemli bir bölümünün henüz kentsel alana dâhil olmadığı bir bölge proje alanı olarak seçilmiştir. Tez çalışması İzmir metropolünün hızlı kentleşen ilçelerinden biri olan Menemen ilçesi ile İzmir'in hinterlandı konumunda olan Manisa ili, Yunusemre ve Şehzadeler merkez ilçeleri bağlantısını içermektedir. Kentleşme trendinin yüksek olduğu bu ilçeler Gediz Havzası koridoru boyunca uzanan verimli tarım topraklarının yer aldığı bir bölgede yer almaktadır. Tez çalışmasında CBS yazılımında oluşturulan veri tabanı üzerinden mekânsal analizler yapılmıştır. Bu analizler istatistiki analiz yöntemleriyle desteklenerek tez çalışma alanındaki kentleşme trendi ve tarım alanları üzerindeki etkisi ile ilgili sayısal analiz sonuçları elde edilmiştir. 2003-2023 yıllarını kapsayan analizlere ek olarak 2023-2083 yılları için projeksiyon analizi yapılmış ve kentleşme trendi ve tarım alanı ilişkisinin 60 yıl içindeki durumu öngörülmeye çalışılmıştır. Kentleşme tarım ilişkisini multidisipliner bakış açısı ile incelemeyi hedefleyen tez çalışması 4 ana aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama veri toplama ve elde edilen verilerin ön işlemlerden geçirilerek düzenlendiği; ikinci aşama kent ve tarım alanları ilişkisini incelemeye yarayan çok yönlü analizlerin yapıldığı; üçüncü aşama non-parametrik istatistiki analiz yöntemleri kullanılarak 2023-2083 yılları arasındaki kentleşme ve tarım alanları ilişkisini projekte eden analiz çalışmalarının yapıldığı; dördüncü ve son aşama ise bütün veri ve analiz sonuçlarının harmanlanarak yorumlandığı, kentleşme trendi ve tarım alanları ilişkisine dair detaylı değerlendirmelerin yapıldığı ve önerilerin sunulduğu aşamadır. Çalışma alanını multidisipliner bakış açısı ile inceleyebilmek için çalışma alanını etkileyen ulusal ve uluslararası mevzuat ve projeler, plan kararları ve sektörel gelişim raporları gibi farklı konuları kapsayan alanlarda veri temin edilmiş ve analizlerde kullanılmaya hazır hale getirilmiştir. CBS yazılımı ve çalışma alanının 2003, 2008, 2013, 2018 ve 2023 yıllarına ait uydu görüntüleri kullanılarak farklı yıllara ait kentsel doku sayısallaştırılmıştır. Kentin farklı yapıdaki alanlarına ait çalışmaların yapılabilmesi için kentsel doku 3 bölüme (3 Tipa) ayrılarak sayısallaştırılmıştır. 1.Tip (core) olarak tanımlanan alan, kentsel dokunun ana kütlesini oluşturan merkezi bölgeyi; 2. Tip (urban fringe), kent merkezinin çevresinde bütünleşik olarak yer alan ve saçaklanan kent dokusunu; 3. Tip, kent kütlesine yakın ancak bütünleşik olmayan ve zaman içinde aradaki mesafenin kentleşmesi ile kentleşmiş dokuya dâhil olan kentsel alanı ifade etmektedir. Tip 1+Tip 2 olarak tanımlanan alan mevcut kentsel kütleyi oluşturan alanı; Tip 1+Tip 2+Tip 3 ise potansiyel kentsel kütleyi, başka bir deyişle kentsel büyüme sonucu ileriki dönemde oluşabilecek kentsel alanı ifade etmektedir. Tiplara ayrılarak sayısallaştırılan kentsel dokuya ait veri, toprak haritaları verileri, ilçe sınırı ve büyükova sınırı verileri kullanılarak çeşitli mekânsal analizler yapılmıştır. Analizlerin sonucunda tarımsal ve kentsel alana ait tablolar ve haritalar oluşturularak kentsel büyüme hızı, kentleşme trendi, kentsel büyüme yönü, büyüme yönü ile sanayi ve yol gelişimi ilişkileri, kentsel büyüme ile üst ve alt ölçek plan kararları ilişkisi, büyükova sınırlarında kaybedilen tarım alanının nitel ve nicel özellikleri, ilçe sınırlarında kaybedilen tarım alanı ve kentleşen alan ilişkisine ait analiz sonuçları sunulmuştur. 2023 – 2083 yılları arasındaki döneme ait projeksiyon analizi çalışması yapılarak önümüzdeki 60 yıllık süreç içindeki kentleşme ve tarım alanı ilişkisinin durumu öngörülmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucu proje bölgesinin mevcut durumu ve ileriki 60 yıllık dönemine ait kentleşme ve tarım alanları ilişkisini farklı yönleri ile tanımlayan sayısal ve sözel analiz verileri sunulmuştur. Analiz çalışmaları sonucunda antroposen çağın getirisi olan hızlı arazi kullanımı değişimi karşısında hızlı aksiyon alabilme kabiliyetini geliştirmeyi hedefleyen öneriler oluşturulmuştur. Analiz sonuçlarına göre proje bölgesinde kentleşme trendi mevcuttur ve kentsel alan büyükova sınırları içerisinde hızla büyümektedir. 2003 - 2023 yılları arasında Menemen, Yunusemre ve Şehzadeler ilçelerindeki kentsel alanda yaklaşık 3788,4 ha (%205 büyüme), potansiyel kentsel alanda ise yaklaşık 5993,3 ha (%191 büyüme) yaşanmıştır. 2003- 2023 yılları arasında Tip 3'den Tip 2 alan yapısına geçerek kentin bir parçası haline gelen kentsel alanın Menemen ilçesinde 595,89 ha, Yunusemre ve Şehzadeler ilçelerinde ise 424,84 ha arttığı ve yaklaşık 1000 ha tarım arazisinin kentsel boşlukların yapılaşması ile kentsel alana dâhil olduğu tespit edilmiştir. Yön analizi sonucunda Menemen ilçesi kentsel alanının %36 oranında güneybatı yönüne, Yunusemre ve Şehzadeler ilçeleri kentsel alanının ise %37 oranında kuzeybatı yönüne doğru büyüdüğü tespit edilmiştir. Mevzuat, planlama, sanayi ve ulaşım gelişimi şemaları yön gelişimi verileri ile beraber incelenerek bu dönemde yaşanan değişimlerin yön gelişimini destekleyen kararlar aldığı gösterilmiştir. Son 20 yıl içinde Menemen ilçesi yaklaşık 1322,59 ha, Yunusemre ve Şehzadeler ilçeleri ise 2813,47 ha büyükova içine doğru kentleşmiştir. Kaybedilen topraklar ağırlıklı olarak alüvyal (A) toprak ve kolüvyal (K) topraklardır. Tarıma uygun arazi sınıfında bulunan (I), (II), (II) ve (IV) AKK sınıfı topraklardan Menemen ilçesinde 1069 ha, Yunusemre ve Şehzadeler ilçelerinde ise 2779 ha tarım alanı kentleşme sonucu kaybedilmiştir. Projeksiyon analizi sonucuna göre kentleşme hızı aynı ivme ile devam etmesi halinde 2023-2083 yılları arasındaki dönemde Menemen, Yunusemre ve Şehzadeler ilçelerinde 117567,73 ha kent kütlesinde, 137447,16 ha potansiyel kent alanında artış gözlemleneceği öngörülmektedir.
