Bazı özel matrislerin kuvvetleri ile genelleştirilmiş fibonacci ve lucas dizileri arasındaki ilişkiler
Relations between the powers of some special matrices and generalized fibonacci and lucas sequences
- Tez No: 880015
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİM ÖZDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Matematik, Mathematics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Matematik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uygulamalı Matematik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 118
Özet
Bu tez altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, ilk olarak tez konusu ile ilgili literatürde yer alan bazı kavramlar ve çalışmalardan bahsedilmekte daha sonra ise tezin amacı anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise çalışmanın devamında kullanılacak olan temel tanımlar ve teoremler verilmektedir. Üçüncü bölümde önce özdeğerleri 𝛼, 𝛽 ve 𝑟 ≠ 0 ile 𝑟 2 − 𝑝𝑟 − 𝑞 ≠ 0 koşullarını sağlayan 𝑟 ∊ ℝ olan, 3 × 3 boyutlu matrislerin elde edilmesi ve bu matrisler ile genelleştirilmiş Fibonacci dizisi arasındaki bazı ilişkiler verilmektedir. Burada 𝑝 ve 𝑞 sayıları, 𝑝^2 + 4𝑞 > 0 koşulunu sağlayan sıfırdan farklı reel sayılar olmak üzere, 𝛼 ve 𝛽, 𝑥 2 − 𝑝𝑥 − 𝑞 = 0 denkleminin kökleridir. Matris köşegenleştirilmesi yardımıyla bu tür matrislerin tamsayı kuvvetleri ile genelleştirilmiş Fibonacci dizisi arasında ilişki kurulmakta ve örnek bir matrisin kuvvet bağıntısı elde edilmektedir. Sonra ise genel olarak 𝑋^3 − (𝑟 + 𝑝)𝑋^2 + (𝑟𝑝 − 𝑞)𝑋 + 𝑞𝑟𝐼 = 𝟎 koşulunu sağlayan tüm 𝑋 matrislerinin tamsayı kuvvetlerinin genelleştirilmiş Fibonacci dizisi yardımıyla bulunabileceği gösterilmektedir. Elde edilen bu sonuç özel matrislerde kullanılarak genelleştirilmiş Fibonacci dizisine ait bazı cebirsel özellikler elde edilmektedir. Bu bölümde son olarak, öncelikle özel bir genelleştirilmiş Tribonacci dizisi tanımlanmakta ve yine 𝑋^3 − (𝑟 + 𝑝)𝑋^2 + (𝑟𝑝 − 𝑞)𝑋 + 𝑞𝑟𝐼 = 𝟎 koşulunu sağlayan 𝑋 matrislerinin tamsayı kuvvetlerinin bu dizi sayesinde elde edilebileceği gösterilmektedir. Ardından, elde edilen ilişkilerden yola çıkılarak genelleştirilmiş Fibonacci dizisi ile özel olarak tanımlanmış olan genelleştirilmiş Tribonacci dizisinin terimleri arasındaki bazı ilişkiler elde edilmektedir. Dördüncü bölümde, genelleştirilmiş Fibonacci ve Lucas dizileri ile matrisler arasındaki ilişkiler ele alınmaktadır. Bu bölümde ilk olarak bir 𝑛 tamsayısı için 𝑋^2 − 𝑉𝑛𝑋 + (−𝑞)^𝑛 𝐼 = 𝟎 koşulunu sağlayan 𝑋 matrisleri ile genelleştirilmiş Fibonacci dizisi arasındaki ilişki elde edilmekte ve bu koşulu sağlayan matrislerin tamsayı kuvvetlerinin genelleştirilmiş Fibonacci dizisi yardımıyla bulunabileceği gösterilmektedir. Bu sonuç bazı özel matrislerde kullanılarak, genelleştirilmiş Fibonacci ve Lucas dizilerine ait bazı cebirsel özellikler elde edilmektedir. Daha sonra, 𝑋^3 – 𝑉𝑛𝑋^2 + (−𝑞)^𝑛𝑋 = 𝟎 denklemini sağlayan matrisler ile genelleştirilmiş Fibonacci dizisi arasındaki ilişki incelenmektedir. Bu türdeki matrislerin öncelikle pozitif tamsayı kuvvetlerinin genelleştirilmiş Fibonacci dizisi yardımıyla elde edilebileceği gösterilmekte ve bu koşulu sağlayan uygun matrislerin 𝑛. dereceden köklerini bulmak için bir sonuç elde edilmektedir. Ardından, uygun koşulları sağlayan bazı matrislerin Moore-Penrose terslerini bulmak için bir metot geliştirilmektedir. Elde