Geri Dön

Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), Zonguldak Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi (TİM) Asma lojmanları restorasyon projesi

The restoration project of Asma housing buildings in theZonguldak Üzülmez Hard Coal Mining Establishment (TIM) of Turkish Hard Coal Enterprise (TTK)

PDF İndir

  1. Tez No: 845869
  2. Yazar: GÜLCE KÖK
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. IŞIL POLAT PEKMEZCİ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 451

Özet

Batı Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Zonguldak ili, buharlı makinelerin kullanımının başlamasıyla oluşan taşkömürü ihtiyacı sonucunda 1848 yılında bir maden kenti haline gelmiş ve bunu takip eden senelerde maden işletmeciliğine bağlı olarak kentte yerleşim artmıştır. 1882 senesinde kömür satışının piyasaya satışının serbest olmasıyla birlikte havzada yabancı sermayenin etkisi büyük oranda görülmüştür. 1935-1940 tarihleri arasında ise maden havzası millileştirilmiştir. Bu tez çalışmasının konusu olan Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi Asma Lojmanları, Zonguldak İli, Merkez İlçe, Asma Mahallesinde, 118 ada, 8 parselde yer almaktadır. Lojman-A ve Lojman-B olarak adlandırılan bu iki yapı, Türkiye Taşkömürü Kurumu'ndan elde edilen bilgilere göre 1921 senesinde maden havzasında önemli bir role sahip olan Ereğli Şirketi Osmaniyesi (Société d'Héraclée) tarafından çalışanlarının barınması için inşa edilmiştir, sonrasında da bölgedeki işletmeciler tarafından yakın zamana kadar lojman olarak kullanılmıştır. Yapılar, 2016 senesinde terk edildikten sonra işlevsiz olarak kalmıştır. Yapılar, terk edildikten sonra bakımsız kalmaları ve yağmalanmalarıyla sebebiyle yapı elemanlarının çoğunu kaybetmiştir. Çalışma kapsamında, kömür madenciliğine dair zengin endüstri mirasına sahip Zonguldak'taki yabancı sermayeye ait yerleşmede yer alan Lojman-A ve Lojman-B yapılarının detaylı belgeleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yapıların malzeme, hasar ve dönem analizleri yapılmıştır.Yapılardaki izler, eski fotoğraflar, sözlü görüşmeler ve benzer dönem yapılarından elde edilen veriler ışığında restitüsyon önerisi geliştirilmiştir. Yapıların özgün niteliklerini koruyarak geleceğe aktarılması için müdahale kararları alınıp, uygun işlev belirlenerek restorasyon projesi hazırlanmıştır. Tez çalışması altı bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışmanın amacı, kapsamı ve çalışmanın yönteminden bahsedilmektedir. İkinci bölümde çalışmanın yapıldığı yapıların yer aldığı Zonguldak ilininin fiziki özellikleri olan coğrafi konumu,iklim özellikleri, topografik özellikleri ve kömürün havzadaki keşfi ile kentin gelişimi, havzadaki yönetim dönemleri ve işletmeci şirketler ile yapıların bulunduğu Asma Mahallesi'nin tarihsel gelişimi anlatılmaktadır. Üçüncü kısımda Üzülmez TİM Asma Lojmanlarının tarihçesi, plan özellikleri, cephe özellikleri, malzeme ve strüktür ve yapılarda tespit edilen hasarlar detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Lojman-A ve Lojman-B yapıları, eğimli bir araziye Kuzeydoğu-Güneybatı yönünde yerleşmektedirler. Ortak bir bahçe alanları ve yapılar arasında geçişi sağlayan patika yollar ve merdivenler bulunmaktadır. Lojman-A yapısı, bodrum kat, zemin kat ve birinci kattan oluşurken, Lojman-B yapısı bodrum kat, zemin kat, birinci kat ve çatı katından oluşmaktadır. Her iki yapının çatısı da, marsilya kiremitli beşik çatıdır. Cepheleri sıvalıdır. Kapı ve pencere boşlukları harman tuğla kemer ile geçilmektedir, bodrum kat kapı pencere boşlukları ise demir putrel ile geçilmiştir. Lojman-A yapısı, aynı plan şemasına sahip Lojman-A1 ve Lojman-A2 birimlerinden oluşmaktadır. Yapının zemin katına giriş, merdiven holüne açılan