Özet (Çeviri)
Approximately 300,000 years ago, our first ancestors, defined as“Modern Humans”, began to change the world with their various activities. A significant part of these changes were land use changes resulting from spatial use. With the transition to a new period defined as the Anthropocene Era, human activities became one of the important determinants of ecosystem dynamics and the balance began to deteriorate. Studies show that we stand on a global threshold. It is predicted that irreversible damage awaits us a few steps beyond the threshold. At this point, it is of vital importance to examine the situation of the agricultural lands needed to feed the human population, which is expected to exceed 10 billion in 2050, against anthropocene effects. The relationship between agricultural areas and urbanization is one of the most important problems of the anthropocene period. Throughout the thesis, examining urbanization, which is considered as the impact factories of the anthropocene period, together with agricultural areas is important to develop effective, rapid and long-term agricultural and urbanization practices that will bring the least damage despite the rapid population growth. There are numerous studies and applications on the subject, but current systems that bring together different disciplines and develop multidisciplinary analysis methods, applications and recommendations are inadequate in the anthropocene period, when everything changes and develops very rapidly. However, it is possible to create a system that can cope with the rapidly changing dynamics of the anthropocene period, thanks to the specialization of professional areas of expertise and access to knowledge that can make deeper and more detailed analyses. In the thesis study, agricultural land changes resulting from rapid land use changes due to urbanization activities were examined from a multidisciplinary perspective. In order to actively examine the relationship between urbanization and agricultural areas, a region where the urbanization trend is high but a significant part of the agricultural areas are not yet included in the urban area was chosen as the project area. The thesis study includes the connection between the Menemen district, one of the rapidly urbanizing districts of the Izmir metropolis, and the central districts of Manisa province, Yunusemre and Şehzadeler, which are the hinterland of Izmir. These districts, where the urbanization trend is high, are located in a region with fertile agricultural lands along the Gediz Basin corridor. In the thesis study, spatial analyzes were performed on the database created in GIS software. These analyzes were supported by statistical analysis methods and numerical analysis results were obtained regarding the urbanization trend in the thesis study area and its impact on agricultural areas. In addition to the analyzes covering the years 2003-2023, a projection analysis was made for the years 2023-2083 and the situation of the urbanization trend and agricultural area relationship within 60 years was tried to be predicted. The thesis study, which aims to examine the relationship between urbanization and agriculture from a multidisciplinary perspective, consists of 4 main stages. The first stage is data collection and the data obtained is pre-processed and organized; In the second stage, multifaceted analyzes were made to examine the relationship between urban and agricultural areas; Third stage non-parametric statistical analysis methods were used to analyze the relationship between urbanization and agricultural areas between 2023 and 2083; The fourth and final stage is the stage where all data and analysis results are blended and interpreted, detailed evaluations are made regarding the relationship between urbanization trends and agricultural areas, and suggestions are presented. In order to examine the study area from a multidisciplinary perspective, data covering different topics such as national and international legislation and projects affecting the study area, plan decisions and sectoral development reports were obtained and made ready for use in analysis. Urban texture from different years was digitized using GIS software and satellite images of the study area from 2003, 2008, 2013, 2018 and 2023. In order to carry out studies on different structured areas of the city, the urban texture was divided into 3 sections (3 Tipes) and digitized. The area defined as the 1st Tipe (core) includes