Cengiz sonrası dönemde Çağatay coğrafyasında (Türkistan) bölgeselleşme ve yerelleşme (1226-1599)
Regionalization and localization in the Chagatai region (Turkestan) after the Chinggis period (1226-1599)
- Tez No: 874491
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÖZGÜR TÜRKER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 156
Özet
Cengiz Han, dağınık Moğol kabilelerini bir araya getirerek tek bir bayrak altına toplayarak kurduğu imparatorluğunun kurumsal yapısında meritokrasiye dayalı atamalar yapmıştır. Moğol İmparatorluğu kısa zamanda sınırları genişlemesinde ve başarılarında başat faktör olmuştur. Cengiz Han, henüz ölmeden evvel büyük imparatorluğunu 4 oğlu arasında tek bir merkezden yönetilecek şekilde paylaştırırken, aynı zamanda onlara rehberlik edecek ve ulusunu teşkil edecek 4 Noyan/Ulus Emiri ve onların idare ettiği binlik kuvvetler tahsis etmiştir. Tıpkı imparatorluğun uluslara tımar edilmesi gibi uluslarda kendi içerisinde hana bağlı idari merkezlere bölünmüş ve bu merkezlerin başına ulus emirleri geçmiştir. Kurulan hanlıklarda muktedir olmayan hükümdarlar yüzünden yaşanan otorite boşluğu, bozkır aristokrasisinin ananeleri ve kalıtımsal ayrılacaklar elde eden ulus emirlerinin, yerelleşerek merkezi otoriteyi tehdit etmelerine mümkün kılmıştır. Artık ulus emirleri, hanlık seçimlerinde karar alıcı organ olmuş ve hatta kendi menfaatleri doğrultusunda hanların tahta çıkmasını desteklemiş yahut tahttan indirmiştir. Böylece rekabet ortaya çıkarken, Cengiz Han'ın neslinden gelen hanlar, emirlerin kendi meşruiyetini sağlama aracı haline gelmesine neden olmuştur. Türkistan'da ise Çağatay Hanlığı'nın yıkılmasına paralel olarak güç kazanan kabile beylerinden biri olarak Emir Timur, gerçekleştirdiği kabile içi siyaset, seferler ve karizmatik liderliğiyle döneminin en güçlü siyasi yapılarından birini vücuda getirmiştir. Ancak onun ölümünden sonra halefleri onun kadar muktedir bir hükümdar olamamış, siyasi arenada destek bulma adına kabile beyleri ve din adamlarına soyurgallar yoluyla toprak ihsan etmişlerdir. Taht kavgaları ve verasetteki belirsizlik Timurlular Hanedanı'nın sonunu getirirken bölgede yükselen Cengiz soylu Şeybaniler Hanedanı bölgeyi hakimiyeti altına almıştır. Şeybaniler, hakimiyette ortaklık ve toprakların idari merkezler şeklinde bölünmesi yoluna gitmiş ve bu durum merkezin gücünü sınırlar hale gelmiştir.
Özet (Çeviri)
Genghis Khan brought together the scattered Mongol tribes under one banner and made appointments in his empire based on meritocracy, establishing a unified institutional structure. This approach was a key factor in the rapid expansion and success of the Mongol Empire. Before he died, Genghis Khan divided his vast empire among his four sons, ensuring that it would be managed from a central authority. He also designated four Noyans/Tribal Emirs, along with their units of a thousand warriors, to guide and assist his sons. Just as the empire was divided into distinct uluses, each ulus had its own administrative centers, with tribal emirs overseeing them. However, as power decentralized and rulers became less competent, the traditional steppe aristocracy and the inherited privileges of tribal emirs allowed them to localize and threaten central authority. These tribal emirs became the decision-makers in the election of khans, and even supported or deposed khans based on their interests. This dynamic led to competition and instability, causing the descendants of Genghis Khan to rely on the emirs to maintain their legitimacy. In Turkestan, parallel to the decline of the Chagatai Khanate, Emir Timur emerged as one of the most powerful tribal chiefs. Through his internal politics, military campaigns, and charismatic leadership, he established one of the strongest political structures of his time. However, after his death, his successors lacked his capability, leading to a reliance on tribal chiefs and religious leaders for political support, often through land grants. As succession disputes and power struggles brought an end to the Timurid Dynasty, the Shaybanid Dynasty, with its Genghisid lineage, rose to power and took control of the region. The Shaybanids adopted a system of shared rule and divided the territory into administrative centers, which limited the central authority's power.
Benzer Tezler
- Klasik sonrası Çağatay Türkçesiyle yazılmış anonim Târih-i Kaşgar (Giriş-metin-karşılaştırmalı inceleme-dizin)
Anonymous Historical of Kasghar written in post-classical Chagatay Turkish (Introduction-text-comparative rewiew-index)
ZEHRA KURTULGAN
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. SERKAN ŞEN
- Timurlu Devletinde vezirler ve vezirlik kurumu
Viziers and vizierate foundation in Timurid State
ALİ RIZA YAĞLI
- History and theory in the construction of Özbeg and Kazakh identity
Özbek ve Kazak kimliklerinin oluşumunda tarih ve kuram
YUNUS EMRE GÜRBÜZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2003
TarihOrta Doğu Teknik ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSENBİKE TOGAN
- The Restructuring process of European security architecture in the post cold war era and its effects on Turkey's security
Soğuk savaş sonrası dönemde Avrupa güvenlik mimarisinin yeniden yapılanma süreci ve Türkiye'ye etkileri
AYHAN BAY
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF.DR. CENGİZ OKMAN