Tracing the contemporary critique in design: Mapping users' critical acts on social media

Tasarımda çağdaş eleştirinin izini sürme: Sosyal medyadaki kullanıcıların eleştirel eylemlerinin haritalandırılması

Tez No: 888616
Yazar: SELİN ARKAN
Danışmanlar: PROF. DR. ŞEBNEM TİMUR
Tez Türü: Doktora
Konular: Endüstri Ürünleri Tasarımı, Industrial Design
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2024
Dil: İngilizce
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Endüstriyel Tasarım Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Endüstri Ürünleri Tasarımı Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 272

Özet

Bu çalışma, yaygın sosyal medya platformlarından biri olan TikTok'da, ürün kullanıcıları tarafından paylaşılmış eleştirel videoları incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, giderek yaygınlaşan ve artan bu videoları derinlemesine inceleyerek anlamlandırmak, tasarımdaki eleştirel yaklaşımlarla benzerlik ve farklılıklarını tespit ederek, bu bağlamda tasarıma katkılarını tartışmaktır. Eleştirel kullanıcıların günlük hayatta ve tasarım dinamiklerindeki etki alanını vurgulayarak, tasarımın eleştirel duruşunda, bu videoları paylaşan eleştirel aktörlerin önemini ve görünürlüğünü arttırmaktır. Çalışmanın, temelde ortaya çıkış nedeni, araştırmacının profesyonel hayatında, yalnızca literatürdeki bilimsel çalışmalarda değil, tasarım araştırmacıları arasındaki günlük sohbetlerde dahi, tasarımda eleştirelliğin yeri ve birbiri ile ilişkisinin çoğunlukla, Dunne ve Raby'nin isim verdiği 'Eleştirel Tasarım' bağlamı etrafında gerçekleşmesidir. Eleştirel tasarım, her ne kadar tasarımda değerli alanlardan biri olsa da bu baskınlık, tasarım ve eleştirinin köklü ve derinlikli ilişkisini gölgelemektedir. Bu bağlamda, araştırmacı, tasarımla eleştirinin ilişkisini daha geniş ve farklı bağlamlarda gözlemleme refleksi edinmiştir. Bu gözlemler sırasında, tasarım ve eleştiri ilişkisinin, sosyal medyadaki günlük kullanıcılara kadar uzanan oldukça yaygın ve etkili bir ağı olduğunu keşfetmiştir. Üstelik sosyal medyadaki bu ürün kullanıcılarının eleştirel aksiyonlarının azımsanamayacak bir etkiye sahip olduğunu fark etmiştir. Bu arka planla hazırlanan çalışma, ilk olarak, tasarımda eleştirelliğe daha temelden bir bakış sunmaktadır. İlk olarak, sosyal bilimlerden gelen tartışmalar eşliğinde eleştiri, günlük hayatlarımızın olağan akışında, anlık gelen bir şüphe neticesinde ortaya çıkarak bilgi üreten ve temel amacı değişim olan bir 'bakış' biçimi olarak konumlandırılmaktadır. Tasarım ve eleştirinin birlikteliği, temelde eleştiri ve tasarımın sosyal ve toplumsal değişimi amaçlamaları ve buna hizmet etmelerinde kesişmektedir. Tasarımın ona atfedilen, toplumu değiştirme rolü, temelde tasarımın sadece rolü değil varoluşunu nedenselleştiren etmendir. Tasarım, özellikle günümüzde, toplumu şekillendirme amacından saparak, çoğunlukla kapitalist değerleri yeniden üreten bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Eleştiri tam olarak burada devreye girerek tasarımı saptığı yoldan döndürerek, yeniden temel amacına dönmesini sağlar. Eleştiri ise, tasarım eylemlerinde kendine hareket alanı bulur ve tasarımı enstrümanlaştırarak değiştirme rolünü