İlkokulda çocuk katılımını destekleyici okul kültürünün geliştirilmesi: Bir eylem araştırması
Developing a school culture that supports child participation in primary school: An action research
- Tez No: 939187
- Danışmanlar: PROF. DR. TEMEL ÇALIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 271
Özet
Bu araştırma bir devlet ilkokulunda birinci sınıf düzeyinde öğrenim gören çocukların 'katılım hakkına' yönelik farkındalık durumlarının geliştirilmesini hedefleyen bir eylem araştırmasıdır. Aynı zamanda okul paydaşlarının gözünden okulda çocuk katılımını destekleyici bir okul kültürünün nasıl geliştirilebileceğine ilişkin bir çerçeve sunmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiş yaşları 5-6 arasında değişen toplam 35 çocuk, okulda görev yapan 14 sınıf öğretmeni, 1 müdür, 1 müdür yardımcısı ve 14 veli oluşturmaktadır. Yöneticilerin, öğretmenlerin, velilerin ve öğrencilerin 'çocuk katılımı' algısını içeren bu çalışmada doğası gereği nitel yaklaşım kullanılmıştır. Eylem planı kapsamında literatürde öne çıkan ve çocuğun katılımını destekleyen bir dizi etkinlikten yararlanılmıştır. Bu etkinliklerin belirlenmesi sürecinde 6 temaya yoğunlaşılmıştır. Bunlar, bilgilendirme, davranış kuralları oluşturma, duyguları tanıma, sorumluluk alma, seçenek sunma ve toplantılardır. Çocuklarla yapılan uygulamalarda çocuk hakları temelli bir yaklaşım kullanılmıştır. Etkinliklerin çerçevesini Çocuk Hakları Sözleşmesi oluşturmaktadır. Araştırma sekiz haftalık bir zaman zarfında öğrencilerle birlikte bir dizi katılımcı etkinlikleri içeren eğitim aracılığıyla, araştırmacının sınıfta uyguladığı pratik uygulamaları, çocuklardaki değişimi yansıtan gözlemleri ve deneyimleri içermektedir. Çocukların eylem araştırması süresince yapılan çalışmalardan nasıl etkilendiklerine dair algılarını ortaya çıkarmak, günlük yaşam deneyimlerini keşfetmek amacıyla kamera kaydı, gözlem, öğrenci değerlendirme formları, yarı yapılandırılmış görüşme formları kullanılmıştır. Öğretmenler, okul yöneticileri, öğrenciler ve ailelerine çocukların okulda, sınıfta, ailede katılımları hakkında ne düşündüklerini anlamak amacıyla görüşme soruları hazırlanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formları, okul paydaşlarının çocuk katılımı kavramına yönelik algılarını tespit etmek, mevcut durum hakkında veri toplamak üzere tasarlanmıştır. Sürekli gözlem, okul paydaşlarıyla yapılan görüşmeler ve çocuklarla gerçekleştirilen etkinliklerin birleşimi yoluyla elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Yanıtlar görüşme dökümlerinde ifade edilen sıklıklarına göre kodlanarak kategoriler belirlenmiştir. Kategorilere göre temalar oluşturularak bulgular yorumlanmıştır. Bulguların yorumlanmasında doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Araştırmanın geçerlik ve güvenirliğini sağlamak için çeşitleme tekniği kullanılmıştır. Veri toplamada çoklu yöntem ve çoklu veri kaynaklarından yararlanılmıştır. Uzman inceleme tekniği ile araştırmanın tüm aşaması takip edilmiştir. Araştırma sonucuna göre sınırlı bir süre içerisinde verilen eğitimin, çocukların katılım mekanizmaları hakkında bilgi ve tutumlarında