Osmanlı Devleti'nde modern ekstremite protezleri (1890-1923)
Modern extremity prosthetics in the Ottoman Empire (1890-1923)
- Tez No: 845842
- Danışmanlar: PROF. DR. TUNCAY ZORLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Deontoloji ve Tıp Tarihi, Tarih, Science and Technology, Medical History and Ethics, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilim ve Teknoloji Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bilim ve Teknoloji Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 251
Özet
Doğuştan eksiklik ya da savaş, hastalık ve kaza gibi sebepler neticesinde bir uzvun kaybedilmesi insanın hayatını kendi başına devam ettiremeyecek duruma gelmesine neden olabilir. Dolayısıyla insanlar, tarih boyunca uzuvlarının yerine iş görebilecek yapay uzuvlar aradılar. Bu hususta kimi zaman basit tahta parçaları ve kanca eller, kimi zaman da statülerini korumak için görkemli ve ince işçilikli protezler kullandılar. Yalnızca kol ve bacak gibi ekstremite protezleri değil tarihleri çok eskiye dayanan takma göz ve diş gibi diğer protezler de kullandılar. Ortopedik engelli bireyler mevcut eksikliğin giderilmesi için kullandıkları yapay uzuvlar sayesinde hem hareket kabiliyetlerini geri kazanmaya çalıştılar hem de toplumdaki yerlerini korumayı hedeflediler. Geçmişte özgün ve daha basit protez örneklerine rastlanmakla birlikte protezlerin modern anlamda gelişim sürecinin Ambroise Paré ile başladığı görülmektedir. Savaşlar, yetişkin erkeklerin engelli kalmasına yol açarak kendilerinin ve ailelerinin hayatlarını geçindirme zorluğu yaşamalarına neden olmuştur. Dolayısıyla protezlerin modernleşmesi hususunda daha kullanışlı tasarımların yapılması ve yeni malzemelerin kullanılması söz konusu olmuştur. Binaenaleyh protez şirketleri kıyas kabul etmez şekilde artış göstermiştir. Modern protezlerin sıklıkla kullanılmaya başlandığı 19. yüzyıl aynı zamanda Osmanlıların da modernleşme hususunda adım attıkları bir döneme denk gelmektedir. Askeri, siyasi ve teknolojik olarak gelişmek isteyen Osmanlı Devleti, sağlık alanında da mühim adımlar atmıştır. Özellikle II. Abdülhamid'in saltanatında birçok hastane açılırken tıp dünyasındaki keşifler de dikkatle takip edilmiştir. Bu teknolojik yeniliklerden biri olan modern protezler bilhassa da kol ve bacak protezleri gerek sıradan vatandaşlar için gerekse malûl askerler için devlet tarafından sağlanmıştır. Başlangıçta yurtdışından ve İstanbul'daki yabancı tedarikçilerden sipariş edilen ekstremite protezleri II. Abdülhamid'in de desteği ile Tersane-i Amire ve Tophane-i Amire gibi önemli teknik merkezlerde üretilmeye başlanmıştır. Üretimin sağlanması hususunda yurtdışında işbirliği sağlanan atölyeye bahsi geçen kurumlardan öğrenci gönderilmiştir. 1890'lardan itibaren gazilere, muhtaç olan kimselere ve görevi başında iş kazası geçiren kişilere masrafları atıyye-i seniyye ve sadaka-i padişahi bütçelerinden karşılanmak üzere protezler üretilmiştir. Devletin yanı sıra Hilâl-i Ahmer Cemiyeti de özellikle Balkan Savaşları ile I. Dünya Savaşı'nda malûl kalan askerler için protez tedarik etmiştir. Tez, protezlerin dünya tarihindeki seyrini örnekler ile açıklayıp daha sonra asıl odak noktayı yani Osmanlı Devleti'ndeki modern ekstremite protezlerinin hareketliliğini anlatmayı hedeflemektedir. Bu hususta öncelikle Osmanlı Devleti'nde protezlerin hangi vakalar sonucunda ortaya çıktığı ve padişah tarafından ilgi duyulmasında hangi hususların etkili olduğu açıklanmış, daha sonra engelli bireylerin devlet destekli protezlerine ulaşma serüvenleri aktarılmıştır. Osmanlı Devleti ile işbirliği içinde protez üreten şahıs ile kurumlar, protezlerin gelişimine etkisi olan olaylarla ilişkileri çerçevesinde ve kronolojik bir düzlemde ele alınmıştır. Bu hususta yurtdışından sipariş edilen protezler, yurtdışına gönderilen öğrenciler ve İstanbul'da protez imalathanesi açılma girişimi ayrıntılı bir şekilde verilmiştir. Tezde protez imalatında kullanılan makineler, aletler ve malzemeler de arşiv belgeleri ışığında ortaya konulmuştur. Ele alınan bir diğer önemli husus, protezlerin ücreti meselesidir. Ücretler imal edilecek olan protezin boyutuna, kullanılan malzemenin niteliğine ve nerede yapıldığına göre belirlenmektedir. Osmanlı Devleti'nden engelli kişilerin arzuhal yazarak modern ekstremite protezleri talep ettiği görülmektedir. Taleplerin hangi koşullarda devlet tarafından kabul edildiği hangi koşullarda edilmediği ve nasıl bir yol izlendiği de tezin netliğe kavuşturduğu konulardan biridir. Tüm bu süreçler arşiv belgelerine yansıyan örneklerle ortaya konulmuştur. Tezin üzerinde durduğu konulardan bir diğeri de savaşların modern protezlerin gelişimindeki etkisidir. Osmanlı Devleti'nin ve Hilâl-i Ahmer Cemiyeti'nin gazilerin protezlerine kavuşmaları konusunda hassasiyeti bulunduğu görülmektedir. Bu durum da tezde ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir. Tez, II. Abdülhamid döneminde başlayan ve Osmanlı Devleti'nin son yıllarında da devam ettirilen dönemi kapsamaktadır. Bu süreç, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi ve Kızılay Arşivi başta olmak üzere dönemin yerli ve yabancı gazete ile dergilerinden ve yıllıklar incelenerek ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