aksiyona geçirme fırsatı bulur. Çalışma daha sonra, eleştirinin ve post-eleştirinin eylemsel düzeyde hareket kabiliyetlerinin farklılıkları üzerinde durmaktadır. Yapısalcı eleştiriye nazaran, post- yapısalcı eleştirinin mikro-ölçekli, üst-anlatısız ve çoklu yapısı, ona küresel ölçekte hızlıca yayılabilme ve farklı lokal bağlamlara uyum sağlayabilecek esnekliği kazandırmaktadır. Ayrıca, merkezsiz ve hiyerarşisiz olması, farklı aktörler tarafından eyleme dökülebilmesini sağlamaktadır. Böylelikle, post-eleştirelliğin daha kolay eyleme dökülebilirliği sayesinde, eleştirinin, temel amacı olan toplumsal değişimi gerçekleştirme potansiyelini arttırmakta ve günlük hayata nüfuzu hızlanmaktadır. Çalışma daha sonra, tasarım eleştirelliğin operasyonel düzeyde bulunduğu farklı alanlar üzerine bir çerçeve önermektedir. Bu çerçevede, eleştirinin operasyonel olarak kendini gösterdiği alanlar 4 ana başlıkta kavramsallaştırılmıştır. Bunlar: 'tasarım olarak eleştiri' (critique as design), 'tasarımla birlikte eleştiri' (critique with design), 'tasarlama ile eleştiri' (critique by design) ve 'tasarımın eleştirisi' (critique of design). Daha sonra çalışma, tasarımda eleştirinin baskın olarak tasarım uzmanları - tasarımcılar ve tasarım araştırmacıları- tarafından icra edildiğini vurgulamaktadır. Bu dominasyonu eleştirerek, günümüzde kullanıcıların da eleştirel aktörler olarak etkin ve önemli olduğunu savunmaktadır. Ürün kullanıcılarının, ürünlerle ilişkilerinde, sadece pasif kullanıcılar olmadıklarını, ürünleri eleştirerek, onlarla ilişkilerini yeniden kurguladıkları ve müdahalede bulundukları aktif bir ilişkileri olduğundan bahsetmektedir. Kullanıcıların eleştirel aktörler olarak, önem kazanması ve görünürlüğünün artmasındaki en önemli etken, günümüzde sosyal medyanın yaygınlaşması ve günlük hayatımızın ayrılamaz bir parçası olmasıdır. Böylelikle, eleştirel kullanıcılar, eleştirilerini, ev ortamlarından sosyal medyaya taşıyarak, bireysel boyuttan, toplumsal boyuta çıkarmış, kollektifleştirmiş ve tasarıma etki edebilecek kadar görünür hale getirmişlerdir. Çalışma, tam da bu noktada, etkisi ve görünürlüğü bu denli artan eleştirel kullanıcı üzerine odaklanarak, onu tasarımda eleştirellik alanında güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma diğer bölümlerinde sosyal medya ve çalışmanın odağı olan TikTok platformunun, eleştirel kullanıcının görünürlük ve hareket kabiliyeti kazanması için nasıl elverişli bir ortam olduğunu portrelemektedir. Sosyal medyanın sadece eğlence odaklı kullanılmadığı, toplumsal hareketlerde de sosyal medyanın etkili bir haberleşme ve sesini duyurma aracı olarak kullandığına değinmektedir. Daha sonra özellikle TikTok platformuna odaklanarak, cep telefonu kullanımının ve dikey video formatının yaygınlaşması ile, günlük hayatın her yerinde, anlık olarak video üretmek ve tüketmenin kolaylaşmasını vurgulamaktadır. Ardından, tasarım alanındaki aktörlerin, bireysel ve kurumsal düzeyde, sosyal medya platformlarında etkinlikleri ile ilgili genel bir çerçeve çizilerek, eleştirel kullanıcıların bu çerçevedeki etkinlikleri örneklendirilmektedir. Sosyal medyada paylaşım yapan kullanıcılarının eleştirilerinin, gerçek hayattaki tasarım dinamiklerini nasıl