edilen metot yardımıyla gerekli koşulları sağlayan kare olmayan matrislerin de Moore-Penrose terslerinin bulunması için bir yöntem verilmektedir. Bu bölümde son olarak, elde edilen sonuçların kullanımını göstermek amacıyla matrislerin köklerinin ve Moore-Penrose terslerinin elde edildiği sayısal örnekler verilmektedir. Beşinci bölümde, önceki bölümlerde elde edilen yöntemlerden yola çıkılarak benzer düşünce ile 𝑘-genelleştirilmiş Fibonacci dizisi ile matrisler arasındaki bazı özdeşlikler verilmektedir. Önce, 𝑡 sıfırdan farklı ve 𝑡^𝑘 − 𝑡^𝑘−1 − 𝑡^𝑘−2−. . . −𝑡 − 1 ≠ 0 koşulunu sağlayan bir reel sayı olmak üzere, 𝑋^𝑘+1 − (𝑡 + 1)𝑋^𝑘 + 𝑡𝐼 + ∑ (𝑡 − 1)𝑋^i= 𝟎 koşulunu sağlayan 𝑋 matrisleri ile 𝑘-genelleştirilmiş Fibonacci dizisi arasındaki bir özdeşlik ortaya koyulmaktadır. Devamında 𝑘-genelleştirilmiş Fibonacci dizisi ile ilişkili özel bir dizi tanımlanmakta, bu dizinin terimleri ile 𝑘-genelleştirilmiş Fibonacci dizisinin terimleri arasındaki bazı özdeşlikler gösterilmekte ve son olarak elde edilen özdeşliklerden yararlanılarak 𝑘-genelleştirilmiş Fibonacci dizisinin terimlerini elde etmek için bir formül verilmektedir. Son bölümde ise önceki bölümlerde elde edilenler kapsamlı bir şekilde tartışılmakta ve gelecekte yapılabilecek yeni çalışmalar için önerilerde bulunulmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis consists of six chapters. In the first chapter, some concepts and studies in the literature related to the subject of the thesis are mentioned, and then main purpose of the thesis is explained. In the second chapter, definitions and theorems that will be used in the continuation of the study on matrices and number sequences are given. The third chapter is the first part of the original part of the thesis. This chapter consists of three sections. In the first section, the relationship between the generalized Fibonacci sequence and 3 × 3 dimensional matrices with eigenvalues 𝛼, 𝛽 and 𝑟 is examined. Here 𝑝 and 𝑞 are nonzero real numbers that satisfy the condition 𝑝 2 + 4𝑞 > 0, 𝛼 and 𝛽 are the roots of the equation 𝑥^2 − 𝑝𝑥 − 𝑞 = 0, and 𝑟 is a nonzero real number with 𝑟^2 − 𝑝𝑟 − 𝑞 ≠ 0. First, the system of equations required to obtain such matrices is shown. Then, with the help of matrix diagonalization, the relation between the powers of such matrices and generalized Fibonacci numbers is obtained. Here, the purpose is to obtain matrices whose terms and power relations would be simpler for usability. It is studied to obtain such matrices by choosing appropriate eigenvectors. Additionally, a special matrix and power relation of the desired type is obtained. In the second section, similar to the previous section, the relationship between matrices and the generalized Fibonacci sequence is examined. Therefore, matrices satisfying the equation (𝑥 2 − 𝑝𝑥 − 𝑞)(𝑥 − 𝑟) = 0, or equivalently, the equation 𝑥^3 − (𝑟 + 𝑝)𝑥^2 + (𝑟𝑝 − 𝑞)𝑥 + 𝑞𝑟 = 0 are studied, where 𝑝, 𝑞 and 𝑟 are nonzero real numbers with 𝑝^2 + 4𝑞 > 0 and 𝑟^2 − 𝑝𝑟 − 𝑞 ≠ 0. First, the theorem showing that the integer powers of all matrices 𝑋 satisfying the condition 𝑋^3 − (𝑟 + 𝑝)𝑋^2 + (𝑟𝑝 − 𝑞)𝑋 + 𝑞𝑟𝐼 = 𝟎 can be found with the help of the generalized Fibonacci sequence is obtained. Then this theorem is used for some suitable 3 × 3 dimensional commutative matrices. Thanks to these matrices obtained, some identities are