Mûnis Harezmî & Rızâ Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl [380b-460a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî & Rızâ Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl [380b-460a] (Introduction, transcriptional text, language-spelling features, index-dictionary, facsimile)
- Tez No: 878458
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Hive Hanlığı, Mûnis, Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl, Chaghatay Turkish, Khiva Khanate, Mûnis, Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 916
Özet
Telifine Şîr Muhammed Mîrâb Mûnis (1778-1829) tarafından başlanan ve Muhammed Rızâ Âgehî (1809-1874) tarafından tamamlanan Firdevsü'l-İkbâl, Türkistân Türk tarih yazıcılığının en güzel örneklerinden biridir. Çağatay Türkçesinin son dönemine ait Firdevsü'l-İkbâl'in 380b-460a varakları arasındaki kısmı doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Çağatay Türkçesi ve edebiyatı, Hive Hanlığı, Hive Tarih yazıcılığı, Firdevsü'l-İkbâl, Firdevsü'l-İkbâl'in müellifleri, nüshaları ve eser üzerinde yapılmış çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde transkripsiyonlu metin verilmiştir. Çalışmada İ olarak adlandırılan, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde bulunan T 82 numaralı nüsha esas alınmıştır. Esas alınan İ nüshası ile B olarak adlandırılan nüsha (Yuri Bregel'in Leningrad'da bulunan ve 571a ve E6 nüshalarını karşılaştırarak oluşturduğu matbu nüsha) karşılaştırılarak metin kurulmuş, nüsha farklılıkları dipnotta gösterilmiştir. Üçüncü bölümde eserin yazım ve dil hususiyetleri incelenmiş, Oğuzca ve Kıpçakça unsurlar tespit edilmiştir. Dördüncü bölümde metnin gramatikal dizini ve sözlüğüne yer verilmiştir. Eklerin diziminde Reşid Rahmeti Arat'ın Kutadgu Bilig dizinindeki dilbilgisi sıralaması esas alınmıştır. Genel Dizin'in ardından Kişi Adları Dizini, Yer Adları Dizini, Etnik Adlar Dizini ayrı başlıklar hâlinde verilmiştir. Özel adların okunmasında Yuri Bregel'in Firdaws al-iqbāl: History of Khorezm by Shir Muhammad Mirab Munis and Muhammad Rıza Mirab Agahi adlı eserinden istifade edilmiştir. Ayrıca; Âyetler, Hadîsler, Dualar ve Diğer Arapça İbâreler Dizini de hazırlanmış olup, âyet, hadîs, dua, Arapça ibâre ve Farsça manzumelerin tercümesine de yer verilmiştir. Beşinci bölümde Firdevsü'l-İkbâl'in 380b-460a varakları arasındaki kısmın tıpkıbasımına yer verilmiş, Ekler bölümünde ise Hive Hanlığı dönemine ait coğrafî haritalar sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Firdevsü'l-İkbâl, which was started by Şîr Muhammed Mîrâb Mûnis (1778-1829) and completed by Muhammed Rızâ Âgehî (1809-1874), is one of the best examples of Turkestan Turkish historiography. The part of Firdevsü'l-İkbâl belonging to the last period of Chaghatay Turkish, between 380b-460a pages, is the subject of this study prepared as a PhD thesis. The study consists of five chapters. In the first chapter, information about Chaghatay Turkish and literature, Khiva Khanate, Khiva historiography, Firdevsü'l-İkbâl, authors of Firdevsü'l-İkbâl, copies of Firdevsü'l-İkbâl and studies on the work are given. The transcribed text is given in the second part. The study is based on the copy numbered T 82 in Istanbul University Library, which is called“İ”. The text was constructed by comparing the“İ”copy with the so-called“B”copy (the printed copy created by Yuri Bregel in Leningrad by comparing copies 571a and E6), and the copy differences are shown in the footnote. In the third part, the spelling and language features of the work were analysed and Oghuz and Kipchak features were identified. The fourth chapter contains the grammatical index and dictionary of the text. The grammatical order in the index of Reşid Rahmeti Arat's Kutadgu Bilig is taken as a basis for the order of the suffixes. Following the General Index, Person Names Index, Place Names Index, Ethnic Names Index are given under separate headings. The reading of proper names is based on Yuri Bregel's Firdaws al-iqbāl: History of Khorezm by Shir Muhammad Mirab Munis and Muhammad Rıza Mirab Agahi. Also; An Index of Verses, Hadiths, Prayers and Other Arabic Words has also been prepared. Translations of verses, hadiths, prayers, Arabic sayings and Persian poems are also included. In the fifth chapter, a facsimile edition of the section between pages 380b-460a of Firdevsü'l-İkbâl is given, and geographical maps of the Khiva Khanate period are presented in the Appendix.
Benzer Tezler
- Mûnis Harezmî & Rızâ Agehî, Firdevsü'l-İķbāl [200b-300a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî & Rizâ Agehî, Firdevsü'l-İķbāl [200b-300a] (Introduction, text with transcription, analysing,index-dictionary,facsimile)
SERPİL YAZICI ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Firdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Fi̇rdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Introduction, text with transcription, language-dictation features, index-vocabulary, facsimile)
ALPER BAYINDIR
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADNAN RÜŞTÜ KARABEYOĞLU
- Mûnis Harezmî ve Rızâ Âgehî Firdevsü'l-İḳbāl [İ460b-524a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Munis Harezmi and Rıza Agehi Firdevsul-Iqbal [I460b-524a] (Introduction, transcribed text, language-writing characteristics, index-dictionary, facsimile)
MUHAMMADULLAH HAJI MOH NASEEM
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis ve Âgehî Firdevsü'l-İkbâl (vr. 1b-156b) (Giriş, İnceleme, Metin, Dizin)
Munis and Agahi Firdawsu'l-iqbal (vr. 1b-156b) (Introduction, Research, Text, Index)
HAYRULLAH KAHYA
- Firdevsü'l-İkbal, giriş-transkripsiyonlu metin: Vr. 336a-523a
Firdevsü'l-Ikbal
RABİA ŞENAY ŞİŞMAN
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT ŞEN