etkilediklerine ve özellikle tasarım firmalarının bu eleştirilere karşı nasıl eyleme geçmek durumunda kaldıklarına dair, çarpıcı örneklere yer verilmektedir. Çalışma, bu kapsam içerisinde ampirik çalışmasını, TikTok'da eleştirel paylaşımlar yapan kullanıcıların video içeriklerini incelemek üzerine kurgulamıştır. Böylelikle, eleştirel kullanıcıların, eleştirel eylemlerini nasıl gerçekleştirdikleri, neleri eleştirdikleri bunların tasarımdaki eleştirelliğe benzerliği ve farklılıkları ve tasarıma etkileri üzerine bir anlayış geliştirmeyi hedeflemektedir. Çalışmanın uygulamasında, eleştirel videoları toplama aşamasında 'karşılaşma' adı verilen bir metot kurgulanmıştır. Bu metot temelde, günlük hayattaki sıradan TikTok kullanıcılarının uygulamayı kullanma biçimini mimik edilmesi üzerine kurgulanmıştır. Çalışmanın veri analizi kısmında ise, teoriye ve veriye dayalı karışık-metot izlemiştir. Verinin bir kısmı, literatürden alınan bilgiler doğrultusunda incelenirken, daha yoruma dayalı veri, tematik analiz uygulanarak, temalaştırılarak, anlamlandırılmıştır. En son olarak da bu verilerin birbiri ile ilişkisi ve potansiyel kümelenmeler gözlemlenebilmesi için veriler görselleştirilerek, çeşitli haritalar elde edilmiştir. Ampirik çalışma, TikTok'da bulunan 79 eleştirel video ile gerçekleştirilmiştir. Analizde elde edilen verilerle ise, 7 adet harita hazırlanarak incelenmiştir. Çalışmanın bulguları arasında, en fazla öne çıkan, De Certeau'ın tanımlamış olduğu taktik ve strateji dikotomisinden esinlenerek oluşturulan taktik temasıdır. Taktik teması, temel olarak, eleştirel kullanıcıların eleştirel düşüncelerini aksiyona dönüştürürken nasıl bir taktik benimsediğini anlamlandırmak için kurgulanmıştır. Analiz sonucunda, 6 adet taktik benimsendiği belirlenmiştir. Bunlar, 'ifşa etme', 'önerme', 'test etme', 'yapma', 'hikayeleştirme' ve 'keşfetme'dir. Bu taktikler, eleştirel aktörleri ve eleştirel konuları farklılık gösterse de tasarıma etkilerinin farklı boyutlarda olduğu gözlemlenmiştir. 'İfşa etme' taktiği, videolar arasında en geniş ikinci grubu oluşturmaktadır. Genel olarak kullanıcıların eleştirilerini açıkça ve direkt olarak ifade ettiği, eleştirdikleri konuya sözel olarak değindikleri ve/veya görsel olarak gösterdikleri videoları içerir. Bu taktiği içeren videolardaki eleştirinin açık olması ve bu videoların üretiminin anlık ve nispeten kolay olmasından ötürü, ifşa etme taktiği, diğer kullanıcılar arasında hızlı şekilde yayılabilme ve kollektifleşebilme özelliğine sahiptir. Böylelikle, bu taktik, eleştirel kullanıcıların eleştirisini bahsi geçen merciye kolayca duyurabilmesini sağlamakta ve otoritelerin eyleme geçmesi için baskı oluşturma potansiyelleri barındırmaktadır. 'Önerme' taktiği içeren videolar, eleştirel kullanıcıların eleştirel konuya çözüm olabilecek alternatifler önerdiği videoları kapsamaktadır. Bu videolar, 'ifşa etme' taktiğine benzer şekilde, tasarımcıların edinebileceği değerli bilgiler içermektedir. Ancak, 'ifşa etme' taktiğinin aksine, bu videoların yayılımı tepkisel bir kollektifleştirme oluşturmaz, videolar kullanıcılar arasında daha bireysel düzeyde bir yayılım gösterir. Bu videolarda, bir tasarım otoritesinin müdahalesi olmadan ya da gerekmeksizin, video üreticisi ve izleyicisi arasında bilgi alışverişi gerçekleşmektedir. Bu videoların içeriklerinde sunulan önerilerin, günlük hayatta kullanıcılar tarafından kolayca kendi hayatlarına adapte edilebilirliğinden dolayı, bu videolar, özerk alanlar içerisinde eleştirel düşünceyi yayma ve eleştirinin günlük hayata nüfuzunu hızlandırma potansiyelini taşımaktadır. 