Mevlevi şairlerin mevlevilik unsurları
The Mawlawiya elements in the poems of the mawlawi poets
- Tez No: 87542
- Danışmanlar: PROF. DR. CEMAL KURNAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 528
Özet
ÖZET Mevlânâ'dan sonra, onun öğretisi çerçevesinde kurumsallaşan Mevlevîlik disiplini içinde yetişen Mevlevi şairler, Klasik Türk Şiirinin oluşumunda ve ilerlemesinde önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bu çalışmamızda, on altıncı yüzyılı başlangıç kabul ederek, 19. yüzyılın sonuna değin klasik tarzda şiir söylemiş, dergâh hayatını tecrübe etmiş Mevlevi şairlerin tertib ettikleri dîvanlardaki, özellikle Mevlevîce söylenmiş şiirlerden hareketle, Mevlevi âdâb ve erkânının şiire yansıyış biçimini belirlemeye çalıştık. Elde ettiğimiz malzemeye göre çalışmamızı üç ana başlık altında topladık. Buna göre, giriş bölümünde Mevlevîlikte Şiirin Oluşumu ve Şiiri Destekleyen Unsurlar başlığı altında, Mevlevîlik bağlılarının şiirle kurdukları yakınlığın sebeplerinin neler olabileceğini tesbite çalıştık. En başta Mevlânâ'nın ve oğlu Sultan Veled'in şair kimliği taşımasının bu husustaki etkisini; yamsıra Mevlevî-hânelerin de şairlerin yetişmesindeki önemim belirledik. Birinci bölümde, tarikatin pfri olması sebebiyle hemen her Mevlevi şairin Mevlânâ Celâle'd-dîn'i övmek maksadıyla farklı nazım şekillerini kullanarak söyledikleri medhiyelerden hareketle Mevlânâ'nın bedenî ve ruhî portresini çıkarmaya çalıştık. Mevlânâ'nın babası Bahâe'd-dîn Veled, Şems-i Tebrîzî, Selâha'd-dîn-i Zerkûb, Çelebi Hüsâme'd-dîn ve Sultan Veled'le birlikte Mevlevi şairler tarafindan her asırda hatırlanan şair şahsiyetlerden Dîvâne Mehmed Çelebi, Celâled-dîn Ergûn Çelebi ve Yûsuf-ı Sîne-çâk'i de şairlerin bakış açılarıyla tanıtmaya çalıştık. Mevlevi ve Mevlevîlik başlığım taşıyan ikinci bölümde, en başta Mevlevi ve Mevlevîliğin ne türden hayal ve tasavvurlara konu edildiğini, benzeyen ve benzetilenin neler olduğunu tesbit ettik. İkinci safhada tarikate girişin, ikrar vermenin, çileye soyunmanın ve hücreye çıkmanın şairlerce nasıl anlaşıldığım gösterdik. Her tarikatin kendine has bir kıyafeti olduğu gibi Mevlevîlerin de, yabancı seyyahların bile hayli ilgisini çeken, beğenisini kazanan zarif kıyafetleri vardır. Yine bu bölüm içinde, abâ, bırka, tennure, «lifînemed, sikke, istiva gibi çoğu Mevlevîlerehas bu kıyafetleri tanıttıktan sonra, bunlar çerçevesinde yapılan benzetme unsurlarını tesbite çalıştık. Mevlevîlerle özdeşleşen semâ' için de ayn bir alt başlık açtık. Bu başlık altında, semâ' ile ilgili kavranılan; semâ' in sembolik mânalarını; kozmik âlem ile semâ' arasında kurulan ilişkiyi ve diğer benzetme unsurlarım Mevlevi muahhar kaynaklara dayanarak anlamaya ve anlatmaya çalıştık. Dergâh içinde yola yeni girmiş bir müridin hangi aşamaları geçtiğini; aynı zamanda dergâhtaki görevlilerin konumunu Mevlevîlikte Derece-Makam ve Vazifeler başlığı altında inceledik. Mevlânâ'nın türbesinin o kentte bulunması sebebiyle Mevleviler nazarında kutlu bir kent kabul edilen Konya başta olmak üzere, Mevlevi'nin Mekanları alt başlığı altında Mevlânâ Türbesi, Mevlevî-hâne ve unsurları, Âsitane, Hânkah, Dergâh, Âteş-bâz Velî Makamı ve Hâmûşâm anlattık. Melevî mukabelesinde kullanılan ney, kudüm, rebâb, def gibi mûsikî enstrümanlarının tanıtımından sonra, bunların ne türden benzetmelere konu olduğunu Mûsikî ile Alâkalı Kavramlar ve Mûsikî Âletleri alt başlığında tesbite çalıştık. Bu bölümün son alt başlığını oluşturan Deyimler ve Simgeler bölümünde, Mevlevîlerin yamsıra diğer bazı tarikatlerde de ortak, bazı söyleyiş ve simgelerin şiirdeki kullanımını belirledik. Çalışmamızın üçüncü ve son bölümünü oluşturan Mevlevîce Söylenmiş Şiirlerden Seçmeler kısmında, en başta çalıştığımız dîvânların sahibi şairler olmak üzere 34 Mevlevî şairin, Mevlânâ ve Mevlevîlik vasfinda söyledikleri, orijinal ve tipik hususiyetler taşıdığına inandığımız farklı nazım şekillerindeki şiirlerinden bir güldeste oluşturduk. Sonuç kısmında elde ettiğimiz bulguları ortaya koyduk. Tezimizin son kısmında ise çalışmamızda geçen şahıs, eser adı ve yer adlarından oluşan karma ijirtKzine yer verdik.
