Yeni nesil birliktelik mekanları olarak 'süperpoze mekan' üretimi: Yaratıcı 'dördüncü mekan' ekosistemi

The production of 'superposed space' as new generational spaces of togetherness: A creative 'fourth place' ecosystem

PDF İndir

Tez No: 864170
Yazar: DUYGU KISACIK KARAMAN
Danışmanlar: PROF. DR. YASEMİN ALKIŞER BREGGER
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2024
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 261

Özet

Farklı zaman dilimlerinde yaşamış, farklı üretim biçimlerine sahip toplumların en önemli, belki de tek ortak özelliği, insanın sosyal bir varlık olarak değişmeyen doğasıdır. Mimarlık, insanların birbirleriyle ilişki kurmaları ve bu ilişkileri güçlendirmeleri için fırsatlar sunar; planlı ve spontane karşılaşmalar yaratarak etkileşimi ve sosyal diyaloğu teşvik eder. Dönüşlü olarak, karmaşık bir sosyal ve duygusal varlık olarak insan da, başkalarıyla bağlantı kurmaya yönelik temel ihtiyaçları somutlaştıran fiziksel mekanın sosyal üretimine katkıda bulunur. Bu bakış açısından hareketle bu çalışma; üretim biçimleri ile enformel sosyal etkileşimlerin yaşandığı birliktelik mekanları arasındaki karşılıklı ilişkiyi inceler. Yapılan literatür taraması ile insanları diğer insanlarla birlikte olmaya motive eden ve dolayısıyla birliktelik mekanının üretimine etki eden unsurlar“insanın sosyal yapısı, ekonomik üretim biçimleri ve toplumsal yapı, mekan kavrayışları, topluluk duygusu, sosyal aidiyet, mekansal aidiyet ve ekonomik fayda”olmak üzere yedi grup olarak belirlenmiştir. Bu unsurlardan yola çıkarak tez kapsamında, insanın tarihsel sürecinde farklı ekonomik üretim biçimlerinin örgütlediği birliktelik mekanları sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik ilişkiler üzerinden araştırılır. Üretim biçimleri bağlamında dönüşen birliktelik mekanları tarım öncesi (avcı-toplayıcı) topluluklar, tarım toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu şeklinde tarihsel bir akış içerisinde dört dönem üzerinden incelenir. Bu dört toplum, insanlık tarihinin kültürel ve ekonomik gelişim aşamalarını temsil eder. Her bir toplum; döneminin önemli olaylarını ve bunların hem bireyler hem de gruplar üzerindeki etkilerini tanımlarken, insanların seçimlerini ve davranışlarını etkileyen kendine özgü kültürel normlar ve gündelik yaşam pratikleri sergiler. Çağdaş toplumlarda sosyal ilişkilerle birlikte mekan tanımları ve sınırları dönemin ihtiyaçları ve gereklilikleri doğrultusunda muğlaklaşmaktadır. Bu muğlaklığı gerçekleyen etmenlerden biri, dijital teknolojilerin etkisiyle bireyin değişen mekansal pratikleridir. Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş kaynaklı günümüz üretim biçimlerinin değişerek emek-yoğun üretimden bilgi-yoğun üretime kayması ve bu üretimin dijital teknolojilere temellenmesi, üretim ve birliktelik mekanlarını da dönüştürür, eş zamanlı olarak yeniden üretir. Ortaya çıkan yeni toplumsal, sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik paradigmalar bilgi toplumunda mekanın dönüşümünde doğrudan etkili olmaktadır. Çalışma, yaşanan bu değişimleri bir süreç olarak ele alarak yeniden üretilen birliktelik mekanlarına ışık tutmayı amaçlar. Bu çalışma, bilgi ve teknoloji temelli üretim biçimine geçişin, üretimin yapıldığı mekanlar üzerindeki dönüştürücü etkisini ve bu dönüşüm sonucunda üretilen“süperpoze mekanları”araştırarak, yaratıcı sınıf için bu mekanlarda kurulan sosyal ilişkilerin önemini açığa çıkarmayı hedefler. Süperpoze kelime anlamıyla iki