'Test etme' taktiği, temel olarak, iki veya daha fazla aynı ürün grubundan olan ürünün, bir özelliğinin karşılaştırılmasını içeren videoları kapsamaktadır. Bu videolarda, test edilen ürünler, tek bir özellik üzerinden değerlendirildikleri için güvenilirlikleri sorgulanmaktadır. Ancak, yine de kullanıcıya ürün tercih etmede değerlendirme kriteri sunma potansiyeli taşımaktadırlar. 'Yapma' taktiği eleştirel düşünceyi aktarmak ya da çözümlemek amacı ile eleştirel kullanıcının aktif bir tasarlama, yapma, ekleme, düzeltme, bozma gibi fiziksel bir eylemi icra ettiği videoları kapsamaktadır. Bu videoların temelde, kullanıcının aktif olarak üretime katılması üzerine politik bir duruşu vardır. Bunun yanı sıra, aktif eylem bir eleştiri sonucu ortaya çıktığında, bu videolar hem eleştirinin yayılması hem de izleyicilerin kendi hayatlarına uyarlaması için potansiyel barındırdığı için, kullanıcılar arasında eleştiriye karşıt çözümün, eylem düzeyinde yayılmasını sağlamakta, böylelikle eleştiri örtük kalsa da eleştirinin değiştirme misyonu günlük hayata etki etmektedir. 'Keşfetme' taktiği benimsenen videolar, kullanıcıların eleştirel düşünceleri sonucunda direkt sonuca bağlanan bir yargı içermeyen, daha çok tartışma düzeyinde ifa edilen videolardır. Bu videolardaki eleştirel kullanıcı, izleyicilerinin fikirlerini danışmakta, videoya gelen yorumlardan izleyicilerinin fikirlerini takip etmekte ve hatta bu yorumlar üzerinden yeni videolar oluşturmaktadır. Bu videoların, bu bağlamdaki en büyük katkısı, sosyal medya platformunu etkileşimli bir bilgi paylaşım ve tartışma alanına dönüştürmesidir. 'Hikeyeleştirme' taktiğini benimsenen videolarda, eleştiri direkt ve açık şekilde belirtilmez. Bu videoların içeriği, sözel olarak anlatılan bir hikaye ya da kurgulanmış bir sahnelemenin yer aldığı bir senaryoya yer vermektedir. Her iki tipte de eleştirel düşünce neticesinde oluşturulmuş hikayeleştirme, eleştiriyi örtük ve dolaylı şekilde anlatır, içerisinde bulunan mizahi etkenler de sosyal medya kullanıcıları arasında eleştirinin yayılımını hızlandırmaktadır. Bu taktikteki videolar, tasarım araştırmacıları tarafından tespit edilmesi en zor video grubu olarak görülmektedir. Ancak, bu videoların en büyük katkısı, sosyal medyadaki mizahi videolarının hızlı yayılımı ve taklit edilme özelliğinden dolayı, eleştirinin yayılımını örtük ancak hızlı şekilde gerçekleştirme potansiyeli taşımaktadır. Temalaştırılan bu taktikler, daha sonra, eleştirilen konu, eleştirinin operasyon biçimi, videodaki müdahale seviyesi, eleştirinin başka kullanıcılar tarafından benimsenebilme kolaylığı gibi diğer veri gruplarının da yer aldığı haritalar ile incelenmiştir. Taktikler ile eleştirinin farklı biçimlerinin birlikte değerlendirildiği haritada, öngörüldüğü gibi 'yapma' eyleminde en çok 'tasarlama ile eleştiri' biçimi yer almıştır. Bunun