Geri Dön

MİMARLIK VE TOPLUMSALLIK ÜZERİNDEN MESLEKİ PRATİK SÜREÇ VE ZAMAN İLİŞKİSİ

THE RELATIONSHIP BETWEEN PROFESSIONAL PRACTICE, PROCESS AND TIME THROUGH THE LENS OF ARCHITECTURE AND SOCIAL

PDF İndir

  1. Tez No: 865900
  2. Yazar: MİHRİBAN DUMAN
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET HÜLYA ARI
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 291

Özet

Mimarlık ve toplumsallık konusu, 2000'li yıllarda mimarlığı ve mimarlık pratiğini yeniden tanımlamak, yeniden düşünmek, yeniden keşfetmek gibi ön vurgusu“yeniden”olan eleştiriler ile paralel olarak alan içerisinde görünür olmuştur. Tez çalışmasının temel motivasyonu da düşünsel bir katkıda bulunacak şekilde konuya üretim sürecine ve zamana bakış aracılığıyla eğilmektir. Çalışmayı bu yola yönelten, 2000'li yıllarda mesleki pratiğin toplumsal boyutunun zayıflığını da eleştirir şekilde mimarlık yeniden düşünülürken,“alternatif pratikler”,“alternatif süreçler”söylemlerinin öne çıkmış olmasıdır. Toplum bilimi için köklü bir terim olan“faillik”(agency) kavramı da bu yönde alternatif pratikleri kapsayıcı bir kavram olarak mimarlık alanında tartışmalara dâhil edilmiştir. 2000'li yılların alternatif mimarlık arayışı ile toplum bilimine ilişkin faillik kavramını kesiştiren bu gündem; tez çalışması kapsamında alternatif pratiklerde yer almakta olan veya yer alma ihtimalini barındıran mimar faillerin alandaki konumları açısından düşünülmektedir. Böylelikle, tez çalışmasını mesleki pratik, üretim süreci ve zaman ilişkisine yönelten sorunsal oluşmaktadır. Bugün için, alternatif pratiklerde yer alan faillerin mesleğini sürdürerek gelir elde edebilmesi ekseriyetle serbest piyasa yapısı ile etkileşimli meslek ortamına bağlıdır. Bu bakımdan, alternatif mimarlık pratikleri ile failliği kesiştiren mimarlık ve toplumsallık tartışması içinde; serbest piyasa yapısı ile etkileşimli mesleki pratik ve alternatif pratikler arasındaki ilişkiyi, ve faillerin bu ilişkideki göreli konumlarını da göz önünde bulundurmak gerekir. Tez çalışması bu bakış açısı ile mimarlık meslek ortamına yönelerek, mimarlık ve toplumsallık üzerinden mesleki pratik ve zaman ilişkisine yoğunlaşmaktadır. Zaman, çalışma kapsamında birbiri ile bağlantılı şekilde, süre ve süreç olarak ele alınmaktadır. Mesleki pratik ve süre ilişkisi açısından: Tez çalışması, alternatif pratikleri kategorize edici başlıklar üzerinden yorumlamak yerine, mimar-failin alandaki konumunu çeşitlendirmesine dayalı bir“pratiği çeşitlendirmek”hâlini/arzusunu ileri sürmektedir. Bunun, tekil zamansallıklara bağlı bir çeşitlenme olduğunu savlamaktadır. Böylelikle, mesleki pratik ve alternatif pratikler arasındaki ilişkiye, üretim sürecine bağlı bir zaman sorunsalı olarak yaklaşmaktadır. Bu yaklaşım, emek-zaman bağlantısı göz önünde bulundurulduğunda, süreye ilişkin bir irdelemeyi içermektedir. Bunun üzerine, sosyal mimarlık arayışının meslek ortamına yansımasında, mikro zamansal ve üretim sürecine bağlı çekişmeli bir ilişkinin varlığı ortaya koyulmaktadır. Mesleki pratik ve süreç ilişkisi açısından: Çalışmada, 2000'li yıllarda