Çandır folkloru
Çandır folklore
- Tez No: 850193
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NAMIK ASLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çandır, Geçiş Evreleri, Söylemelik Türler, Anlatmalık Türler, Göstermelik Türler, Yerel Ağız, Halk Mutfağı, El Sanatları, Çandır, Transitional Phases, Expressive Genres, Illocutionary Genres, Local Dialect, Folk Cuisine, Handicrafts
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 414
Özet
Bu çalışmada Yozgat'ın Çandır ilçesinde doğum, evlilik, ölüm gibi geçiş evreleri, halk mutfağı ile yiyecek, içecek ve mutfak gereçleri, anonim halk ürünleri olan mani, türkü, ninni, bilmece, fıkra, dağ bitkileri, halk hekimliği ve ocaklık geleneği hakkında derleme yapılmıştır. Sözlü olarak yapılan derlemenin yanı sıra derlenen bilgileri destekleyen görseller eklenmiştir. Birinci kısımda sözlü gelenekten derlenen söylemelik türler mani, ninni, ağıt, türkü aktarılmıştır. Sözlü kültür ürünleri çalışma kurallarına bağlı kalınarak aktarılmaya özen gösterilmiştir. Bu birikimlerin derlenmesi ve yazıya geçirilmesi ile varlığını korumak ve sürdürmek amaçlanmıştır. Sözlü kültür ürünleri doğaçlama ve anlık olarak söylenip geçilen türlerdir. Genellikle o anki duyguları yansıtıcı nitelikte, şekil olarak özenli ürünlerdir. Bu ürünlerin varlığını korumak aktarıcılığını yapmak kalıcılık açısından önemlidir. İkinci kısımda genellikle nesir türünde varlık gösteren ve uzun kış gecelerinde, iş yaparken daha eğlenceli hale getirmek için anlatılan türlerdendir. Bu anlatmalık türler içinde inanca bağlı olarak aktarılan Hızır anlatmaları ve memoratlar da yer almaktadır. Diğer ürünler masal, efsane, fıkra, atasözü ve deyimlerdir. Tüm bu ürünler aktarılırken hem kaynak kişiler vasıtasıyla derlenerek hem de gerekli kaynaklardan bilgiler sentezlenerek aktarılmaya gayret edilmiştir. Üçüncü kısımda ise toplu yapılan uygulamaları daha eğlenceli hale getirmek için, kılık değiştirme, yapılan gösteriler ve bu gösteriler sırasında dikkat çeken giyim kuşam geleneği aktarılmaya çalışılmıştır. Dördüncü kısımda kutlamalar, törenler ve bayramlar hakkındaki ritüeller derlenmiştir. Bayram, törenler, kutlamalar toplumu bütünleştirici ve diri tutan kurumlardır. Bu bölümde dini ve milli bayramlar ile birlikte yağmur duası, koç katım töreni, mevsimsel kutlamalar kaynak kişilerle görüşülerek aktarılmaya çalışılmıştır. Bu bölümün sonunda teknolojinin evleri işgal etmediği ve bireyleri birbirinden uzaklaştırmadığı dönemde daha sık oynanan günümüze ulaşan çocuk oyunları tanıtılmaya çalışılmıştır. Bu oyunlar da aslında toplumsal bütünlüğün ve birlikteliğin temelini atan ısındıran unsurlardan biridir. Beşinci kısımda toplumu sosyolojik, psikolojik ve kültürel bakımdan yönlendiren halk inanışlarını aktarmaktadır. Kötü