dışında, 'ifşa etme', 'keşfetme' ve 'test etme' taktikleri yoğunluklu olarak 'tasarımın eleştiri'si olarak karşımıza çıkmıştır. Yani, bu videolarda, kullanıcılar, eleştirilerini tasarıma yöneltmişlerdir. Aksine, 'suggesting' taktiğinde, 'tasarımla birlikte eleştiri' biçimi yoğunluklu olarak görülmektedir. Daha açıkça belirtmek gerekirse, eleştirilerin tasarım üzerinden ya da tasarım aracılığı ile, tasarım disiplini dışında kalan sosyal, ekonomik, ekolojik farklı bağlamlardaki konulara yöneltildiği görülmüştür. Bu sonuçtan da eleştirel kullanıcıların, tasarım odağındaki konulara yönelik eleştirilerini 'problem bulma' yaklaşımı ile ifade ettiklerini, ancak tasarım alanı dışındaki konulara, eleştiriyi bir adım ileriye taşıyarak 'problem çözme' yaklaşımı ile öneriler sundukları yorumu çıkarılmıştır. Eleştirel kullanıcıların odaklandığı konulara bakıldığında ise, tasarım odağındaki konulara yönelik eleştirilerin daha yoğunluklu olarak bulunduğu görülmektedir. Eleştirel kullanıcıların eleştirdiği konular arasında, ergonomi, semantik, sağlayıcılık (affordance) gibi konular yer almaktadır. Eleştirel kullanıcılar, tasarım uzmanlığından yer alan bu terminolojileri kullanmamalarına rağmen, bu konular üzerine eleştirel düşünce geliştirdikleri fark edilmiştir. Bir diğer ilginç bulgu ise, tasarım disiplini dışındaki eleştirel düşüncelerin çoğunun sürdürülebilirlik üzerine olduğunun gözlemlenmiş olmasıdır. Bu da genel olarak, sosyal medyadaki eleştirel kullanıcının sürdürülebilirlik üzerine bir bilinç seviyesine sahip olduğunu göstermektedir. Eleştirilen konular arasında bir diğer dikkat çekici durum, kullanıcılarının birbirine yönelik eleştirileridir. Kullanıcılar, birbirlerinin davranışlarını ve ürün kullanma biçimlerini açık ve net biçimde eleştirmektedir. Bu da kullanıcı odaklı tasarım yaklaşımlarında, her düşüncenin değerli olabileceği düşüncesinden hareket eden kucaklayıcı tavra ters düşen bir tutum olarak değerlendirilmiştir. Ancak, bu durum dezavantaj olarak görülmektense, aksine, kullanıcıların birbirini açık ve sert şekilde eleştiri biçimi, akran eleştirisi bağlamında değerlendirilerek, tasarım araştırmacılarına yeni bir bakış açısı kazandırılabileceği düşünülmektedir. Ayrıca, bu eleştirilerin sosyal medyadaki varlığı, kullanıcıların birbiri üzerine davranış değişikliği etkisi yaratabilecek, panoptik ve hatta omniptik bir ortamında varlığına da ipucu vermektedir. Kullanıcıların eleştirel düşüncelerini eyleme dökerken ürüne veya konuya aktif müdahale seviyelerinin değerlendirilmesinde, temelde sözel, davranışsal ve fiziksel olarak 3 müdahale seviyesi elde edilmiştir. Beklenildiği gibi, kullanıcıların en çok sözel seviyede müdahalelerde bulundukları gözlemlenmiştir. Ancak, sözel müdahalelerde kullanıcı, her zaman eleştirel düşüncesini konuşma biçiminde ifade etmemekte, yazılı metinler, emojiler ve el işaretleri de kullanmakta olduğu görülmektedir. Fiziksel müdahale seviyesinde ise, kullanıcılar en çok yeni bir ürün üreterek müdahalede bulundukları görülmektedir. Eleştirel biçimler, müdahale seviyeleri, taktikler ve bu eleştirinin diğer kullanıcılar arasında benimsenebilirliği arasındaki etkileşime bakıldığında ise, eleştirinin operasyon biçimleri arasında en az, 'tasarım olarak eleştiri' biçimi görülmektedir ve bu eleştiri biçimleri Spekülatif tasarım prensiplerine benzer şekilde, izleyicide eleştirel düşünceyi uyandırma görevi üstlenmektedirler. 