mimarlıktan toplumsallığa yeniden bakış doğrultusunda meslek ortamındaki faillerin zamanı sorunsallaştırılırken; söz konusu yeniden bakışı yorumlamak adına geçmişe dönülmektedir. Türkiye'de daha önce meslek ortamından mimarlık ve toplumsallık ilişkisine nasıl bakılmıştır? sorusu, Planlı Kalkınma Dönemi'ne odaklanarak araştırılmaktadır. Böylelikle, toplumsallığın gündeme alındığı iki dönem aracılığıyla, mimarlık meslek ortamının üretim süreci ve zaman ile kurduğu ilişkideki dönüşüm gözlemlenmektedir. Bu iki dönem, sosyo-politik perspektiften toplumsallığın ne ile birlikte ve neyin karşısında ifade kazandığı hususunda ayrışan nitelikler içermektedir. Planlı Kalkınma Dönemi, toplumsallığın kamu(sal) yoğun gündemde ifadelendirildiği; 1980'lerin uzantısında 2000'li yıllar ise, toplumsallığın neoliberalizm ve bireyselleşme karşısında ifade kazanabilir olduğu dönemler olarak imlenmektedir. İktisadi nitelikleri açısından da, Türkiye'nin serbest piyasa ekonomisi ile dünya pazarına tam açılım hamlesinin öncesi ve sonrası dönemlerine tekabül etmektedir. Bu doğrultuda, mimarlığın mesleki üretim ortamının önce Planlı Kalkınma Dönemi'nin endüstrileşme gündemi ile ve buna bağlı olarak endüstriyel kapitalist süreç ile ilişkilendirildiği bakış açıları ele alınmaktadır. Ardından, 2000'li yıllar post-endüstriyel süreç ve yeni kapitalizm eleştirileri dâhil edilerek yorumlanmaktadır. Çalışma kapsamında 2000'li yıllarda mimarlık ve toplumsallık konusunda görünür olan“faillik”teriminin toplumbilimsel perspektifte geçmişe uzantısı incelenmektedir. Toplum bilimi kuramı içerisinden toplum(sal)(lık) ve toplumsal çözümleme yaklaşımlarına kısaca değinilmektedir. Bunun üzerine, toplumsallık konusunun çalışma kapsamında mimarlık ile ilişkilendirildiği kuramsal çerçeveyi ifade etmeye aracı kavram seti [makro-öznel, makro-nesnel, makro fail(lik)] ileri sürülmektedir. Söz konusu kavram seti aracılığıyla Mimarlık Dergisi'nin 1963-1983 yıllarına ilişkin arşiv taraması sonucunda elde edilen metinler incelenmekte ve yorumlanmaktadır. Ardından, Türkiye'de serbest mimarlık sürdürmekte içerilen“serbest”liğin toplumsallık, pratiği çeşitlendirmek ve zaman ilişkisi ekseninde nasıl ifadelendirildiğine odaklanılmaktadır. Bunun için, 2000'li yıllarda küçük ofis pratiği sürdüren serbest mimarlar ile yarı-yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, tez çalışması önce geçmişte mevcut olan, mimarlık ve toplumsallık ilişkisine makro düzeyli yaklaşımı sergilemektedir. Makro düzeyli yaklaşımda içerilen; mesleğin toplumsallığının doğrudan üretim sürecinde konumlandırılarak değerlendirildiği, iş zamanı ve iş-dışı zaman ayrımına dayalı ilişkileri ortaya çıkarmaktadır. Böylelikle makro düzeyli yaklaşımın çözünmesi doğrultusunda mimarlık ve toplumsallık ilişkisini 2000'li yıllar adına tartışırken, faillerin üretim süreci ve zaman ile bağını da yeniden düşünmeyi önermektedir. Mesleğin toplumsallığının hâkim üretim sürecinden taşan tekil süreçler ile birlikte değerlendirilebildiği, iş zamanı ve iş-dışı zaman muğlaklığı ile kesişen zaman ilişkisini göstermeyi amaçlamaktadır.