Lojman-A1 için Kuzeydoğu, Lojman-A2 için ise Güneybatı cephesinden sağlanmaktadır. Merdiven holünden bodrum kata iniş ve birinci kata çıkış sağlanmaktadır ve katta bulunan diğer mahallere bu mekandan geçilmektedir. Yapının dış duvarları, Lojman-A1 ve Lojman-A2 birimlerini ayıran duvarı ve Kuzeydoğu-Güneybatı aksında bulunan duvarı taş kagirdir, tuvalet mahalini oluşturan duvarlar, merdiven holünün bölme duvarı, kapı, pencere boşlukları çevresi yığma harman tuğladır. Yapı Kuzeydoğu ve Güneybatı cephelerinden ek almıştır. Güneybatı cephesinde bulunan iki katlı harman tuğla duvarlara sahip ek ve zemin kat kotundaki briket tuğla ek günümüze ulaşırken, Kuzeydoğu cephesinin almış olduğu, geçmiş yıllara ait fotoğraflarda görülen bodrum kat ve zemin kattan oluşan niteliksiz ek günümüze ulaşmamıştır. Kuzeybatı cephesinde de bodrum kata giriş kısmına harman tuğladan betonarme çatılı bir niteliksiz ek bulunmaktadır. Lojman-B yapısının zemin kat girişi Güneydoğu cephesinden sağlanmaktadır. Giriş hole açılmaktadır ve kattaki diğer mahallere bu holden geçilmektedir. Kuzeydoğu cephesindeki zemin kat girişi ve Kuzeybatı cephesindeki bodrum kat girişleri kapatılmış durumda bulunmaktadır. Yapının zemin katı ve birinci katı kullanıcılar tarafından yapı içerisindeki merdiven kaldırılarak ayırılmıştır ve Kuzeydoğu cephesinde bulunan pencere boşluğu kapı boşluğu olarak kullanılarak buradan birinci kata giriş açılmıştır. Yapının çoğu duvarı taş kagir olmakla birlikte bazı ara bölme duvarları harman tuğla kagirdir. Lojman-B Z06 mahalinde ve Lojman-A ocak kısımlarında bulunan volta döşeme dışında döşemeler ahşaptır. Her iki yapının da çatı, merdiven, ahşap döşeme, kapı pencere doğraması gibi yapı elemanları, yapılar terk edildikten sonra yağmaya maruz kalması nedeniyle büyük ölçüde günümüze ulaşmamıştır. Restitüsyon çalışmalarının anlatıldığı dördüncü kısmında, Zonguldak ilinde ve Fransa'da bulunan benzer dönem ve işleve sahip yapılar incelenmiş, yapının geçmişe ait fotoğrafları , mevcut durumdaki izler ve sözlü kaynaklardan yola çıkılarak dönem analizi yapılmıştır. Bu verilerin yardımıyla yapıların ilk inşa edildikleri özgün haline ait vaziyet planı, plan ve cephe çizimlerini içeren restitüsyon önerisi geliştirilmiştir. Restitüsyon önerisi hazırlanırken karşılaşılan en büyük sorun özgün yapı elemanlarının ve detayların çoğunun günümüze ulaşmamasıdır. Bu detaylar, yapıda bulunan döşeme parçaları, kiriş izleri gibi mevcut izlerden, eski fotoğraflardan ve yapılan analoji çalışmalarından yola çıkılarak geliştirilmiştir. Çalışmanın beşinci kısmında, yapıdaki hasarlara yönelik uygun müdahale kararları alınmıştır. Yapı elemanlarının bulunmaması ve niteliksiz ekler gibi yapıların en önemli sorunlarına karşı müdahale kararları, yapıların tarihi belge değerlerini koruyacakları şekilde alınmıştır. Restitüsyon verileri ve çalışma yapılarının bulunduğu Üzülmez bölgesindeki şehrin madencilik tarihine ışık tutan yapıların günümüzdeki işlevleri de göz önünde bulundurularak, yapılara uygun işlev belirlenmiştir. Yapılarda araştırmacılar için konaklama ve çalışma alanları, halkın da katılımının gerçekleşebileceği atölye alanları ve sergi alanlarının yer alması önerilmiştir. Ayrıca bölgede eksikliği tespit edilen bölge tarihi ve mimarisine dair, araştırmacıların faydalanabileceği toplu arşiv alanlarının yer alması da önerilmiştir. Şehrin endüstri tarihini yaşatmaya katkısı olacak ve yapıların özgün niteliklerini koruyacak şekilde restorasyon projesi çizilmiştir. Sonuç kısmında tez çalışması kapsamında ulaşılan veriler değerlendirilmiştir. Terk edilip, işlevsiz kaldıktan sonra hızla hasar boyutu artan Lojman-A ve Lojman-B yapılarının sahip olduğu belge ve miras değerleri korunarak, geleceğe aktarılmaları amaçlanmıştır.

