Geri Dön

Live with nature to live in nature: A public participatory mapping of place values of Atatürk Urban Forest

Doğada yaşamak için doğa ile yaşa: Atatürk Kent Ormanı yer değerlerinin kamu katılımlı haritalanması

PDF İndir

  1. Tez No: 883334
  2. Yazar: KOSAR AZARMIKHOSROSHAHI
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ELİF KISAR KORAMAZ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 129

Özet

Günümüzün çevre sorunlarının aciliyetini kabul ederek, bu tez doğa ve toplum arasındaki karmaşık etkileşimlerle başa çıkan bütünleşik yaklaşımlara odaklanmaktadır. Doğal ve sosyal sistemler karmaşık sistemlerdir ve çevre yönetimi alanı, insanların doğa-toplum sisteminin dışında duramaması nedeniyle ek bir karmaşıklıkla karşı karşıyadır. Bu durum, iki sistem arasındaki karşılıklı etkileşimlerin doğal olarak var olmasından kaynaklanmaktadır. Bu tez, insanların çevreleriyle olan bağlılığını vurgular ve sosyal-ekolojik sistemler (SES) perspektifinden insan-doğa ilişkilerini ana kavramsal çerçeve olarak ele alır. SES, insanların doğadaki yeri kavramını temsil eder; burada sosyal sistemler ve ekolojik sistemler ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır ve bu ilişkiler tanınır. Dolayısıyla, çevresel sürdürülebilirlik ve toplumsal refah, karmaşık yaşam destek sistemlerinin dinamiklerinin uzmanlar kadar toplumun geneli tarafından da anlaşılmasını gerektirir. Bu gereklilik, çevrenin karmaşık yapısını çözümlemek ve uzman görüşleri temelli karar verme süreçlerini desteklemek üzere insan deneyimini ve kullanım değerlerinin yerini önemli kılar. Sürdürülebilir yönetim için ekosistemlere atfedilen çeşitli değerlerin tanınması zorunludur. İnsanlar, çevreleriyle etkileşimleri sonucunda, diğer unsurlarla karşılaştırıldığında peyzaj öğelerine kalıcı kişisel tercihlerine göre göreceli bir önem atfederler. Çevre ile insan ilişkilerini temsil eden yer değerleri, sürdürülebilirlik söyleminde önemli bir rol oynar. Ancak, SES'deki insan değerleri üzerine yapılan araştırmalar sınırlıdır ve değer çoğulculuğu ve ölçülemezliğinin literatürde son zamanlarda kabul edilmesine rağmen, pratik karar verme ve yönetim çerçevelerinde daha az tanınmaktadır. Yer değerleri araştırmasının genel amacı, doğanın insanlar için çeşitli değerlerini gelecekte sürdürülebilir kılmak, peyzaj yönetimi, peyzaj değerlendirmesi, peyzaj mimarisi ve tasarımına yardımcı olmak ve karar verme süreçlerine katılımcı bir yaklaşımla elde edilen çok boyutlu değerleri dahil etmektir. Bilimin post-pozitivist perspektifi, uzmanlar ve vatandaşlar arasında karşılıklı öğrenme yoluyla çevre korumasını sağlamak için katılımcı süreçlerin ve demokratik uygulamaların önemini vurgular. Halk katılımlı coğrafi bilgi sistemleri (PPGIS) gibi katılımcı yaklaşımlar benimseyerek, mekansal olarak belirgin değerler karar verme süreçlerine dahil edilebilir. Peyzaj kaynaklarının kullanıcılarının haritalanmış yer değerleri, peyzajdaki kullanıcı deneyimleriyle ilişkilidir. Disiplinlerarası bir alan olarak peyzaj mimarlığı, PPGIS ve SES yaklaşımıyla, peyzajın biyofiziksel yapısının yere dayalı sosyal-kültürel değerlerini ve anlamlarını tasarım yaklaşım ve kararlarına dönüştürebilir. Bu tez, halk katılımlı değer haritalama yaklaşımını benimseyerek Atatürk Kent Ormanı'ndaki (AKO) mevcut insan-doğa ilişkilerini anlamayı amaçlamaktadır. İstanbul'un kuzeyinde yer alan bir kent ormanı olan AKO, sahip olduğu zengin biyolojik çeşitliliği ile ekosistem hizmetleri sağlama potansiyeli yüksek olan bir alandır. Halkın erişimine açık ve ulaşılabilir olanaklarıyla bu kent ormanı, insanların ve ormanın birbirine bağlı olduğu ve değerlerin ekosistem işleyişi ve sayısız sosyal eylemlerle ilişkilendirilebileceği bir SES peyzajının önemli bir örneğidir. Bu tez, amacına ulaşmak üzere, araştırmanın metodolojik çerçevesini de yönlendiren üç ana araştırma sorusuyla hareket etmektedir: (1) Kullanıcılar Atatürk Kent Ormanı'na hangi yer değerlerini atfetmektedir? (2) En yüksek düzeyde çeşitlenen ve yoğunlaşan değerler AKO peyzajının neresindedir? (3) Belirlenen yer değerleri kullanıcıların sosyo-demografik özellikleri, siteye aşinalıkları ve kullanım kalıpları ile nasıl ilişkilendirilebilir? Araştırma sorularına göre, tezin hedefleri şu şekilde detaylandırılmıştır: (1) Kullanıcıların algılarına dayalı olarak AKO'na atfettikleri yer değerlerini mekânsal olarak ve önem sıralamasına göre belirlemek. (2) AKO peyzajında yer değerlerinin mekansal