Congenital deficiency or the loss of a limb due to reasons such as war, illness, or accident can render an individual incapable of sustaining their life independently. Consequently, throughout history, people have sought artificial limbs that could serve as replacements for their missing limbs. At times, individuals used simple wooden pieces and hook hands, while at other times, they utilized elaborate and finely crafted prosthetics to maintain their status. Not only extremity prosthetics such as arms and legs, but also other prosthetics with a long history, such as prosthetic eyes and teeth, have been employed. Orthopedically disabled individuals aimed to regain their mobility and preserve their place in society through the use of artificial limbs designed to address their existing deficiencies. While unique and simpler examples of prosthetics were found in the past, the developmental process of prosthetics in the modern sense can be traced back to Ambroise Paré. Wars have resulted in adult males becoming disabled, leading to the difficulty of sustaining their own lives and supporting their families. Consequently, there has been a need for more practical designs and the utilization of new materials in the modernization of prosthetics. As a result, prosthetic companies have experienced an unparalleled increase. The 19th century, when modern prosthetics began to be widely used, coincides with a period in which the Ottoman Empire also took steps towards modernization. The Ottoman Empire, aspiring to advance militarily, politically, and technologically, also made significant strides in the field of healthcare. Particularly during the reign of Abdulhamid II, numerous hospitals were established, and advancements in the field of medicine were closely monitored. One of these technological innovations, modern prosthetics, especially for limbs such as arms and legs, was provided by the state for both ordinary citizens and disabled soldiers. The amputated leg of Rauf Pasha, one of Abdulhamid the II's generals, allowed the Ottomans to become more familiar with modern prostheses. Because the prosthesis making process has started for Rauf Pasha, who wants to continue his duty. The prosthetic leg was ordered from Monsieur Mathieu's workshop in Paris. With the support he gave, Abdulhamid the II made sure that Rauf Pasha, whom he loved very much, returned to his post at a cost that could be considered costly. This event enabled the Sultan, who was already very interested in medical developments, to request the establishment of such technology in our country. In this way, this art will be learned and become an opportunity that both war survivors and poor people in our country can benefit from. It was an important step towards strengthening cooperation with Mathieu's workshop in Paris. In the initial stages, extremity prosthetics were ordered from foreign suppliers and foreign sources in Istanbul. With the support of Abdulhamid II, production began in significant technical centers such as Tersane-i Amire and Tophane-i Amire. To ensure production, students were sent to collaborate with foreign workshops. Starting from the 1890s, prosthetics were produced to be covered by the atiyye-i seniyye (sultan's gift) and the Sultan's charity (sadaka-i padişahi) of the Sultan for veterans, needy individuals, and those who suffered work-related accidents while on duty. In addition to the state, the Red Crescent Society, especially during the Balkan Wars and World War I, also supplied prosthetics for soldiers who became disabled. The thesis aims to elucidate the trajectory of prosthetics in world history through examples and subsequently focuses on narrating the mobility of modern extremity prosthetics in the Ottoman Empire. In this regard, it initially explains the emergence of prosthetics in the Ottoman Empire, the factors that led to the interest of the Sultan, and the cases that gave rise to prosthetics. Subsequently, the journeys of disabled individuals to access state-supported prosthetics are recounted. Individuals and institutions producing prosthetics in collaboration with the Ottoman Empire are examined within the framework of