Özet (Çeviri)

The province of Zonguldak, located in the Western Black Sea Region, became a mining town in 1848 as a result of the need for hard coal, which was created by the use of steam-powered machinery. In the following years, settlement in the town grew around the coal mines with increasing coal production. In 1882, coal sales were allowed to be sold to the free market. As a result of this, the effect of foreign capital has been seen to a large extent in the basin. Between 1935 and 1940, the mining basin was nationalized. Thus, all income, real estate and assets of the mines, ports and railways owned by the foreign companies were transferred to Etibank in return for their value. Today, the production of hard coal is carried out by Turkish Hard Coal Enterprise in five establishments which are Üzülmez, Kozlu, Amasra, Armutçuk and Karadon. Asma housing buildngs in the Üzülmez Hard Coal Mining Establishment, which is the subject of this study, is located in Zonguldak, Merkez District, Asma Neighborhood, 118 block, 8 plot. These two structures, named Housing-A and Housing-B, were built in 1921 by the Ereğli Company (Société d'Héraclée), which had an important role in the mining basin, for the accommodation of its employees, according to the information obtained from the Turkish Hard Coal Authority. Afterwards, Housing-A and Housing-B were used as a lodging by the operators in the basin until recently and today they are abondened and dysfunctional. After the buildings were abandoned in 2016, they lost most of their structural elements and original details due to neglect and looting. Within the scope of the study, detailed documentation studies of Housing-A and Housing-B buildings current condition, which are located in the foreign capital settlement in Zonguldak, were prepared. Material, damage and period analyzes of the buildings were made. In addition to traditional measurement methods, measurement by using total station and photogrammetry were used for the measurements of the current status of the buildings. The restitution proposal was prepared in the light of the traces on the buildings, old photographs, oral interviews and data obtained from buildings that are similar in terms of plan scheme, function and period. In order to preserve the original qualities of the buildings and transfer them to the future, intervention decisions were made, the appropriate new function was determined and a restoration project was prepared. The thesis consists of six chapters. In the first part, the aim, scope and method of the study are mentioned. In the second part, the physical features of Zonguldak province which are the geographical location, climatic characteristics, topographic characteristics are given. Also in this chapter, the history of Zonguldak, which includes the discovery of coal in the basin, the development of the city, the management periods in the basin, and the historical development of the Asma district, where the operating companies and their structures are located, is explained. Zonguldak is located in the Western Black Sea Region, bordered by the provinces of Bartın in the northeast, Karabük in the east, Bolu in the south and Düzce in the west. Zonguldak has a Black Sea climate and the yearly dominant wind direction is southeast. The vegetation in the region is dense because of the Black Sea climate features. Zonguldak has a generally steep and sloping topographic structure. In the third chapter, the history of Üzülmez TİM Asma Housing buildings, their plan features, façade features, materials and structure, and damages observed in the structures are explained in detail. The structures are located together with the structures of TTK Üzülmez Hard Coal Mining Establishment. Housing-A and Housing-B structures are located on a sloping land in the Northeast-Southwest direction. There is a common garden areas and paths and stairs that provide the transition between the buildings. Housing-A structure consists of basement, ground floor and first floor, while Housing-B structure consists of basement, ground floor, first floor and attic. Due to the elevation difference only from the northwest façade, these three floors can be seen, the other facades have two floors. The roofs of the two structures are gable roofs with Marseille tiles. Their facades are plastered but masonry can be seen because plaster has been lost in most part of the walls. Except the basement floor, door and window spaces have brick arches. The basement floor door and window spaces are crossed with iron beams in both structures. Housing-A structure consists of Housing-A1 and Housing-A2 units with a same plan schema. The entrance to the ground floor, is from the Northeast for the Housing-A1 and from the Southwest for the Housing-A2, which opens to the stair hall. From the stair hall, there is an access to the basement floor and to the first floor, and other spaces on the floor can be accessed from this hall. Basement entrances are provided from the Northwest façade. WC spaces (Z04-A, Z08) which are on the ground floor adjacent to Northeast and Southwest façades. The outer walls, the wall separating the Housing-A1 and Housing-A2 units on the northwest-southeast axis and the wall on the northeast-southwest axis is masonry stone and has an average thickness of 45 cm at the ground and first floor levels. On the other hand, the wall separating the Housing-A1 Z01 and Housing-A1 Z02 rooms, the walls separating the