olumlu değişikliğe yol açtığı belirlenmiştir. Sınıfta katılım, çocukların görüşlerini özgürce ifade etmelerini kolaylaştırıcı etkinlikler ve seçim yapma fırsatına sahip olmaları yoluyla ortaya çıkmaktadır. Çocuklara söz hakkı verilmesi, görüşlerinin dinlenmesi ve ciddiye alınması onların özgüvenlerini artırmaktadır. Katılımın çocuklar için somut yaşantılarla özellikle oyunlar aracılığıyla sağlanması gerekliliği tespit edilmiştir. Sınıf toplantılarının disiplin sorunlarının azalmasında, çatışmaların yapıcı bir şekilde çözülmesinde, katılımlı bir sınıf ortamının geliştirilmesinde etkili bir yöntem olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin daha çok akademik öğrenmeye yoğunlaştıkları, çocukların sınıf ortamlarında karar alma süreçlerine katılımlarının sınırlı olduğu, okul ortamında ise gelenekçi yaklaşımın hâlâ varlığını sürdürdüğü, çocukların okulda karar alma süreçlerine katılmadığı bulunmuştur. 'Çocukların görüşlerini almak' öğretmenlerin katılımı desteklemek için sınıf ortamında en çok sergiledikleri demokratik tutum olarak değerlendirilebilir. Okul paydaşlarının perspektifinden sınıfta ve okulda katılım çocukların görüşlerinin dinlendiği ve değer gördüğü hissini yaşadıklarında gerçekleşebilir. Çocuk katılımını engelleyen en önemli faktör yetişkinlerin çocuklara yönelik baskıcı ve otokratik tutumlarıdır. Çocuk katılımını en çok destekleyen unsurlar ise ailenin eğitim durumu ve öğretmenlerin çocuğa yaklaşımıdır. Araştırma sonucu çocukların evde karar alma süreçlerine dahil edilmesi için çeşitli fırsatların bulunduğu, ebeveynlerin özellikle annelerin sıklıkla çocuklarına danıştıkları ifade edilebilir. Yetişkinlerin çocukluğu çocukların haklarını yaşadığı bir dönem şeklinde algılamaları gerekliliğine yönelik çocukluk imajında bir değişim ihtiyacının ortaya çıktığı ifade edilebilir. Bu çalışma çocukların katılım haklarının hayata geçirilebilmesi için okul kültüründe köklü bir değişiklik yapılması gerektiğini ileri sürmektedir. Bu süreçte ebeveynler, öğretmenler, yöneticiler, topluluk üyelerinin dönüşüm sürecindeki rolleri kritiktir. Çocuk katılımını sağlamanın standartlaştırılmış bir yolu olmamakla birlikte çocuk haklarını korumak, karar alma süreçlerini geliştirmek, çocukları güçlendirmek, katılımı artırabilecek farklı yollar denemek bu sürecin gerekli parçalarını oluşturmaktadır. İlkokul düzeyinde ekip çalışması, çatışma çözümü, duyguları tanıma, davranış kuralları oluşturma, oyun yoluyla katılımı sağlayan faaliyetlere, sosyal becerilere odaklanılmalıdır. Bu becerilerin oyun ve diğer yaratıcı yollarla gelişimi teşvik edilmelidir. Çocuk katılımı için yetişkin merkezli bir zihniyetten çocukların öncülüğünde geçiş, çocukların ve diğer paydaşlar arasındaki eşitlikçi ilişkilerin artmasını, onların bakış açılarına ve yaşam deneyimlerine değer verilmesini gerektirir. Katılımlı bir okul kültürünün inşasında çocuk katılımlı araştırmalar, eylem araştırmaları veya tüm paydaşların dahil olduğu katılımlı eylem araçları doğru araçlar olarak önerilmektedir. Bu araştırmalar çocukların ve öğretmenlerin araştırmacılar olarak geliştirilmesi için bir fırsat sunabilir.