'Önerme' taktiği içeren videolardaki eleştirilerin neredeyse tamamı, izleyicileri tarafından kolaylıkla benimsenebilecek öneriler olarak karşımıza çıkmaktadır. 'İfşa etme' taktiğinin videolarındaki müdahale biçimi çoğunlukla sözel seviyede kalsa da eleştirinin benimsenmesinde dağınık bir dağılım gözlenmiştir. 'İfşa etme' taktiği genellikle, kullanıcıları bilgilendirme seviyesinde veya tasarımcıların değerlendirebileceği bilgiler barındıran niteliktedirler. 'Yapma' taktiğini benimseyen çalışmalarda, müdahale seviyesinin özellikle fiziksel seviyede toplandığı gözlemlenirken, bu müdahaleler kullanıcıların kolayca benimseyeceği ve benimseyebilmesi için bazı teknik ekipman ve/veya yetilere sahip olması gerektiğine dair iki başlık altına dağılmıştır. Video içeriklerinden, eleştirel videoların yayılımı ile ilgili veriler çıkarılamasa da araştırmacı, videoların farklı aktörler arasında ve farklı iletişim seviyelerinde iletişimin yayıldığını gözlemlemiştir. Eleştiri öngörüldüğü gibi, sadece video üreticisi ve izleyicisi arasında yayılmamaktadır. Videoların altına yazılan yorumlar, videolara yeniden konu olmakta, video üreticileri bu yorumlara yeni videolarda yer vererek, pasif sosyal medya takipçilerinin de eleştirilerini görünür kılmaktadır. Ayrıca, videodaki eleştiri, belirli bir izlenmeye ulaştığında ve farklı kullanıcılar tarafından bu konuda yaygın olarak videolar ürettiğinde, eleştiri platformun dışına taşarak, diğer sosyal medya platformlarına, haber sağlayıcı sitelere ve gerçek hayattaki konunun muhataplarına kadar yayılmaktadır. Bu da pek çok örnekte görüldüğü gibi konunun muhataplarının - çoğunlukla firmaların- aksiyon almak durumunda bırakmaktadır. Bu örnekler, farklı iletişim katmanlarının, eleştirinin yayılmasında ve değişimin gerçekleşmesinde katalizör görevi oynayabildiğini göstermektedir. Sonuç olarak, sosyal medyada kullanıcıların eleştirel düşüncelerinin yer aldığı videolar, hem kullanıcı eleştirilerinin, tasarım otoriteleri tarafından duyulması, hem de kullanıcıların bireysel düzeyde birbiri ile bilgi alışverişi yapması adına önemli bir etkiye sahiptirler. Videolardaki eleştiriler, kullanıcıların bahsi geçen konu üzerine belli bir birikim ve deneyim kazanımları sonucunda oluşmalarından ötürü, kullanım sonucu ortaya çıkabilecek inovatif kullanım ve ürün fikirleri barındırmaktadır. Bu fikirler, kullanıcı odaklı tasarım yaklaşımlarında, deneysel ortamlarda her zaman kolaylıkla elde edilemeyecek bilgiler barındırdıkları için, bu araştırmalarda değerli bilgi olma potansiyelleri taşımaktadırlar. Sosyal medya platformlarının sunduğu alan ve olanaklar, tasarımda eleştirel yaklaşımların baskın aktörleri olan tasarımcılar ve araştırmacıların yanında, kullanıcıların da eleştirel aktör olarak görünür olmaları ve güçlenmelerini sağlamıştır. En önemlisi, videolarda, eleştiri ve tasarımın birlikteliği, toplumu değiştirmek ve şekillendirmek üzerine rol oynamaktadır ve üstelik bu değişim otoriter bir yönlendirme ile değil toplumun arzuladığı biçimde şekillenmektedir.