veya ikiden fazla şeyi üst üste bindirme, çakıştırma demektir. Süperpoze mekan ise kısaca, üst üste çakışan mimari programların vücut bulduğu hem spontane hem de tasarlanmış mekanlar olarak tanımlanabilir. Araştırma kapsamında yaşama, çalışma ve/veya sosyalleşme arasındaki geleneksel mekansal ve fonksiyonel ayrımları eriterek eş zamanlı durumlar sunmalarıyla ev-ofis, ortak çalışma mekanları, ortak yaşama mekanları, ortak kaynaşma mekanları, ortak paylaşım mekanları, ortak dijital evren ve yaratıcı sınıfın ortak yaşam ritüeli olan“dördüncü mekan”süperpoze mekanlar olarak öne sürülür. Çalışmada öne sürülen süperpoze mekan kavramı üzerinden, dijitalleşmeyle birlikte her şeyin çevrimiçi halledilebilir olmaya doğru evrildiği, insanların birbirlerinden uzaklaştığı ve soyutlandığı günümüz dünyasında; bireyin yine de sosyalleşmeye, diğer insanların birlikteliğine ve dirsek temasına ihtiyaç duymasıyla çağdaş, dönüşen ve sınırları muğlaklaşan mekan tanımları, mekan pratikleri, mekanın katmanları bilgi toplumu ve yaratıcı sınıf ekseninde tartışılır. Çalışmanın odağı, çağdaş bilgi toplumunda hakim yaratıcı sınıfın birliktelik mekanı olan dördüncü mekandır. Dördüncü mekan; yaşama, çalışma ve sosyalleşme mekanlarının eş zamanlı süperpoze edilmesiyle yaratıcı sınıfa ihtiyacı olan yaratıcı bir ekosistem ve ortak bir yaşam ritüeli sunar. Araştırma metodolojisi, yaratıcı sınıfın geleneksel mekan tipolojisine uymayan birliktelik mekanı olarak dördüncü mekanı inceleyen bir vaka çalışmasına dayanır. Dördüncü mekanın sosyal etkileşim odaklı hayata geçen ilk ve başarılı bir örneği olması sebebiyle Paris'te bulunan“Station F”vaka çalışması olarak seçilmiştir. Bu vaka çalışması ile günümüz üretim biçimi olan bilgi ekonomisinin ortaya çıkışıyla örgütlenen yeni nesil sosyal bağlamların incelenmesi amaçlanır. Station F iki etaplı bir proje olarak hayata geçirilmiştir: ortak çalışma mekanı olan The Incubator ve ortak yaşama mekanı olan Flatmates. Vaka çalışması; Station F'in hem mekansal hem de mikro-sosyolojik olarak incelenmesini ve Google kullanıcılarının Station F (The Incubator ve Flatmates) için yaptıkları yorumların nicel ve nitel analizini kapsar. Nicel analiz; kullanıcıların mekanlar için verdikleri puanların ve tüm yorumlardaki en çok tekrar eden kelimelerin analizini içerir. Bu yöntemle kelime tekrarlarına göre The Incubator ve Flatmates hakkında en yaygın bahsi geçen konu başlıklarının konsept analizi yapılır. Nitel analiz ise; aynı yorumların Leximancer programı ile kavram haritalarının oluşturulmasını içerir. Bu kavram haritasında yer alan konu başlıklarının içinden, literatür taraması doğrultusunda dördüncü mekan özelliklerini en iyi yansıtan konsept başlıkları seçilerek nitel analizin odağı oluşturulur. Çalışma; mevcut geç kapitalist dönemin üretim ve tüketim kısır döngüsüyle aynı doğrultuda, süperpoze mekanların sahip olduğu“üretmek için tüketmek”süperpoze durumunun eleştirel bir bakış açısıyla tartışılması ile sonlanır. Mevcut“yaratıcı sınıf”literatürü, genellikle yaratıcı sınıfın özelliklerine ve bu sınıfın kentsel gelişim üzerindeki etkisine odaklanır; bir yerin sosyal inşasına yol açan bir süreç olarak mekana verilen önem açısından eksiklikler barındırır. Dördüncü mekanı sosyal bir süreç olarak ele alan bu çalışma, yaratıcı sınıf ve birliktelik mekanları arasında kurduğu bağlantılarla bir topluluk içindeki sosyal dinamiklerin şekillenmesinde mekanın katkısını araştırarak mevcut literatüre katkı sağlamayı amaçlar.

