Mûnis Harezmî & Rızâ Agehî, Firdevsü'l-İķbāl [200b-300a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî & Rizâ Agehî, Firdevsü'l-İķbāl [200b-300a] (Introduction, text with transcription, analysing,index-dictionary,facsimile)
- Tez No: 433656
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Hive Hanlığı tarihi, Firdevsü'l-İkbâl, Mûnis, Âgehî, Chagatay Turkish, the history of Khanate of Khiva, Firdevsü'l-İkbâl, Mûnis, Âgehî
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1191
Özet
Doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışma, yazımına Şîr Muhammed Mîrâb Mûnis (1778-1929) tarafından başlanıp onun halefi ve yeğeni Muhammed Rızâ Âgehî (1809-1874) tarafından tamamlanmış olan, Çağatay Türkçesinin son dönem ürünlerinden Firdevsü'l-İkbâl adlı eserin 200b-300a varakları arasını kapsamaktadır. Bu çalışma, beş bölümden oluşmaktadır. Müellifleri hakkında bilgi verildikten sonra Firdevsü'l-İkbâl'in yazılma süreci, nüshaları ve üzerinde yapılan çalışmalar ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır. Yine bu bölümde, Firdevsü'l-İkbâl'in Orta Asya Tarih Yazıcılığı geleneği ve Hive Hanlığı Tarih Yazıcılığı içindeki yeri ve önemi değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, Firdevsü'l-İkbâl'in transkripsiyonlu metni verilmiştir. Metnin kuruluşunda İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde bulunan T 82 numaralı nüsha esas nüsha olarak alınmıştır. T 82 numaralı bu nüsha, hem Yuri Bregel' in önceki adı Leningrad olan St. Petersburg'daki 571a nüshasıyla E6 nüshasını karşılaştırarak oluşturduğu matbu neşir ile hem de Taşkent'te bulunan 821/1 numaralı yazma nüsha ile karşılaştırılarak nüsha ve neşir farkları dipnotlarda gösterilmiştir. Üçüncü bölümde eserin yazım ve dil özellikleri incelenmiş; metindeki Kıpçakça ve Oğuzca unsurlar tespit edilmiştir. Dördüncü bölümde, metnin sözlük ve gramer dizini verilmiştir. Dizinde, Reşit Rahmeti Arat'ın Kutadgu Bilig adlı eserindeki dil bilgisi sıralaması esas alınmıştır. Metinde geçen kişi, yer adları, etnik adlar, âyet, hadis ve dua; Farsça manzumeler ayrı başlıklar altında gösterilmiştir. Arapça ve Farsça ibare ve ayetlerin Türkçe çevirileri verilmiş, metnin manzum bölümlerinin vezin kalıpları gösterilmiştir. Beşinci bölümde metnin tıpkıbasımı verilmiş, ekler bölümünde ise Hive Hanlığı dönemine ait coğrafî bir harita eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
This study prepared as an PhD thesis contains the folios between 200b-300a of the work named Firdevsü'l-İkbâl one of the products of Chagatay Turkish's last period started to be written by Şîr Muhammed Mîrâb Mûnis (1778-1929) completed by Muhammed Rızâ Âgehî (1809-1874) nephew and successor of him. This study consists of five chapters. The history of Chagatay language and literature has been evaluated briefly; writing process, studies on Firdevsü'l-İkbâl discussed and copies of it in detail after giving information about the authors of the work in the introduction chapter. Tradition of Central Asia historiography of Firdevsü'l-İkbâl and its place and importance in the historiography of Khanate of Khiva has been evaluated in also the same chapter. Text with transcription of Firdevsü'l-İkbâl was given in second chapter. The copy numbered as T 82 being in İstanbul University Library was used as base for the establishment of the text. Copy and printed form differences from the copy numbered as T 82 footnoted by comparing both printed form created comparing the copy 571a with the copy E6 which are in St. Petersburg formerly Leningrad by Yuri Bregel and the manuscript numbered as 821/1 in Tashkent. In the third chapter the language-dictation features of the work were investigated, Kipchak Turkish and Oghuz Turkish elements were determined. Dictionary and grammatical index were given in the fourth chapter. Grammar index of Reşit Rahmeti Arat's Kutadgu Bilig was taken as base for index. Personal, place and community names, Arabic verses, hadiths and prays, Persian inscriptions mentioned in the text were shown under different titles. Turkish translation of mentioned Arabic and Persian inscriptions, texts and verses were given, metrical patterns of the poetical parts of the text were shown. Facsimile was given of the text, a geographical map belong to Khanate of Khiva was given in the appendix in the fifth chapter.
Benzer Tezler
- Mûnis Harezmî & Rızâ Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl [380b-460a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî & Rızâ Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl [380b-460a] (Introduction, transcriptional text, language-spelling features, index-dictionary, facsimile)
ERHAN ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Firdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Fi̇rdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Introduction, text with transcription, language-dictation features, index-vocabulary, facsimile)
ALPER BAYINDIR
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADNAN RÜŞTÜ KARABEYOĞLU
- Mûnis Harezmî ve Rızâ Âgehî Firdevsü'l-İḳbāl [İ460b-524a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Munis Harezmi and Rıza Agehi Firdevsul-Iqbal [I460b-524a] (Introduction, transcribed text, language-writing characteristics, index-dictionary, facsimile)
MUHAMMADULLAH HAJI MOH NASEEM
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis ve Âgehî Firdevsü'l-İkbâl (vr. 1b-156b) (Giriş, İnceleme, Metin, Dizin)
Munis and Agahi Firdawsu'l-iqbal (vr. 1b-156b) (Introduction, Research, Text, Index)
HAYRULLAH KAHYA
- Firdevsü'l-İkbal, giriş-transkripsiyonlu metin: Vr. 336a-523a
Firdevsü'l-Ikbal
RABİA ŞENAY ŞİŞMAN
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT ŞEN