dağılımını ortaya koymak. (3) Kullanıcı profilleri ile belirlenen değerler arasındaki ilişkiyi araştırmak. AKO'nun birbiriyle bağlantılı bir SES olarak araştırılması, arazi kullanımı değişikliği tehditlerle karşı karşıya kaldığında SES dayanıklılığını sağlamak için çeşitli yer değerlerinin tanınması ve korunması süreçlerine katkı sağlar. SES'lerde, uyarlanabilir tepkilerin çeşitliliği azaldığında sistem kırılgan hale gelir. Bu araştırma, ziyaretçiler tarafından belirlenen yer değerlerini mekansal olarak araştırarak, kullanıcılarca benimsenen değerler ve peyzajın bir bölümünde arazi kullanımı değişikliğiyle otel inşaatını mümkün kılacak planlama kararları arasındaki çatışmayı belirlemeye yardımcı olacak bir mekansal araç da ortaya koymaktadır. Ayrıca, AKO'nun vaka çalışması olarak seçilmesinin bir diğer nedeni, kamuya açık yeşil alanların çoğunda olduğu gibi, profesyoneller ve uzmanlar tarafından özel olarak yönetilip tasarlanmasıdır. Oysa peyzajın kaynak kullanıcılarının çoğunluğu halktır. Peyzaj mimarları, plancılar ve yöneticiler, insan sağlığı ve refahını destekleyen açık hava etkinliklerine olan sürekli artan talep karşısında, ziyaretçilerine kaliteli bir deneyim sunma ve peyzajın ekolojik bütünlüğünü koruma zorluğuyla karşı karşıyadır. Bu zorlukla başa çıkmak için peyzaj planlamacıları ve uzmanları, kendi bilgilerini kaynak kullanıcılarının bilgisiyle tamamlamalı ve insanların peyzajla ilişkilerinde atfettikleri değerleri dikkate almalıdır. Soyut ve uzman odaklı yöntemler, peyzajların toplumun temel değerlerini yansıtacak şekilde tasarlanmasını sağlamak için kaynak kullanıcılarının karmaşık sistemlerdeki rolünü tanımalıdır. Bu çalışmanın metodolojisi, yer değerlerinin katılımcı mekansal haritalaması için PPGIS tekniği etrafında inşa edilmiştir ve çalışma alanındaki insan-doğa ilişkilerini incelemeye olanak tanır. Araştırmanın hem mekansal hem de mekansal olmayan bileşenlerini içeren bir anket, ESRI Survey123 tarafından hazırlanmıştır. Web tabanlı halk katılımlı haritalama anketi aracılığıyla, AKO ziyaretçilerinin rastgele bir seçimi, sosyo-demografik bilgiler, parkla ilgili sorular ve yer değerlerini içeren üç bölümde anketi yanıtlamıştır. Anket, yer değerleri üzerine mekansal nokta verilerini ve katılımcı profilleri üzerine mekansal olmayan verileri sağlamıştır. Ortalama en yakın komşu (NN) istatistikleri kullanılarak, peyzaj üzerindeki değer yoğunluğu kümelerinin mekansal deseni analiz edilmiştir. Değer noktalarının mekansal yoğunluğunu ve yoğunluk ağırlıklarını dikkate almak için, ArcGIS pro 3.0'da sıcak nokta analizi (hotspot analysis) ve yoğunluk analizi (kernel density analysis) yapılmıştır. Katılımcı profilleriyle ilgili mekansal olmayan veriler, katılımcıların yer değeri atamalarıyla ilişkilendirilerek analiz edilmiştir. Buna göre, tez kapsamında AKO'nun yer değerleri belirlenmiş ve niceliksel olarak ölçmüş, kullanıcıların öznel refahı için kent ormanının neden önemli algılandığına dair temel bulgular ortaya koyulmuştur. Diğer iki araştırma amacı, bu yer değerlerinin fiziki peyzajla nasıl mekansal olarak ilişkili olduğunu ve katılımcı profilleri ile nasıl ilişkilendirildiğini incelemiştir. Web tabanlı PPGIS anketi, 2023 yılının ilkbahar-yaz döneminde, 112 site ziyaretçisinin katılımıyla ve %29.3 yanıt oranıyla gerçekleştirilmiştir. Betimleyici analizlere göre, AKO peyzajının ziyaretçileri büyük ölçüde estetik değerleri önemli olarak algılamaktadır. Ardışık olarak en sık atanan yer değerleri, sırasıyla rekreasyon değeri, biyolojik çeşitlilik değeri, terapötik değer, gelecek değeri, sosyal ilişkiler değeri, yaşamı sürdüren değer, içsel değer, kültürel miras değeri, ekonomik değer, öğrenme değeri ve manevi değerdir. Bu yer değerleri, AKO'yu çok işlevli bir SES olarak karakterize etmektedir. PPGIS katılımcıları tarafından atanan yer değerlerinin üç öncelik sıralaması, AKO için estetik değeri en yüksek, biyolojik çeşitlilik değeri ikinci en yüksek ve rekreasyon değeri üçüncü öncelikli yer değeri olarak belirleyerek bağlamsal bir önem hiyerarşisi oluşturur. Tüm değer noktalarının bir arada haritalanmasıyla gerçekleştirilen mekansal analiz ve kullanıcılarca atfedilen öneme bağlı olarak belirlenen ağırlıklar, çeşitlenen ve yoğunlaşan yer değerlerinin tanımlanabilir peyzaj alanları etrafında mekansal olarak kümelendiğini ortaya koymuştur. Yer değerlerinin yoğunlaştığı sıcak noktalar, belirgin bir şekilde büyük gölet alanı, festival alanı ve küçük