their relationship to events influencing the development of prosthetics, presented chronologically. The thesis provides a detailed account of prosthetics ordered from abroad, students sent abroad, and the attempt to establish a prosthetics workshop in Istanbul. The thesis included the machines and tools that should be in a prosthetics workshop according to the list created by the Chief Wheelman Hüseyin Efendi. In addition, various technical elements and materials that make up the parts of the prosthesis were also examined. In this regard, the material lists created personally by prosthetic technicians have constituted an important resource. These lists also shed light on the cost of materials and how much a prosthesis will cost. Because the cost of each prosthesis varied depending on the materials used, workmanship and the size of the desired prosthesis. It is observed that disabled individuals in the Ottoman Empire requested modern extremity prosthetics by submitting petitions. One of the clarified aspects of the thesis is the conditions under which these requests were accepted or rejected by the state and the procedural steps involved. All these processes are elucidated with examples reflected in archival documents. As the examples show, the state has extended a helping hand to people in need, regardless of gender, age, religion and race. In addition, it is seen that people other than soldiers mostly request prostheses due to illness. However, it is understood that applications are also made as a result of conflict, work, traffic and other miscellaneous accidents. Requests regarding issues such as wear, renewal and repair of prostheses due to use are also addressed in our study. Such requests are another issue added to prosthetic demands. Prostheses provided by the Red Crescent Society, as well as the state, to disabled soldiers and other war victims were mentioned. The aids of Hilal-i Ahmer were examined especially in the light of the documents found in the Red Crescent Archive. It should not be forgotten that this project started with the request and personal involvement of Sultan Abdulhamid the II, but was a social aid organization that was continued in later periods. However, the temporal framework of the thesis has been determined as the period from the reign of Sultan Abdulhamid, when modern prostheses first began to be seen, to the proclamation of the Republic. Apart from the Hilal-i Ahmer Society, other prosthesis making activities were also examined in the thesis. For example, during the Galicia Front of World War I, the Austrian Board of Health undertook the task of providing health-related services and medical supplies for the Ottoman army, and prosthetics were made for amputee Turkish soldiers. In addition, during World War I, many soldiers from different fronts were brought to various hospitals in Istanbul and even schools converted into hospitals for treatment. Prosthetic support was provided to disabled soldiers at the Şişli Orthopedic Convalescent Hospital, which was opened in the French Lape (La Paix) Hospital, which continues its existence today as a hospital specific to the fields of Psychiatry and Neuropsychiatry. The thesis covers the period that began during the reign of Abdulhamid II and continued into the final years of the Ottoman Empire. This timeframe is explored by examining sources from the period, including the Presidential Ottoman Archives and the Turkish Red Crescent Archives, as well as contemporary local and foreign newspapers, magazines, and yearbooks.
Benzer Tezler
- Osmanlı Devleti'nde modern belediyeciliğin ortaya çıkışı ve İstanbul'da mahalli hizmetlerin yeniden örgütlenmesi
The Emergence of modern municipality in Ottoman State and the reorganization of local services in Istanbul
TARKAN OKTAY
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Kamu YönetimiMarmara ÜniversitesiMahalli İdareler ve Yerinden Yönetim Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER DİNÇER
- Mamalı Aşireti ve Mamalı Aşireti Nüfus Defteri (H.1256/M.1840)
Mamali Tribe and Mamali Tribe Population Book (H.1256/M.1840)
SONER KAYA
- Maarif müfettişliği (1876-1918)
Educational inspection (1876-1918)
SEVİNÇ EZEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürk Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK GÜLSOY
- Keçenos kazasında nüfus ve sosyal yapı (1842- 1843)
Population and social structure in Keçenos town (1842- 1843)
ALİ RIZA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihBartın ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLCAN AVŞİN GÜNEŞ
- 1831 tarihli Nüfus Defterine göre Akdağ Kazasında nüfus
Demography of Akdag District According to 1831's
MUHAMMED AĞIR