obtained for the terms of the generalized Fibonacci sequence. Additionally, the relationships between generalized Fibonacci sequences established with different indices are examined using the obtained matrices. Some identities are obtained between the terms of the sequence {𝑈𝑛(𝑝, 𝑞)}, which was established with the appropriate real numbers 𝑝, 𝑞 and 𝑟, and the sequence {𝑈𝑛(𝑝1, 𝑞1)}, which was established with 𝑝1 = −𝑞 + 𝑝𝑟 – 𝑟^2 and 𝑞1 = 𝑞𝑟(𝑝 − 𝑟). In the last section, the relations between the generalized Fibonacci and Tribonacci sequences are examined. First a special generalized Tribonacci sequence {𝑇𝑛(𝑝, 𝑞, 𝑟)} is defined. Then, it is shown that the powers of matrices 𝑋 satisfying the condition 𝑋^3 − (𝑟 + 𝑝)𝑋^2 + (𝑟𝑝 − 𝑞)𝑋 + 𝑞𝑟𝐼 = 𝟎 can be obtained with the help of the sequence {𝑇𝑛(𝑝, 𝑞, 𝑟)}. Considering this result and the result obtained for the generalized Fibonacci sequence in the previous section, it is obtained that the powers of the matrices 𝑋 satisfying the condition 𝑋^3 − (𝑟 + 𝑝)𝑋^2 + (𝑟𝑝 − 𝑞)𝑋 + 𝑞𝑟𝐼 = 𝟎 can be found with the help of both the generalized Fibonacci sequence {𝑈𝑛(𝑝, 𝑞)} and the generalized Tribonacci sequence {𝑇𝑛(𝑝, 𝑞, 𝑟)}. Based on this, some relations between the terms of the sequence {𝑈𝑛(𝑝, 𝑞)} and the sequence {𝑇𝑛(𝑝, 𝑞, 𝑟)} are obtained. Finally, an application is made with the help of the obtained results. It is shown that a special solution of the equation 𝑥𝑦 + 𝑥 + 𝑦 = 10^𝑛 − 1 for all integers 𝑛 can be obtained with the help of the sequence {𝑇𝑛(𝑝, 𝑞, 𝑟)}. In the fourth chapter, the relations between generalized Fibonacci and Lucas sequences and matrices are studied. In the first section, a new property has been obtained for matrices 𝑋 satisfying the condition 𝑋^2 − 𝑝𝑋 − 𝑞𝐼 = 𝟎, where 𝑝 and 𝑞 are nonzero real numbers with 𝑝^2 + 4𝑞 > 0. A result is obtained for the linear combination of integer powers of such matrices. Based on this result, it is shown that the integer powers of matrices 𝑋 that satisfy the condition 𝑋^2 − 𝑉𝑛𝑋 + (−𝑞) 𝑛 𝐼 = 𝟎 for some integer 𝑛 can be found with the help of the generalized Fibonacci sequence {𝑈𝑛(𝑝, 𝑞)}. Then, some algebraic results of generalized Fibonacci and Lucas sequences are obtained using 2 × 2 dimensional special matrices. In the second section of the fourth chapter, finding the roots and Moore-Penrose inverses of matrices with the help of number sequences is studied. First, it is shown that the positive integer powers of the matrices 𝑋 satisfying the condition 𝑋^3 – 𝑉𝑛𝑋^2 + (−𝑞) 𝑛𝑋 = 𝟎 can be obtained with the help of the sequence {𝑈𝑛(𝑝, 𝑞)}. Then the relation between matrix roots and the generalized Fibonacci sequence {𝑈𝑛(𝑝, 𝑞)} is shown. The result used to find the 𝑛th root of square matrices 𝑋 that satisfy the condition 𝑋^3 – 𝑉𝑛𝑋^2 + (−𝑞)^𝑛𝑋 = 𝟎 is obtained. Then, the inverses of the matrices 𝑋 satisfying the condition 𝑋^3 – 𝑉𝑛𝑋^2 + (−𝑞)^𝑛𝑋 = 𝟎 are studied. Such matrices can be singular or nonsingular. In other words, we can not talk about the existence of inverses of all such matrices. However, we can talk about the Moore-Penrose inverses of all such matrices. First, a result is obtained to find the Moore-Penrose inverses of 𝑋, where 𝑋 is a square real matrix with 𝑋^2 − 𝑉𝑛𝑋 is symmetric and 𝑋^3 – 𝑉𝑛𝑋^2 + (−𝑞)^𝑛𝑋 = 𝟎. Then, based on this result, a way is obtained to find the Moore-Penrose inverses of