gölet alanı ile ilişkilidir. Daha az yoğun yer değeri yoğunluğu ise Beltur kafe alanı ve Kuzey kapısına yakın çocuk oyun alanında gözlemlenmiştir. İlginç bir şekilde, bu çok işlevli peyzaj öğeleri, su yolu ve Çıtkuşu yolunun bir kısmı ile bağlantılıdır ve peyzajın merkezi ekseni boyunca sürekli bir yoğunluk yüzeyi oluşturarak başarılı bir tasarım unsuru haline gelmiştir. Ayrıca, bu araştırma, AKO'nun 12 kategorik değer yoğunluğunu görselleştirerek, peyzaj yönetimi ve tasarımcılarına ziyaretçilerin algılarına dayalı olarak önemli yerel bilgileri sağlamaktadır. Bu bulgular, kent ormanındaki farklı alanların insanların doğa deneyimlerine ve insan-doğa ilişkilerine nasıl katkıda bulunduğunu anlamaya yardımcı olmaktadır. Bu araştırmaya göre, AKO'nun yer değerleri büyük ölçüde ilişkisel değerlerle karakterize edilirken, içsel değerler ikinci sıradadır. Öte yandan, araçsal değerler, AKO'nun yer değerlerini son derece az temsil etmektedir. Önemli bir bulgu, orman peyzajındaki ilişkisel ve içsel değerlerin mekansal birlikte varlığının görselleştirilmesidir. İlişkisel değerlerin merkezi eksen boyunca kümelenmesi, ziyaretçilerin doğa ile çeşitli ilişkilerini kolaylaştıran bu alanın önemini gösterir. İçsel değerlerin yoğunluğu ise merkezi eksen boyunca gözlemlenmiş olup, insan erişiminin yasaklandığı korunmuş orman alanlarına doğru yayılmaktadır. Kavramsal açıdan, ilişkisel ve içsel değerlerin birlikte varlığı, insanların iyi ve anlamlı bir yaşamı oluşturan orman ile veya orman içindeki ilişkilerin bu ormanın varlığına bağlı olduğunu ima eder. Bu, 'doğada yaşamak' için 'doğa ile yaşamak' ilişkilerinin doğanın kendi varlık hakları için değer verilmesi gerektiğini ve bu değerlerin vurgulanması gerektiğini belirtebilir. Araştırma sonuçları, kullanıcıların yer değerleri ile Atatürk Kent Ormanına ilişkin planlama kararları arasındaki açık bir çatışmayı belirlemek üzere peyzaj yönetimine görsel bir araç sağlamaktadır. Yakın zaman içerisinde kent ormanının festival alanı yakınındaki alan için plan kararı değişikliği ile bir otel inşaatının gündeme gelmesi, yerel topluluğun önerilen peyzaj değişikliğine güçlü protestoları, yerel halkın kent ormanına olan sahiplenme duygusunu yansıtmıştır. Bu gelişmeler SES etkileşimlerinin bir işlevi olan insan-doğa ilişkisinin farklı yönlerine işaret etmektedir. Zube'nin (1987) kavramlarına göre, kamu arazileri, insanların peyzaj için taşıdığı değerlere uygun olarak yönetilmelidir. Bu araştırma, bu değerlerin dikkate alınmasını ve planlama çerçevelerine entegrasyonlarının vurgulanmasını sağlamak için uyarlanabilir bir yaklaşımın gerekliliğini vurgulamakta, böylece sosyal-ekolojik dayanıklılığı artırarak karşılıklı kabul edilebilir ve sürdürülebilir sonuçlar ortaya koymaktadır. Son olarak, araştırma sonuçları PPGIS katılımcılarının araştırma alanına ilişkin farkındalık ve bilgi düzeyleri ile kullanım kalıplarıyla belirlenen yer değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığını göstermiştir. Aynı durum, genel olarak sosyo-demografik özellikler için de geçerlidir; ancak, katılımcıların eğitim seviyelerinin ilişkisel ve içsel değerlerle olumlu ilişkiler gösterdiği belirlenmiştir. Üniversite düzeyinde eğitim alan AKO ziyaretçileri, kent ormanına daha fazla içsel değer atfederken, üniversite düzeyinin altında olan mezunlar daha fazla ilişkisel değer atamışlardır. Bu bulgu, yüksek düzeyde eğitimin, bireylerin insan olmayan varlıklar için ahlaki değerleri ve varlık önemini tanımada bilişlerini artırmadaki etkisine işaret etmektedir. Bu tez araştırması, insan ve doğa arasındaki bağlılığı vurgulamayı ve çevresel sürdürülebilirlik ve toplumsal refahı sağlamak için kamu katılımlı haritalamanın önemini yansıtmayı amaçlamıştır. Araştırmanın genel sonuçları, uzman temelli karar verme ve tasarımı desteklemek için yararlı görsel araçlar sunmaktadır. PPGIS ve çoğul değerlemenin, peyzaj mimarisi ve tasarım alanları için bir değerlendirme aracı olarak rolü de gösterilmiştir. Peyzaj mimarlığı için PPGIS çalışmalarının başlangıç noktası olarak, bu tez yer merkezli ve kamu katılımlı yaklaşımları benimseyen gelecekteki çalışmalar için özel öneriler sunar. Yerel peyzaj ölçeğinde bağlamsal yer değerlerinin nasıl gerçekleştirildiğinin daha yakından incelenmesi, SES etkileşimlerini anlamayı artıracak ve yenilikçi ve uyarlanabilir peyzaj tasarımları, planlama ve karar alma süreçleri aracılığıyla doğanın değerlerinin geleceğe taşınmasını sürdürebilecektir.