ruhlardan korunmak, daha sağlıklı, bereketli ve olumlu bir hayat için yapılması gereken tabular yer alır. Bunlar toplumun yazısız kuralları haline gelmiştir. Bu kurallar kalıplaşmış ve benimsenmiştir. Temelinde korkunun yer aldığı bu korunma biçimleri geçmişten günümüze varlığını koruyarak gelmiştir. Yapılmasında herhangi bir kural ve zorunluluk olmamasına rağmen insan korunma içgüdüsüyle geçmiş tecrübelerden ve kalıplardan faydalanarak ritüelleri titizlikle devam ettirmektedir. Doğum, evlenme, ölüm gibi geçiş evrelerinde devam ettirilen bu ritüeller kaynak kişilerden derlenmiştir. İlçe kültürüne bağlı gelenek- görenek, örf-adet ve birikimler aktarılmaya çalışılmıştır. Halk mutfağı yiyecekler, içecekler, kışlık hazırlıklar ve mutfak gereçleri tanıtılmış ve nerede kullanıldığı aktarılmaya çalışılmıştır. Altıncı kısımda modern tıbbın gelişmediği dönemde geleneksel tıbbı oluşturan halk hekimliği hakkında bilgiler aktarılmış, bununla birlikte halk hekimliğiyle alakalı olan ocaklık geleneği, nazar ve nazarlık aktarılmaya çalışılmıştır. Ocaklık geleneğinin ne şekilde oluştuğu, inançlar, hangi durumlarda başvurulduğu gözlemlenmiştir. Bu bölümde dağ bitkileri hakkında bilgiler ele alınmıştır. Dağ bitkileri halk hekimliği açısından önem taşımaktadır. Kaynak kişilerle görüşülerek aktarılmaya çalışılmış olup birkaç bitkinin görüntüsüne çalışmada yer verilmiştir. Yedinci kısımda imkânlar doğrultusunda yapılan el işçilikleri aktarılmaya çalışılmıştır. El emeği ürünler günlük hayatta kullanılmış ve değerlendirilmiştir. Sekizinci kısımda Çandır hakkındaki genel bilgiler, ekonomi, nüfus, tarım, hayvancılık aktarılmıştır. Bu bölümde ilçe ve ilçeye bağlı köylerin tarihi hakkında bilgiler derleme yöntemi ve yazılı kaynakların yardımıyla aydınlatılmaya gayret edilmiştir. İlçenin ekonomisi ve ekonomiyi etkileyen, iklim, nüfus, tarım ve hayvancılık bilgileri verilmiştir. Dokuzuncu kısımda yerel ağızdan kelimeler anlamlarıyla birlikte aktarılmıştır. Onuncu kısımda araştırma ile ilgili kapsam ve sınırlar, kullanılan metot gibi teknik bilgiler yer almaktadır. On birinci kısım elde edilen tüm malzemelerden bahseden sonuç kısmı yer almaktadır. Bu bilgilerin kültür açısından önemi ve Çandır ilçesinin bu kültür bağlamında tanıtımı aktarılmıştır. Kültür geçmişten günümüze aktarılarak varlığını korumaktadır. Bir bölgenin kültürünün oluşmasında o bölgenin coğrafi özellikleri, toplumsal yapısı, tarihi etkili olmaktadır. Bu etkiler göz önünde tutulduğunda Çandır'ın kültürel yapısının Anadolu Türk Kültürüyle benzeşimi görülmüştür. Bütün değişim ve farklılıklarıyla günümüzde varlığını koruyan ve unutulan kültürel ritüellerin tümü Yozgat Çandır folklorunu oluşturmaktadır. On ikinci kısımda derlenen malzemeler görsellerle desteklenmiştir.