the central region that constitutes the main mass of the urban tissue; Tipe 2 (urban fringe) is the urban texture that is integrated and fringed around the city center; Tipe 3 refers to the urban area that is close to the urban mass but not integrated and is included in the urbanized texture with the urbanization of the distance over time. The area defined as Tipe 1 + Tipe 2 constitutes the existing urban mass; Tipe 1+Tipe 2+Tipe 3 refers to the potential urban mass, in other words, the urban area that may be formed in the future because of urban growth. Various spatial analyzes were carried out using the data of the urban texture, which was divided into Tipes and digitized, soil map data, district border and büyükova border data. As a result of the analysis, tables and maps of agricultural and urban areas were created and urban growth rate, urbanization trend, urban growth direction, relations between growth direction and industrial and road development, relationship between urban growth and upper and lower scale plan decisions, qualitative and quantitative quantification of the agricultural area lost in the büyükova borders were determined characteristics, analysis results of the relationship between the agricultural area lost within the district borders and the urbanized area are presented. By carrying out a projection analysis study for the period between 2023 and 2083, the situation of the relationship between urbanization and agricultural land in the next 60 years was tried to be predicted. As a result of the studies carried out, numerical and verbal analysis data describing the current situation of the project area and the relationship between urbanization and agricultural areas for the next 60 years in different aspects are presented. As a result of the analysis studies, suggestions were made that aim to improve the ability to take rapid action against the rapid land use change that is a consequence of the anthropocene era. According to the analysis results, there is an urbanization trend in the project area and the urban area is growing rapidly within the borders of büyükova. Between 2003 and 2023, approximately 3788.4 ha (205% growth) was experienced in the urban area in Menemen, Yunusemre and Şehzadeler districts, and approximately 5993.3 ha (191% growth) in the potential urban area. Between 2003 and 2023, the urban area, which became a part of the city by transitioning from Tipe 3 to Tipe 2 area structure, increased by 595.89 ha in Menemen district and by 424.84 ha in Yunusemre and Şehzadeler districts, and approximately 1000 ha of agricultural land was transferred to the urban area with the construction of urban spaces was found to be included. As a result of the directional analysis, it was determined that the urban area of Menemen district grew towards the southwest by 36%, and the urban area of Yunusemre and Şehzadeler districts grew towards the northwest by 37%. Legislation, planning, industrial and transportation development schemes were examined together with directional development data, and it was shown that the changes experienced in this period led to decisions supporting directional development. In the last 20 years, Menemen District has urbanized approximately 1322.59 ha, and Yunusemre and Şehzadeler Districts have urbanized 2813.47 ha into the büyükova. The lost soils are predominantly alluvial (A) soil and colluvial (K) soil. Of the (I), (II), (II) and (IV) AKK class lands, which are suitable for agriculture, 1069 ha of agricultural land in Menemen District and 2779 ha of agricultural land in Yunusemre and Şehzadeler Districts have been lost as a result of urbanization. According to the results of the projection analysis, if the urbanization rate continues with the same acceleration, it is predicted that there will be an increase in the urban mass of 117567.73 ha and the potential urban area of 137447.16 ha in the districts of Menemen, Yunusemre and Şehzadeler in the period between 2023 and 2083.
Benzer Tezler
- A research on container port competition and freight forwarders' port selection in contestable hinterlands
Rekabete açık hinterlantlarda konteyner liman rekabeti ve taşıma işleri komisyoncularının liman seçimi üzerine bir çalışma
KEMAL AKBAYIRLI
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
DenizcilikDokuz Eylül ÜniversitesiDenizcilik İşletmeleri Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DURMUŞ ALİ DEVECİ
- Multimodal integration of intracity sea transport the case of İstanbul
Şehiriçi deniz taşımacılığının multımodal entegrasyonu İstanbul uygulaması
ÖZGÜR SOY
Doktora
İngilizce
2023
Ulaşımİstanbul Teknik ÜniversitesiDeniz Ulaştırma Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LEYLA TAVACIOĞLU
- Marmara bölgesi limanlarının ana (HUB) liman özellikleri yönünden potansiyellerinin incelenmesi
An analysis of marmara region ports' potentials as of main HUB port features
FIRAT BOLAT
Doktora
Türkçe
2010
Denizcilikİstanbul Teknik ÜniversitesiDeniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİL GÜLER
- Tanzimat'tan Meşrutiyet'e Bandırma
Bandırma from Tanzimat Reform era to Constitutional period
SİNAN HORTAÇLI