Özet (Çeviri)

This study examines the critical videos shared by product users on TikTok, aiming to develop a deeper understanding of them and their contribution to design and users. The research emphasises the influence of these 'critical users' in daily life and design dynamics, highlighting their significance in the field of design critique. The study begins by positioning critique as a form of knowledge production that arises from doubt in the routine flow of daily life and aims for change. Design and critique primarily intersect in their shared goal of promoting social change. However, design often reproduces capitalist values rather than pursuing its fundamental goal of shaping society. Critique intervenes here, redirecting design back to its fundamental purpose and instrumentalising design actions to enact its transformative role. The study explores the differences in the operational capabilities of critique and post- critique. Post-critique, characterised by its micro-scale, absence of grand narratives, and multiplicity, allows for rapid global spread and adaptation to different local contexts. Its flexibility enhances operational capability in design practices, increasing the potential to create change and diffuse in daily life. The study provides a framework for critique in design, categorising it into four main areas: 'critique as design,' 'critique with design,' 'critique by design,' and 'critique of design.' This framework helps conceptualise how critique operates in various design contexts. The study highlights the dominance of designers and researchers in design critique but argues that users are also active and important critical actors. With the widespread adoption of social media, 'critical users' have moved their critiques online, increasing their visibility and influence. This transition has enabled user critiques to become collective and significantly impact design. Social media, particularly TikTok, provides an environment for 'critical users' to gain visibility and mobility. These platforms are not only used for entertainment but also serve as tools for political movements, allowing users to communicate and express their critiques. The study emphasises the ease of producing and consuming videos on TikTok, contributing to the rapid spread of critical thoughts. The study outlines the activities of design actors on social media and illustrates how user critiques impact real-world design dynamics. User critiques on social media compel design firms to take action, demonstrating the significant influence of these critiques. The empirical part of the study analysed 79 critical videos on TikTok using a mixed- method approach. During the data collection, a method named 'encounter' was developed and applied. This method is fundamentally designed to mimic the way ordinary TikTok users engage with the application in their daily lives. For data analysis, a mixed-method approach was adopted. Some parts of the data were examined in accordance with information from the literature. For more interpretative data, thematic analysis was used. Finally, these data were visualised by creating maps to observe potential clustering relationships.Among the findings, the most prominent theme was 'tactics,' inspired by the dichotomy of tactics and strategies defined by De Certeau. The tactics theme was fundamentally designed to understand the tactics adopted by 'critical users' when translating their critical thoughts into actions. Six tactics were identified: 'exposing,' 'suggesting,' 'testing,' 'making,' 'narrating,' and 'exploring.' These tactics vary in critical attitudes and subjects and have different impacts on design. The 'exposing' tactic constituted the second largest group among the videos. It includes videos where users explicitly express their critiques verbally and/or visually. Due to the explicit nature of the critique and the easy production of these videos, the 'exposing' tactic can spread rapidly among other users, becoming collective. This tactic allows 'critical users' to make their critiques heard by relevant authorities, exerting pressure for action. The 'suggesting' tactic involves videos where 'critical users' propose alternatives to address the critical issue. These videos contain valuable information for designers and can spread among users. Unlike the 'exposing' tactic, these videos do not create reactive collectivisation. Instead, information exchange occurs between the video producer and the audience at a more individual level. These videos spread critical thoughts within autonomous spaces, and viewers adopt the suggested alternatives. The 'testing' tactic includes videos comparing features of products from the same category. Despite potential reliability issues due to their focus on a single feature, these videos provide users with evaluation criteria for product purchasing decisions. The 'making' tactic involves videos where 'critical users' engage in designing, making, adding, correcting, or breaking to convey a critical message or provide solutions. These videos have political significance through user participation in production. When action intersects with critique, these videos can spread both the critique and solutions among users. Through these videos, critique implicitly diffuses into daily life at the action level. Videos using the 'exploring' tactic do not provide direct conclusions but adopt a discussion style. Some of them seek viewers' opinions and evaluate their comments, often leading to new videos. These videos transform social media into interactive spaces for knowledge sharing and discussion on critical issues. In the 'narrating' tactic, critique is not expressed directly. These videos