Özet (Çeviri)
m ABSTRACT The poets of the Mawlawiyya trained under the discipline of the Mawlawiyya order which had been instituionalised following the death of Meelana Jelalleddin Rumi had a great affect on the formation and development of the Classical Turkısjı Poetry. In this study, our concern has been to point out the reflection of the Mawlawiyya order and its basic principles on poetry taking the poets of Mawlawiyya into consideration who wrote poets in the classical way by the end of the nineteenth century and diwans generated after their experience of the life of Mawlawiyya. This study is composed of three main chapters designed for the types ofLthe materials collected. Therefore, we have tried to find out reasons for the relations pf the Mawlawis with the poetry in the introduction part of this study under the heading of“The Procces of Poetry in Mawlawiyya and the Factors Supporting the Poetry”. First of all, the influence of being a poet of Rumi and that f his son Sultan Veled on this issue and the importance of the Mewlewihanes for the poets to train themselves have also been mentioned in this chapter. In the first chapter, the psychological and physical portrait of Rumi has been pictured stressing on the poets of Mawlawiyya who wrote in various styles in order to praise Rumi considering him as the founder of the tarikah. Not only Rumi's father Bahaeddin Veled, Şems-i Tebrizi, Selahaddin Zerkub, Çelebi Hüsameddin and Sultan Veled but also the poets that are recalled in every cebtury such as Divane Mehmed Çelebi, Celaleddin Ergun Çelebi and Yusuf-ı Sineçak have been introduced with various points of view of the poets. The second chapter covering the title of“The Mawlawi and Mawlawiyya”primarily involves that in what respects Mawlawi and Mawlawiyya are used as a subject matter of imagination by the poets in their poems, and those to which they resemble and are likened to. Then, we have presented what the poets have decuded from a murid's joining up the tarikah, deciding (ikrar verme), getting ready for suffering (çileye soyunmak), having a private room (hücreye çıkma). As in allIV tarikahs, Mawlawis also have special and charmfiil clothes which drew attention and admiration of the many foreign travellers. Besides, after introducing some of the clothes most of which belong to the Mawlawis such as abâ, hırka, tennure, elifinemed, sikke, istiva we have tried to put forth the elements of resemblance in associated with these clothes. There is also a subtitle for the semâ', which is peculiar to the Mawlawis, within this chapter of this study. The terms related to the semâ', the meanings they refer to, the relation set between the semâ' and the cosmic world and the other elements of resemblance have searching the posterior references of Mawlawiyya. The steps that a newly joined up murid has to follow in a derwish lodge, the position of the ones in charge here have also been mentioned under the title of“The Rank Position and Duties in Mawlawiyya”. The town of Konya, where has been regarded as a sacred place by the Mawlawis due to Mawlana's tomb, the tomb of Mawlana, Mawlavihanes and its parts, asitanehankah, dergah, Âteş-baz Veli Makamı and Hâmûşan have been described under the subtitle of“The Places of Mawlawi”. After introducing the musical instruments used in the Mawlawi mukabala such as ney, kudüm, rebah, de/we have mentioned the places where they been used as a subject matter of resemblance under the title of“the Terms related to the Music and Musical Instruments”. The last part of this chapter, which is“idioms and Symbols”, includes the use of some of the specific terms and symbols in poetry of the other tarikahs expect Mawlawiyya. The last chapter of this study,“The Poems Chosen from the Ones Written in the Style of Mawlawi”, an anthology composed of various types of poems of 34 poets written in different verses which, we believe, convey original and typical characteristics of Mawlawiyya, has been prepared. Finally, an index covering the names of the people, resources and places has been attached to Ihe end of our study.
Benzer Tezler
- 17.yüzyıl Mevlevî şairlerin şiirlerinde Mevlânâ ve Mevlevîlik
Mevlana and Mevlevi among 17th century Mevlevi poets' poetry
EDA TOK
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL GÜLEÇ
- Mislî İsmâ'îl Hakkı ve Divanı
Mislî İsmâ'îl Hakkı and his Divan
EMRAH GÖKÇE
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NESLİHAN İLKNUR KESKİN
- 'Divan-ı Fani' incelemesi
Başlık çevirisi yok
ABDULKADİR KAYHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıFatih ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CİHAN OKUYUCU
- Sâkıb Dede Dîvânı'nda dinî ve tasavvufî muhtevâ
Religious and sufistic content in Sâkıb Dede's Divan
VİLDAN KURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİKMET ATİK
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURGÜL KARAYAZI BAL
- Esîf Sıdkî Dede Divanı'nın mevlevîlik unsurları açısından incelenmesi
Studying on the Diwan of Esîf Sidkî Dede in the aspects ofmawlawiya elements
MUSTAFA ÖZBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıDumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KADİR GÜLER