non-symmetric or non-square matrices under appropriate conditions. Using the obtained results, Moore-Penrose inverses of some matrices are obtained. In the fifth chapter, some relations between the 𝑘-generalized Fibonacci sequence and matrices were obtained with a similar idea, based on the methods obtained in the previous chapters. It is known that the characteristic equation of the 𝑘-generalized Fibonacci sequence is 𝑥^𝑘 – 𝑥^𝑘−1 – 𝑥^𝑘−2−. . . −1 = 0, where k is an integer with 𝑘 ≥ 2. Based on this equation, the equation (𝑥^𝑘 – 𝑥^𝑘−1 – 𝑥^𝑘−2−. . . −1)(𝑥 − 𝑡) = 0 is obtained, where 𝑡 is a nonzero real number with 𝑡^𝑘 – 𝑡^𝑘−1 – 𝑡^𝑘−2−. . . −1 ≠ 0. The powers of the matrices 𝑋 that satisfy the resulting equation, that is, the condition 𝑋^𝑘+1 − (𝑡 + 1)𝑋^𝑘 + 𝑡𝐼 + ∑ (𝑡 − 1)𝑋^i= 𝟎, are examined. It is shown that the positive integer powers of such matrices can be obtained with the help of the 𝑘- generalized Fibonacci sequence. Then, a new sequence {𝐹(𝑛)(𝑘,𝑡)} related to the 𝑘- generalized Fibonacci sequence is defined. It is shown that the positive integer powers of matrices 𝑋 satisfying the condition 𝑋^𝑘+1 − (𝑡 + 1)𝑋^𝑘 + 𝑡𝐼 + ∑ (𝑡 − 1)𝑋^i= 𝟎 can be obtained with the help of the sequence {𝐹(𝑛)(𝑘,𝑡)}. Using the obtained results, some relations between the k -generalized Fibonacci sequence and the sequence {𝐹(𝑛)(𝑘,𝑡)} are obtained. Then, the sequence {𝐹(𝑛)(𝑘,1)} is specifically studied, and some relationships between this sequence and the 𝑘-generalized Fibonacci sequence are obtained. Additionally, using the obtained results, an explicit formula to find the 𝑛th terms of the 𝑘-generalized Fibonacci sequence is obtained, where 𝑛 is an integer with 𝑛 ≥ 𝑘. In the last chapter, the results obtained in the previous chapters are evaluated. Firstly, the results obtained throughout the study are explained. Then, some suggestions are made for future studies regarding the results obtained in the study.
Benzer Tezler
- Genelleştirilmiş regüler Tribonacci-Lucas matrisi ve bazı özellikleri
Generalized regular Tribonacci-Lucas matrix and some of its properties
ZİNNET SARAL ACER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MatematikKırıkkale ÜniversitesiMatematik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GONCA KIZILASLAN YILDIRIM
- Bazı özel band matrisler, sayı dizileri ve özellikleri
Some special band matrices, number sequences and their properties
EMRULLAH KIRKLAR
Doktora
Türkçe
2019
MatematikSelçuk ÜniversitesiMatematik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE DİLEK MADEN
DOÇ. DR. FATİH YILMAZ
- Genelleştirilmiş istatistiksel yakınsaklık
Generalized statistical convergence
HÜSEYİN TAV
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
MatematikSüleyman Demirel ÜniversitesiMatematik Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE NUR GÜNCAN
- Alt yörüngesel grafların özel köşe değerleri ile özel sayı dizileri arasındaki bazı ilişkiler
Some relations between special vertex values of suborbital graphs and special number sequences
İBRAHİM GÖKCAN
Doktora
Türkçe
2021
MatematikKaradeniz Teknik ÜniversitesiMatematik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ HİKMET DEĞER
- Fibonacci ve Lucas sayıları ile ilişkili matrislerin lineer kombinasyonları üzerine
On the linear combinations of matrices associated with Fibonacci and Lucas numbers
SİNAN KARAKAYA