Housing-A2 Z04 and Housing-A2 Z06 rooms and the walls of wc spaces are single-row brick masonry walls, and their thickness is 17 cm with their plasters. The outer walls at the basement level and the inner wall on the northeast-southwest axis are 55 cm, while the inner wall separating the B01-B02 and B04-B06 spaces is 45 cm thick stone masonry. On the first floor level there are three anchor plates of the on all facades, while there are different type of anchor plates on the first floor ceiling floor level. There were additional structures on the Northeast and Southwest facades of the building. While the additional structure with two-storey brick walls on the southwest façade (B07, Z10) and the briquette brick addition (Z07, Z09) on the ground floor have survived, the unqualified addition consisting of the basement and ground floor, seen in the photographs of the past years, on the Northeast façade, has not survived. On the northwest façade, there is an unqualified addition which has brick walls and reinforced concrete roof. These additions damage the original plan scheme of the building. The ground floor entrance of the Housing-B building is provided from the southeast facade. The entrance opens to the hall and other rooms on the floor are passed through this hall. Basement entrances on the northwest façade are covered with sheet metal and the ground floor entrance on the northeast façade was closed with a wall and turned into a niche. The ground floor and first floor of the building are separated by the former users by removing the wooden stairs inside the building. The stairs was replaced with wood flooring. The window space on the northeast façade was used as a doorway, and the entrance to the first floor was provided from here. After the separation of the two floors, a kitchen was added to the first floor according to the user's needs, also reinforced concrete flooring has been added to the bathroom. These interventions damage the original plan scheme of the building. The most of the walls of the building are stone masonry, some partition walls are made of brick masonry. Except the brick arch floor on the ceiling of the Housing-B Z06 and the flooring of the ovens, the original floors of the buildings are wooden. There are plastered moldings between the ground floor and the first floor and between the first floor and the attic on all four facades. The most of structural elements of both buildings such as roof, stairs, wooden flooring, door and window joinery have not survived due to the fact that they were exposed to looting after the buildings were abandoned. In the fourth part, where the restitution studies are explained, the buildings with similar periods and functions in Zonguldak and France were examined. The period analysis was made based on the past photographs of the building, the traces in the current situation and oral sources. With the help of these data, the restitution proposal was prepared including the site plan, floor plans, sections and facade drawings of the original state of the buildings. Four periods of Housing-A and two periods of Housing-B were determined. The restitution proposal was prepared for the first period of both buildings. The biggest problem of the preparing the restitution proposal is that most of the original building elements and details have not survived. These details have been developed based on existing traces such as floor pieces and wooden beam traces in the buildings, old photographs and analogy studies. In the fifth part of the study, appropriate intervention decisions were made for the damages in the structure and the restoration project of the buildings has been prepared. Considering the current functions of the other industrial buildings in the Üzülmez region and the restitution data, the appropriate function for the structures has been determined. The restoration project has been prepared in a way that will contribute to the city's industrial history and preserve the original qualities of the buildings. The main problem of the buildings is the absence of building elements such as flooring, roof, joinery so the intervention methods have been determined mostly for this deteriorations in such a way that the buildings would preserve their historical document values. The new function given to the buildings includes workshop, exhibition, study areas where the public can participate as well as accommodation for researchers coming to the region. In addition, it has been suggested to include collective archive areas that researchers can benefit from regarding the history and architecture of the region, which has been found to be lacking in the region. In the conclusion part, the data obtained within the scope of the thesis study is evaluated. It is aimed to preserve the heritage values of Housing-A and Housing-B structures, whose damage size has increased rapidly after being abandoned and dysfunctional, and to be transferred to the future. Üzülmez region has a great industrial heritage from different periods. Housing-A and Housing-B are a historical document especially about French culture and foreign capital in the basin. The buildings also reflect the construction techniques and materials of their period. For this reason, it is important to preserve these two structures with the least possible intervention and to provide regular maintenance by re-functioning the building.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    105787