Özet (Çeviri)
This research is an action research that aims to improve the awareness of 1st grade children in a public primary school about their 'right to participation'. It also provides a framework for how to develop a school culture that supports child participation from the perspective of school stakeholders. The study group consisted of a total of 35 children aged between 5 and 6 years, 14 classroom teachers, 1 principal, 1 vice principal and 14 parents working at the school, determined by criterion sampling method, which is one of the purposeful sampling methods. This study, which includes the perceptions of administrators, teachers, parents and students on 'child participation', is qualitative in nature. Within the scope of the action plan, a series of activities that are prominent in the literature and support child participation were utilized. In the process of identifying these activities, 6 themes were focused. These were: informing, establishing rules of behavior, recognizing emotions, taking responsibility, offering choices and meetings. A child rights-based approach was used in the practices with children. The Convention on the Rights of the Child is the framework for the activities. The research includes practical applications implemented by the researcher in the classroom, observations and experiences reflecting the changes in children through the training, which includes a series of participatory activities with students over an eight-week period. Camera recordings, observations, student evaluation forms, semi-structured interview forms were used to reveal children's perceptions of how they were affected by the work done during the action research and to explore their daily life experiences. Interview questions were prepared for teachers, school administrators, students and their families to understand what they think about children's participation at school, in the classroom and in the family. Semi-structured interview forms were designed to determine the perceptions of school stakeholders about the concept of child participation and to collect data about the current situation. The data obtained through a combination of continuous observation, interviews with school stakeholders and activities with children were analyzed using content analysis. Responses were coded according to the frequencies expressed in the interview transcripts and categories were determined. The findings were interpreted by creating themes according to the categories. Direct quotations were used in the interpretation of the findings. The triangulation technique was used to ensure the validity and reliability of the research. Multiple methods and multiple data sources were utilized in data collection. All stages of the research were followed with the expert review technique. According to the results of the study, it was determined that the training provided in a limited period of time led to positive changes in children's knowledge and attitudes about participation mechanisms. It shows that participation in the classroom is more likely to occur through activities that facilitate children's free expression of their views and the opportunity to make choices. Giving children a voice, listening to their views and taking them seriously increases their self-confidence. It was determined that participation should be provided through concrete experiences for children, especially through games. Class meetings were found to be an effective method in reducing discipline problems, resolving conflicts constructively and developing a participatory classroom environment. It was found that teachers focused more on academic learning, children's participation in decision-making processes in the classroom was limited, and in the school environment, the traditionalist approach still persisted and children did not participate in decision-making processes at school. 'Seeking children's opinions' can be considered as the democratic attitude that teachers most often exhibit in the classroom environment to support participation. From the perspective of school stakeholders, participation in the classroom and school can be realized when children feel that their views are listened to and valued. The most important factor preventing children's participation is adults' oppressive and autocratic attitudes towards children. The factors that most support child participation are the educational status of the family and the teachers' approach to children. As a result of the research, it can be stated that there are various opportunities for children to be involved in decision-making processes at home and that parents, especially mothers, often consult their children. It can be stated that there is a need for a change in the image of childhood in order for adults to believe in the child's ability to actively participate in the development of the society in which they live and to perceive childhood as a period in which children experience their rights. This study argues that a fundamental change in school culture is required to realize children's participation rights. In this process, the roles of parents, teachers, administrators and community members in the transformation process are critical. While there is no standardized way to ensure children's participation, protecting children's rights, improving decision-making processes, empowering children, and experimenting with different ways to increase participation are necessary parts of this process. At the primary school level, the focus should be on teamwork, conflict resolution, recognizing emotions, creating rules of behavior, activities that enable participation through play, and social skills. The development of these skills should be encouraged through play and other creative means. The shift from an adult-centered to a child-led mindset for child participation requires increasing equitable relationships between children and other stakeholders, valuing their perspectives and life experiences. Child participatory research, action research or participatory action tools involving all stakeholders are suggested as the right tools for building an inclusive school culture. This research can provide an opportunity to develop children and teachers as researchers
Benzer Tezler
- Okul öncesi öğretmenlerinin ve ebeveynlerinin okula devamsızlık hakkındaki görüşlerinin incelenmesi
Investigation of preschool teachers 'and parents' attitudes towards school absenteeism
MELEK MERCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELİF MERCAN UZUN
- Okul yöneticilerinin otantik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki
The relationship between school administrators' authentic leadership behaviors and teachers' perceptions of organizational cynicism
ELİF TURHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADİL ÇORUK
- Velilerin çocuklarının eğitimine katılımı ve öz yeterlilik algıları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi
Investigating the relationship between parents' participation in their children's education and their self-efficacy levels according to some variables
FUAT ÇANKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimYeditepe ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUAT ANAR
- 62-72 ay çocuklarının öz düzenleme becerisi üzerinde eğitici drama programının etkisinin incelenmesi
Study on the effects of educational drama program on the self regulation skills in 62-72 month old children
SEVGİ KIYAKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimOkan ÜniversitesiOkul Öncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. IŞIK KAMARAJ
- Anasınıfına devam eden çocukların sebzelere ilişkin tutumlarının incelenmesi: Proje etkinlikleri
A study of pre-school children's attitudes to vegetables: Project activities
SEDEF ÇAĞLAR KABACIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimÇukurova ÜniversitesiOkul Öncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EBRU DERETARLA GÜL