Arapça Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdât (Süleymaniye Ktp., Yenicami, No:00813) Metin-resim ilişkisi
Arabic Ajāib al-Makhlûqât wa Garāib al-Mawjûdât (Süleymaniye Lib., Yenicami, No: 00813) Text-illustration relationship
- Tez No: 845210
- Danışmanlar: PROF. DR. BAHATTİN YAMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Minyatür, İslam Resim Sanatı, El Yazması, el-Kazvînî, Acâibü'l-Mahlûkât, Illustratıon, Islamic Picture Art, Manuscripts, al-Qazvini, Ajāib al-Makhlūkāt
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 363
Özet
Fantastik ögelerin ve astronomi, coğrafya, botanik, zooloji gibi alanlarda ki ansiklopedik bilgilerin yer aldığı Acâib türü kitaplar, tarih boyunca oldukça ilgi görmüştür. Acâibü'l-Hind, Acâibü'l-Buldân, Acâibü'l-Mahlûkât, Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdât, Kitabü Acâibü'l- Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdât, Tuhfetü'l-Acâib ve Turfetü'l-Garâib gibi isimlerle bu türde pek çok eser üretilmiştir. Bu tür kitaplar arasında Zekeriyyâ b. Muhammed b. Mahmûd el-Kazvînî'nin Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdât isimli eseri çok beğenilmiş, yüzlerce yıl ilgi görmüş ve birçok dile tercüme edilmiştir. Kazvînî eserini ölümünden üç yıl önce 1280 yılında tamamlamıştır. Türkçe ve Farsça çevirileri yapılmış olan bu eserin pek çok nüshası mevcuttur. Kazvînî eserini 4 mukaddime, 2 makale ve bir hatime şeklinde düzenlemiştir. Mukaddimelerde“Acâib”,“Garîb”,“Mahlûkât”ve“Mevcûdât”terimlerinin anlamına ve kapsamına değinerek kitabının mahiyetini açıklamaktadır. Makalelerde ise ulviyyât (ay üstü alem) ve süfliyyât (ay altı alem) konularını ele almaktadır. Kitabının son bölümü olan“Hâtime”kısmında denizlerde ve karalarda görülmüş ve duyulmuş, acayip ve garip canlılardan bahsederek eserini sonlandırmıştır. Tezde, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Yenicami Koleksiyonu, numara 00813'de kayıtlı olduğu tespit edilen Arapça Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdât nüshasının metin-resim ilişkisi incelenmiştir. Eksik varaklar, yerleri karışmış sayfalar, eserin içeriği ve resimlerin konuları farklı kütüphanelerden erişim sağlanan erken tarihli Arapça Acâibü'l-Mahlûkât nüshaları yardımıyla tespit edilmiştir. Erişim sağlanan bu nüshalar ile birlikte çalışmada ilgili metin ve resimleri incelenen Süleymaniye nüshası hakkında genel bilgiler verilmiştir. Süleymaniye nüshasında 457 adet tasvir yer almaktadır. Bu tasvirler Kazvînî'nin kitap tertibine uygun olarak ulviyyât, süfliyyât ve hâtime konu başlıkları altında incelenmiştir. Resimlerin konuları ilgili metin tercüme edilerek tespit edilmiştir. Metin-resim uyumu, resimlenen konular, resimlerin boyut ve yerleşimi, resim üslubu ve döneminin diğer resimli yazmaları ile benzerlikleri açılarından değerlendirmeler yapılmıştır. Nakkaşın metne bağlı kalıp kalmadığı, kaç nakkaşın çalışmış olabileceği, nüshanın daha sonra üretilen Acâib türü eserler için bir kalıp oluşturup oluşturmadığı, eserin hangi dönemde üretilmiş olabileceği ve Râb-ı Reşîdi üretilen eserler ile benzerlikleri anlaşılmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Books in the genre of 'Ajāib', which contain fantastic elements and encyclopedic information in fields such as astronomy, geography, botany and zoology, have attracted considerable attention throughout history. Many works in this genre were produced with names such as Ajāib al-Hind, Ajāib al-Buldān, Ajāib al-Mahlūqāt, Ajāib al-Mahlūqāt wa Garāib al-Mawjūdāt, Kitāb al-Ajāib al-Mahlūqāt wa Garāib al-Mawjūdāt, Tuhfet al-Ajāib wa Turfet al-Garāib. Among such books, Zakariyyā b. Muhammad b. Mahmūd al-Qazwīnī's Ajāib al-Mahlūqāt wa