Özet (Çeviri)

The most important, perhaps the only common, characteristic of societies of different time periods with different modes of production is the unchanging nature of humans as a social being. Architecture creates opportunities for people to relate to one another and to strengthen these relationships. It fosters interaction and social dialogue by creating both planned and spontaneous encounters. Reflexively, the human being as a complex social and emotional phenomenon also contributes to the social production of physical space that embodies basic needs for connecting with others. From this point of view, this study explores the interrelationship between modes of production and spaces of togetherness where informal social interactions occur. Over time, the way people socialize and create spaces of togetherness has evolved to fit different social and cultural situations. What it means to be sociable can vary from person to person and from era to era. To truly grasp how collective and collaborative spaces have changed, it is necessary to explore the factors which shape the creation of these spaces. Based on the literature review, the factors that motivate people to be together with other people and thus affect the production of a space of togetherness are identified as: human as a social being, modes of economic production and social structure, understandings of space, sense of community, social belonging, spatial belonging and economic benefit. Based on these factors, spaces of togetherness, which are transformed in the context of modes of production and human interaction, are analyzed through four pivotal historical periods as pre-agricultural (hunter-gatherer) societies, agricultural society, industrial society and information society. Each of these periods represents a stage in economic development of human groups. Within each society, significant events have left lasting influence on individuals and groups shaping their choices and behaviors giving rise to different social norms and everyday practices. In pre-agricultural societies, spaces of togetherness are examined in two main categories, which are the campfire locations produced by the hunter-gatherer mode of production and the religious and ritual sites where social and cultural interaction are performed. In agricultural societies, marketplace and agora are examined under the influence of agricultural mode of production. These settlements are the first spaces of togetherness where commercial exchange leads to social exchange and interaction. Also, baths and latrines are discussed beyond their utilitarian purpose of public hygiene, by creating a cultural and social places that transform the act of cleansing into a ritual. In industrial societies, firstly, the changing understanding of urbanism is discussed by giving a critical perspective on CIAM's zoning strategy, which defines the city as a functional unit and analyzing it with a materialist approach that leads to the neglect of the human dimension and interpersonal relations. Then, the concept of“third place”is investigated as a space of togetherness of the blue-collar working class, creating a social environment rather than the home (first place) and the work/school (second place) in the“fordist”mode of production. In contemporary societies, the boundaries and definitions of space become more ambiguous as they adapt to the demands and necessities of our time. One contributing factor to this ambiguity is how individuals interact with technologies, which also affects their social practices. The shift from labor-intensive production to information-intensive production transforms and simultaneously reproduces the spaces of production and social interactions. The emergence of new social and economic paradigms directly impacts the transformation of space in the information age. The goal of this study is to explore the reproduction of spaces of togetherness by examining the socio-economic changes of today. This study also aims to reveal the transformative effect of the transition to an information and technology-based mode of production on the spaces of production. As a result of this transformation,“superposed spaces”are produced. Literally, superposition means overlapping of two or more things. Hence, superposed space can be briefly defined as a space that embodies overlapping architectural programs. Within the scope of the research, the home-office, co-working spaces, co-living spaces, co-mingling spaces, co-sharing spaces, co-digital universe and the“fourth places”put forward as“superposed spaces”by blurring the traditional spatial and functional distinctions between living, working and/or socializing present simultaneous situations. In today's digitalized world, everything is becoming virtual and people are distanced and isolated from each other. Yet, the members of the creative class still need socialization by being together with other members at elbow distance. Through the concept of superposed space put forward in this study, blurred definitions of the contemporary spaces of togetherness and the new spatial and social practices are discussed in the context of the information society. The focus of this study is the“fourth place”, which is inspired by the concept of“third place”, offering a collective life for the creative class by superposing the first, second and third place at the same time. With the simultaneous superposition of living, working and socializing places, the fourth place provides a creative ecosystem and a shared ritual of living that the creative class needs. The research methodology is based on a case study examining the fourth place as a space of togetherness of the creative class, which does not fit into the traditional typology of places.“Station F”, located in Paris, is selected as a case study as it is the first and successful example of the fourth place which was realized with a specific focus on social interaction among the creatives. Station F was realized as a two-phase project: The Incubator which is Station F's co-working space and Flatmates which is its co-living space. This case study aims to discuss the new generation of social contexts organized with the emergence of the modern knowledge economy. The case study encompasses both a spatial and micro-sociological analyses of Station F, along with a quantitative and qualitative analysis of Google users' reviews of Station F (The Incubator and Flatmates). The quantitative analysis comprises the ratings that users gave to each place and the analysis of the most repeated words in all comments. This method provides a conceptual analysis of the most commonly mentioned topics about The Incubator and Flatmates based on word repetition. The qualitative analysis includes concept mapping of the same comments using a program called Leximancer. Among the topics in the concept maps, the focus of the qualitative analysis is formed by selecting the concepts that best reflect the characteristics of the fourth place in light of the literature review. The study concludes with a critical discussion of the superposed condition of“consume to produce”that superposed places possess, aligning with the existing late capitalist vicious cycle of production and consumption. The phrase“consume to produce”refers that creative people have to make certain payments to creative ecosystems as they need constant human interaction to connect and thus increase their job opportunities. Although superposed spaces have become integral part of the economic and social landscape in knowledge cities, the recognition of their potential and value has led to the commodification of both knowledge itself and the spaces of the creative class. This commodification of the experiences and lifestyle which appeal to the creative class can drain its essential creative content. Therefore, superposed spaces of the creative class need to become an experience rather than a simple commodity in the competitive market. Lastly, existing literature on“creative class”often focuses on the general characteristics of this class and its impact on urban development, without paying attention to place as a process leading to the social construction of that place. By considering the fourth place as a social process, this study contributes to the existing literature by exploring how a place shapes the social dynamics within a community through the connections between the creative class and places of togetherness.