Özet (Çeviri)

Environmental management and decision-making fields face dualistic complexities of balancing societal progress and developments by addressing their needs and values while sustaining the capacity of ecosystem functioning. This pertains to the need to recognize the interconnectedness and dependencies of human and nature systems and the democratic and participatory approaches to ensure environmental sustainability. Despite this, the role of resource users and their underlying values in understanding coupled social-ecological systems (SES) has yet to be developed both in research and actual management and decision-making frameworks. This research, with a focus on human-nature relationships, aims to elicit and measure the place values of Atatürk Urban Forest (AUF) in Istanbul, Turkey. Place values are the diverse importance individuals attribute to the elements in the surrounding landscapes. Through adopting a plural valuation and public participatory value mapping approach, this research examines the AUF visitors' relational, intrinsic, and instrumental values to capture the many ways people facilitate relationships with nature and perceive its importance for their subjective well-being. Using the public participation geographic information systems (PPGIS) technique, a web-based questionnaire on ESRI's Survey123 was conducted on-site during the spring-summer of 2023. A total of 112 random site visitors participated resulting in a 29.3% survey participation rate. The survey collected the visitors' place value data points assigned for the AUF's physical landscape along with their non-spatial data on socio-demographics, pattern of use, and familiarity with the site. Accordingly, the collected place value points data were investigated by pattern and density spatial analysis, and the non-spatial data were analyzed by descriptive statistics and non-parametric one-way ANOVA and T-tests. The descriptive analysis of public-anchored place values signified the importance of the AUF landscape for its aesthetic values. A contextual hierarchy of anchored place values, additionally revealed the aesthetic value as the visitors' highest priority ranked value, biodiversity value as the second priority, and recreation value as the third priority place value of AUF. In addition to these, in descending order, place values including therapeutic, future, social relations, intrinsic, cultural heritage, economic, learning, and spiritual values contextualize AUF as a multifunctional SES. The overall density analysis of all the mapped place values demonstrated the most distinguishable landscape elements where simultaneously concentrate diverse and intensified place values, in areas such as the natural pond areas, festival area, café area and the children's playground. Density analysis of the mapped place values corresponding to relational, intrinsic, and instrumental values revealed the spatial convergence of relational and intrinsic values. The co-existence of these values across the AUF landscape reflected the dependencies of 'live in nature' and 'live with nature' human-nature relationships in the urban forest, strengthening our comprehension of AUF as an interconnected SES. The statistical analysis did not yield in significant association for participants' familiarity with the site and pattern of use in conjunction with their identified place values. Only education indicator of participants' socio-demographics revealed a positive association with the mean assignment of relational and intrinsic values. Accordingly, the visitors with university-level education assigned more intrinsic values to the urban forest denoting their understanding of nature's importance for its own sake. Under-university level graduates, on the other hand, assigned more relational values reflecting the value concept's appeal to a broader audience. Overall, the results of the research equip landscape management and design with a visual and evaluative tool to inform the experts about the most important areas of value across the AUF landscape according to the public's perception. Furthermore, future research directions and insights for the landscape architecture field adopting PPGIS to study place values in the landscape scales are extensively discussed. Finally, this research advocates for managing lands in line with people's values and for their further integration into adaptive management and decision-making frameworks in light of ensuring social-ecological sustainability and well-being.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    349397