contain a verbal story or a staged scenario where critique is conveyed implicitly, often with humorous elements that facilitate rapid spread among users. This group is the most challenging to identify for design researchers. Their significant contribution lies in the dissemination of critique and influencing individuals due to the rapid spread of humorous videos. The tactics were examined through maps that included other data groups, such as the subject of critique, the form of operation, the level of intervention, and the ease of adoption by other users. In the map evaluating various forms of critique along with the tactics, 'critique by design' was predominantly associated with the 'making' tactic. The 'exposing,' 'exploring,' and 'testing' tactics were primarily observed within the 'critique of design' form, indicating users directed their critiques towards design. Conversely, in the 'suggesting' tactic, 'critique with design' was predominantly observed, where critiques addressed social, economic, and ecological contexts outside the design discipline. This shows that 'critical users' express their critiques on design-related topics with a 'problem-finding' approach. However, for concerns outside the design field, they take their critiques further by offering suggestions with a 'problem-solving' approach. Among the issues that the critique directed, the design topics were more prevalent. Although 'critical users' do not use design terminology such as ergonomics,semantics, or affordances, they develop critical ideas on these topics. Another interesting finding was that most of the critiques directed at issues outside of the design discipline were primarily focused on sustainability. This indicated that 'critical users' on social media have a certain level of awareness of sustainability issues. Significantly, peer criticism was observed among social media users. Users openly criticise each other's behaviours. This type of critique contrasts with user-centred design's embracive approach, which values every thought. However, peer-to-peer criticism among users has the potential to provide design researchers with valuable insights to develop new approaches. Moreover, the presence of these critiques on social media creates an environment where users influence and control each other's behaviour. It is observed that critique spreads among different actors and at various communication levels. Critique did not spread solely between the video producer and the viewer. Comments under the videos often became subjects for new videos, making the critiques of passive social media followers visible. When a critical video reached a certain level of attention, the critique spread beyond the platform to other social media platforms, news sites, and real-world. This often compelled designers and companies to take action. These examples show that different communication layers can act as catalysts in the spread of critique and the realisation of change. While data on the spread of critical videos were not extracted, it was observed that critique spreads among different actors and communication levels. Critical videos compel stakeholders, typically companies, to take action, demonstrating the catalytic role of social media in the spread of critique and realization of change. Videos containing critical thoughts on social media significantly impact the recognition of user critiques by design authorities and the exchange of information among users. These videos hold the potential for providing valuable insights for user-centred design research due to the innovative ideas they contain. Social media platforms empower users to become visible and influential critical actors, shaping and transforming society according to community desires rather than authoritative preferences.

Benzer Tezler

Tez No
758219
A critical analysis: Labor in Marx, Negri and feminist critiques
Eleştirel bir analiz: Marx, Negri ve feminist eleştirilerde emek
TALİTA YALTIRIK
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Siyasal Bilimler Boğaziçi Üniversitesi
Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. GAYE İLHAN DEMİRYOL
Tez No
891359
Singspiel'in tarihsel değişim sürecinde 19. ve 20. yy. Alman operalarındaki izlerinin örnek eserler üzerinden incelenmesi
Examining the traces of Singspiel in the 19th and 20th century German operas through example works in its historical change process
BESTE ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Müzik ANKARA MÜZİK VE GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
Ses Eğitimi Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. RAŞİT GÖRKEM AYTİMUR
Tez No
865211
Mimarlık eğitimi diyalojik peyzajının bir parçası olarak Mimarlık dergisi'ni haritalama
Mapping the Mimarlik journal as a part of the dialogical landscape of architectural education
GİZEM ÖZER ÖZGÜR
Doktora
Türkçe
2024
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL
Tez No
480366
Günümüz mizah dergilerinde muhafazakârlığın eleştirisi
The critique of conservatism on the contemporary humor magazines
ESRA BARALI DOĞRUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Sosyoloji Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ZEYNEP KEVSER ŞEREFOĞLU
Tez No
840651
Une autre fidélité ; le retour d'Alain Badiou à Platon et sa transformation de Platon face aux problèmes philosophiques contemporains
Bir başka sadakat; Alain Badiou'nun çağdaş felsefe problemleri karşısında Platon'a dönüşü ve onun dönüştürüşü
ÖZHAN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Fransızca
2023
Felsefe Galatasaray Üniversitesi
Felsefe Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER ORHAN AYGÜN
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAKAN YÜCEFER

Geri Dön