Özet (Çeviri)
In this study, a compilation about transitional stages such as birth, marriage and death in Yozgat's Çandır district, folk cuisine and food, beverages and kitchen utensils, anonymous folk products such as mani, folk song, lullaby, riddle, joke, mountain plants, folk medicine and the tradition of hearth. Has been made. In addition to the verbal compilation, visuals supporting the compiled information have been added. While the template of this thesis was being created, Prof. Dr. Help was taken from the book“Balıkesir Intangible Cultural Heritage Field Research”by Ali Duymaz. In the first part, the narrative genres compiled from oral tradition, such as mani, lullaby, lament and folk song, are presented. Care has been taken to transfer oral culture products by adhering to the working rules. By compiling and writing down these accumulations, it is aimed to preserve and maintain their existence. Oral cultural products are genres that are improvised and spontaneously spoken. They are generally products that reflect current emotions and are meticulous in shape. Preserving the existence of these products and transmitting them is important for permanence. In the second part, it is generally in the prose genre and is told to make work more fun on long winter nights. Among these narrative genres, there are also Hızır narratives and memorates that are conveyed based on faith. Other products are fairy tales, legends, jokes, proverbs and idioms. While transferring all these products, an effort has been made to convey them both by compiling them through resource persons and by synthesizing information from the necessary sources. In the third part, in order to make the collective practices more entertaining, disguise, shows and the clothing tradition that attracts attention during these shows have been tried to be conveyed. In the fourth part, rituals about celebrations, ceremonies and holidays are compiled. Holidays, ceremonies and celebrations are institutions that integrate society and keep it alive. In this section, religious and national holidays, as well as prayers for rain, ram ceremony, seasonal celebrations have been tried to be explained by interviewing the source people. At the end of this section, an attempt is made to introduce children's games that have survived to the present day and were played more frequently in the period when technology did not invade homes and did not alienate individuals from each other. These games are actually one of the warming elements that lay the foundation of social integrity and unity. In the fifth part, he conveys the folk beliefs that direct the society sociologically, psychologically and culturally. There are taboos that must be followed to protect from evil spirits and to have a healthier, more fruitful and positive life. These have become the unwritten rules of society. These rules are stereotyped and adopted. These forms of protection, based on fear, have survived from past to present. Although there are no rules or obligations in performing them, people continue the rituals meticulously, benefiting from past experiences and patterns with the instinct of protection. These rituals, which are continued during transitional stages such as birth, marriage and death, were compiled from resource persons. Traditions, customs and knowledge related to the district culture have been tried to be conveyed. Folk cuisine foods, drinks, winter preparations and kitchen utensils are introduced and an attempt is made to explain where they are used. In the sixth part, information was given about folk medicine, which constituted traditional medicine in the period when modern medicine was not developed, and an attempt was made to convey the tradition of the hearth, the evil eye and the evil eye, which are related to folk medicine. It has been tried to explain how the Ocaklık tradition was formed, the beliefs, and in what situations it was used. In this section, an attempt has been made to introduce mountain plants by giving information about them. Mountain plants are important in folk medicine. An attempt was made to convey the information by interviewing the source people, and images of a few plants were included in the study. In the seventh part, handicrafts made according to the possibilities are tried to be explained. Handmade products were used and evaluated in daily life. In the eighth part, general information about Çandır, economy, population, agriculture and animal husbandry are given. In this section, information about the history of the district and its villages has been tried to be elucidated with the help of compilation method and written sources. Information about the economy of the district and the factors affecting the economy, climate, population, agriculture and animal husbandry are given. In the ninth part, local words are given with their meanings. The tenth section contains technical information such as the scope and limits of the research and the method used. The eleventh part contains the conclusion, which mentions all the materials obtained. The importance of this information in terms of culture and the introduction of Çandır district in this cultural context are explained. Culture maintains its existence by being transferred from past to present. The geographical features, social structure and history of a region are effective in the formation of the culture of a region. Considering these effects, Çandır's cultural structure Its similarity with Anatolian Turkish Culture has been observed. All of the cultural rituals that survive today and are forgotten, with all their changes and differences, constitute Yozgat Çandır folklore. The materials compiled in the twelfth part are supported by visuals.
Benzer Tezler
- Çandır köyü monografisi
The monograph of Çandır village
CEM AYHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Halk Bilimi (Folklor)Süleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL ALTAY GÖDE
- Manisa Balkan göçlerinin göç anıları üzerine bir inceleme
A research on the immigration memories of Manisa Balkan immigrants
EBRU GÜCÜYENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
SosyolojiManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUZAFFER ÇANDIR
- Erzincanlı Salih Baba Divanının Türk tasavvuf edebiyatı açısından incelenmesi
The investigation of Erzi̇ncanli Sali̇h Baba Di̇van interms of Turkish Sufism literature
OSMAN BOZOK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Manisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUZAFFER ÇANDIR
- Âşık Rüstem Alyansoğlu Hayatı, sanatı ve şiirleri
The Life, the Art and the poetry of minstrel Rüstem Alyansoğlu
YİĞİT ALPKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Manisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUZAFFER ÇANDIR
- Hisar dergisi şairlerinin şiirlerinde halk bilimi unsurları
Folkloric elements in the poems of Hisar journal poets
ABDULLAH YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Halk Bilimi (Folklor)Manisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUZAFFER ÇANDIR