    Sivil toplum kuruluşlarının yönetişim anlayışına ilişikin algıları: Antakya örneği

    Sense of non-governmental organizations perceptions of governance: The case of Antioch

    MÜZEYYEN GÜÇLÜ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Kamu YönetimiMustafa Kemal Üniversitesi

    Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. VEYSEL EREN

  2. Tez No

    511485

    Antalya için iklim değişikliğine uyum stratejileri önerisi

    A recommendation of adaptation strategies to climate changing for Antalya

    OYA TABANOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HÜSEYİN MURAT ÇELİK

  3. Tez No

    863487

    İstanbul Boğazı'nın görünmeyen zeminleri:Kayıp mekânların keşfi ve kamusal sanatla yeniden değerlendirilmesi

    The unsighted grounds of the İstanbul Bosphorus:The discovery of lost spaces and their re-evaluation with public art

    İLKAY DİLAN TAŞKİREÇ DURUP

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. İSMAİL EREN KÜRKÇÜOĞLU

  4. Tez No

    450948

    Tarlabaşı kentsel dönüşüm projesinin sanatçı çalışmaları üzerinden değerlendirilmesi

    Evalution of the Tarlabasi urban transformation project on artist work

    PELİN DOĞRUCAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. İPEK AKPINAR

  5. Tez No

    562925

    Kentsel dönüşüm çalışmalarında uzlaşma süreçlerinin stratejik ve bütüncül bir bakış açısıyla incelenmesi: Bayrampaşa Eski Cezaevi Alanı örneği

    Kentsel dönüşüm çalışmalarında uzlaşma süreçlerinin stratejik ve bütüncül bir bakış açısıyla incelenmesi: Bayrampaşa Eski Cezaevi Alanı Örneği

    HASAN HÜSEYİN OKUR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK

Geri Dön