Özet (Çeviri)

The issue on architecture and social context has come to the fore within the field during the 2000s correspondingly with criticisms emphasizing 're-', such as redefining, rethinking and rediscovering architecture and architectural practice. In this context, the main motivation of this study is to make a theoretical contribution to the issue by addressing it through reviewing the production process and time. What led the study to this way is the emergence of discourses as“alternative practices”and“alternative processes”while rethinking architecture together with criticisms on lack of social aspect of professional practice.“Agency”, which is a long-established term for sociology, has also been included in these discourses and discussions as a notion corresponding such kind of alternative practices. Within the scope of the thesis, this agenda, which intersects the pursuit for alternative architecture with the sociological notion of agency, is considered in terms of agents' positions in the field who take part or may take part in alternative architectural practices. Thus, the problematic which directs the study to the relationship between professional practice, production process and time occurs. Today, while on one hand agents are taking part in alternative practices, also they yield income mostly via their professional practice interacting with the free market structure. In this regard, the study deems necessary to consider the relationship between alternative practices and the professional practice interacting with the capitalist free market structure, and agents' relative position in this relationship while discussing the issue. From this viewpoint, with a focus on the professional field, thesis study delves into the relationship between professional practice and time through the lens of architecture and social. Throughout the study, time is considered as duration and process in relation to each other. In terms of the relationship between professional practice and duration: Rather than interpreting alternative practices as categorized headings, the study puts forward a situation/desire to 'diversify the practice', based on the diversification of the architect-agent's position within the field. And, it is claimed that this is a diversification depending on timewise singularities. Hence, the relationship between professional practice and alternative practices is approached as a time problematic related to the production process. Considering its connection with labor-time, this approach includes an analysis regarding duration. Upon this, a micro-time based contentious relationship arised from production process is revealed in the reflection of social architecture pursuits within the professional field. In terms of the relationship between professional practice and process: In the study, while the time of agents within the professional field is problematized according to reconsideration of the issue on architecture and social; a retrospective view is taken, too, in order to interpret this reconsideration. The question of how the relationship between architecture and social was perceived from the professional field in Turkey before is investigated by examining the Planned Development Period. Thus, through two periods in which social context was brought to the agenda, the transformation in the relationship of the architectural professional field with the production process and time is observed. These two periods contain different characteristics in terms of what the notion of social find expression with and against from a socio-political perspective. In this respect, the Planned Development Period is in which the notion of social find expression within a busy agenda on publicity, and the 2000s as an extension of the 1980s is marked as the period when the notion of social could find expression over against neoliberalism and individualization. Also in terms of economic characteristics, these periods correspond to before and after Turkey's transition to free market economy and opening up to the global market. Two interrelated contents are involved by the thesis study in this direction: Perspectives in which the architectural profession is associated with the industrialization agenda of the Planned Development Period and consequently, with the industrial capitalist process. And then thinking on profession by incorporating critiques of the post-industrial process and new capitalism at present. While looking background to examine the relationship between the profession and the issue, also the background of the notion“agency”, which is included in the discussions in the 2000s, is examined from a sociological perspective. Social analysis approaches within sociological theory are briefly mentioned. Thereupon, a set of concepts [macro-subjective, macro-objective, macro-agency] is proposed to articulate the theoretical framework through which the topic on social is linked with architecture within the scope of the study. Through this concept set, the texts obtained as a result of the archive search of Architecture Magazine for the years 1963-1983 are examined and interpreted. In this regard, firstly, three backward-looking perspective described as macro-subjective, macro-objective and macro-agency within a framework on“positioning”are presented through the texts. The questions and thoughts brought about by the mentioned backward-looking give clues to discuss the social expansion of architecture through agency and alternative practices in the 2000s in terms of the relationship between professional practice, process and time. The chapter which is interpreted as macro-subjective provides observing professional subjects' perspectives on the production process and so thinking about its transformation. To look into how time-as-process is viewed in the past by professional field suggests thinking on how time-as-duration may be viewed by the professional field at present. The chapter which is interpreted as macro-objective makes available to think on two points. The first is to think about the transformation of seeing time through the distinction between work time and leisure time. Secondly, it is to think about whether architecture itself intends to link with the subject while monitoring the industrial labor process and time. The chapter which is interpreted as macro-agency instances an established relationship between social benefit and professional practice in which long-hours of architecture seems ordinary. Thus in the thesis study this issue also becomes considerable and questionable again in the name of the 2000s, along with the transformations after 1980. On that, new capitalism approaches are examined in which time is again considered as a social issue. The relationship between immaterial labor and time of the Autonomist thought; and which it is based on, the relationship between the ideas of“refusal of work”and“self-valorization”in the Operaismo perspective provides a theoretical sight for the thesis to evaluate the relationship between agency, diversification of practice and time on behalf of the professional field in the 2000s. The agents whose position in the field is problematized are 'independent' professionals. For this, semi-structured interviews were conducted with architects who last their professional practice in small offices they manage during the 2000s. The interviews adopted a questioning approach to the expression of 'independent' that is in use for identifying and pursuing profession. To comprehend its social context, the focus is on how architects express their 'independent' position regarding their time and diversifying their practice. Finally, the thesis initially presents the macro-level approach to the relationship between architecture and social that existed in the past. It reveals relationships included in the macro-level social approach in which the profession is evaluated by being positioned directly in production process and which is based on the distinction between work time and leisure time. Thus, while discussing the issue with respect to the 2000s with the dissolution of the macro-level approach, the study emphasizes re-thinking the agents' connection with production process and time. Following this, the study aims to demonstrate the social approach in which diversified practices may be evaluated as micro processes overflowing off the dominating production process, intersecting with blurred work time and leisure time distinction.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    683295

    Feminist perspektiften mimarlık pratiğine bakış

    A feminist perspective of architectural practice

    HANDE KALENDER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MELTEM AKSOY

  2. Tez No

    546714

    Mimarlıkta seçkinlik sıradanlık ilişkisi ve temsil mekanizmaları

    The phenomena of distinguished and ordinary in architecture: An inquiry into the representation

    BURÇİN BAŞYAZICI

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. BELKIS ULUOĞLU

  3. Tez No

    139825

    Erken Türk romanında fiziksel çevre sorunsalı

    The Problematics of physical environment in early Turkish novel

    HAYAL MERİÇ UĞRAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2003

    MimarlıkYıldız Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. UĞUR TANYELİ

  4. Tez No

    517686

    Gelenekçi ütopya ve mimarlıktaki izdüşümlerinin değerlendirilmesi

    Traditionalist utopia and evaluation of its architectural projetions

    ÖZGE CAN BALABAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. CEMİLE TİFTİK

  5. Tez No

    765100

    Disiplinlerarası zeminde eleştirel mekânsal pratiklerin denemeci açılımları: Mimari deneme filmi

    Essayistic expansions of critical spatial practices on interdisciplinary terrain: Architectural essay film

    AYGEN EROL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. PELİN DURSUN ÇEBİ

Geri Dön