Benzer Tezler

Tez No
637724
Examination of the links between communication and environment in urban areas and their change in the digital age
Kentsel alanlarda iletişim ve çevre arasındaki bağlantıların ve dijital çağdaki değişimlerinin incelenmesi
NERGİS AŞAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Peyzaj Mimarlığı İstanbul Teknik Üniversitesi
Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELTEM ERDEM KAYA
Tez No
439597
A knowledge discovery approach to urban analysis the Beyoğlu preservation area as a data mine
Kent analizinde bir bilgi keşfi yaklaşımı bir veri madeni olarak Beyoğlu kentsel koruma alanı
AHU SÖKMENOĞLU SOHTORİK
Doktora
İngilizce
2016
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLEN ÇAĞDAŞ
PROF. DR. İKBAL SEVİL SARIYILDIZ
Tez No
887524
Müşterek bir 'Sorun' olarak iklim krizi: Dayanıklılığın artırılmasında müşterekleşmiş tasarım pratiklerinin rolü
The climate crisis as a common 'Problem': The role of commoning design practices in enhancing resilience
SALİME BENAN KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge Planlama Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT CEMAL YALÇINTAN
Tez No
709849
New forms of the creative economy: Creative hubs in Istanbul
Yaratıcı ekonomı̇nı̇n yenı̇ formları: İstanbul'dakı̇ yaratıcı merkezler
MELTEM PARLAK
Doktora
İngilizce
2021
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜZİN BAYCAN
Tez No
154688
İnsana ilişkin veriler ışığında mimari tasarım ve öne çıkan mekansal kavramlar
Architectural design according to human characteristics and spatial concepts on the subject
MUSTAFA ORKUN ÖZÜER
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. SELİM VELİOĞLU

Geri Dön