    TTK Asma-Dilaver İşletmesi kömür çevre kayaçlarının aşındırıcılık özelliklerinin belirlenmesi

    Determination of the abrasivity of coal measure rocks at the TTK Asma Dilaver Colliery

    FERİT AVCI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2001

    Maden Mühendisliği ve MadencilikZonguldak Karaelmas Üniversitesi

    Maden Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. OLGAY YARALI

  2. Tez No

    302630

    Türkiye Taşkömürü Turumu ocaklarında solunabilir toz içindeki kül ve kuvars miktarlarının sistematik olarak ölçülmesi ve istatistiksel değerlendirilmesi

    Systematic measurement and statistical evaluation of ash and quartz amounts in respirable dust in the mines of Turkish Hardcoal Enterprise

    İLKNUR EROL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Maden Mühendisliği ve MadencilikZonguldak Karaelmas Üniversitesi

    Maden Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. VEDAT DİDARİ

  3. Tez No

    881910

    Türkiye'deki kömür madeni işleme tesislerinin kültür ve sanat yapısı olarak kullanım dönüşümü için öneriler

    Suggestions for the adaptive reuse of coal mine processing facilities in Turkey as culture and art structures

    MERVE VAROL CAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    İç Mimari ve DekorasyonMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    İç Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. BURÇİN CEM ARABACIOĞLU

    DOÇ. DR. KUNTER MANİSA

  4. Tez No

    91677

    Türkiye Taşkömürü Kurumu Zonguldak, Üzülmez ve Karadon işletmelerinde 1997 yılı pnömokonyoz ve tüberküloz değerlendirmesi

    Assessment of pneumoconiosis and tuberculosis in miners working at Turkish Hard Coal Enterprise, Uzulmez and Karadon region in 1997

    NURAY YEŞİLDAL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2000

    Halk SağlığıHacettepe Üniversitesi

    Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SABAHAT TEZCAN

  5. Tez No

    911547

    TTK Kozlu ve Üzülmez müesseselerindeki kömür ve yan kayacın jeomekanik özelliklerinin incelenmesi

    Investigation of geomechanical properties of coal and surrounding rock in TTK Kozlu and Üzülmez institutions

    YUNUS İSKENDER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Maden Mühendisliği ve MadencilikKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Maden Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. KADİR KARAMAN

Geri Dön