Garāib al-Mawjūdāt was admired, attracted attention for hundreds of years, and was translated into many languages. Qazwīnī completed his work in 1280, three years before his death. There are many copies of this work, which has been translated into Turkish and Persian. Qazwīnī organized his work in the form of 4 prologues, 2 chapters and a conclusion. In the prologues, he explains the nature of his book by mentioning the meaning and scope of the terms“Ajāʾib”(Weird),“ Garîb”(Strange),“'Mahlūqāt”(Creatures), and“Mawjūdāt”(Existence). In the articles, he discusses the topics of ulviyyât (the realm above the moon) and süfliyyât (the realm below the moon). In the last part of his book,“Hâtime”(Epilogue), he concludes his work by mentioning the strange and strange creatures seen and heard in the seas and on land. In this thesis, the relevant text and illustrations of the Arabic copy of Ajāib al-Mahlūqāt wa Garāib al-Mawjūdāt, which was found to be registered in Süleymaniye Manuscript Library, Yenicami Collection, number 00813, were analyzed. The content of the work, its missing pages and misplaced pages, and the subjects of the illustrations were determined with the help of early Arabic copies of“Ajāib al-Mahlūkāt”accessed from different libraries. Together with these copies, general information about the Suleymaniye copy, whose text and illustrations are analyzed in this study, is given. There are 457 illustrations in the Suleymaniye copy. These illustrations are analyzed under the subject headings of ulviyyât (the realm above the moon), süfliyyât (the realm below the moon), and hâtime in accordance with al-Qazwīnī's book organization. The subjects of the illustrations were determined by translating the relevant text. Evaluations were made in terms of the text-image relationship, the subjects illustrated, the size and placement of the paintings, the style of painting and their similarities with other illustrated manuscripts of the period. It has been tried to understand whether the illustrator adhered to the text, how many illustrators may have worked, whether the copy set a pattern for the later works of the Acâib genre, the period in which the work may have been produced and its similarities with the works produced in Rab'-e Rashidi.
Benzer Tezler
- Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdat (40a-79b)
Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdat (40a-79b)
ŞADİYE ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET YENİKALE
- Manisa il halk kütüphanesinde 45 hk. 5355 noda kayıtlı sürûri çevirisi acaibü'l-mahlûkat adlı eserin minyatürlerinin incelenmesi
Searching miniature of acaibü?l-mahlûkat which translated by sürûri, registered in manisa library 45 hk. 5355
GÜLHAN BAŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Sanat TarihiErciyes ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. YILDIRAY ÖZBEK
- Acâyibü'l-Mahlukât ve'l-Garayibü'l- Mevcudât (1a-50b yaprakları: Dil İncelemesi, Metin, Türkiye Türkçesine aktarım, dizin)
'Acâyibü'l-Mahlukât ve'l-Garayibü'l-Mevcudât written in Eastern Turkish (1a-50b pages: Gramatical study, text, Modern Turkish Translation, İndex)
EMRAH KALAYCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TANJU SEYHAN
- Hâce Hatîb Mahmud er-Rumî ve Harîdetü'l 'Acayib ve Ferîdetü'l Garayib tercümesi isimli eserinin edisyon kritik ve tahlili
Hace Hatib Mahmud er-Rumi and edition critique and analysis of his book named 'Tercemetü Haride al-Acayib and Feride al-Garayib'
SEMA YANİÇ
- Ali bin Abdurrahman Acaibü'l-Mahlukat (1.-35. varak)
Ali bin Abdurrahman Acaibü?l-Mahlukat (1.-35. varak)
OSMAN GÖL
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. SELÇUK KIRBAÇ