Türkiye'de Merkez Bankası bağımsızlığının bütçe açıklarına etkisi
The effect of the Central Bank independence on budget deficits in Turkey
- Tez No: 894610
- Danışmanlar: PROF. DR. YAŞAR UYSAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Merkez Bankası Bağımsızlığı, Bütçe Açıkları, Merkez Bankası Analitik Bilançosu, Makroekonomik Gelişmeler, Central Bank Independence, Budget Deficits, Central Bank Analytical Balance Sheet, Macroeconomic Developments
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İktisat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 177
Özet
Ulusal bir devlet bankası kurma fikri ilk olarak Türkiye İktisat Kongresinde dile getirilmiştir. Bu fikirden yaklaşık yedi yıl sonra 1930 yılında Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu kabul edilmiştir. Bir yıl sonra Merkez Bankası kurulmuş ve 1932 yılında çalışmaya başlamıştır. Temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olduğu için yetkisini kullanırken siyasi baskıya maruz kalmadan karar alması merkez bankasının bağımsızlığı konusu gündeme gelmiştir. Bağımsızlığın olmadığı durumda merkez bankası; hükümet müdahalesinden uzak kalamamıştır. Bütçe açıklarının telafi ettirilmeye çalışılması, yüksek enflasyonun olduğu makroekonomik istikrarsızlık ortamında hükümet baskısına maruz kalması bu duruma örnek olmuştur. Bu nedenle merkez bankası bağımsızlığı fikri ortaya çıkmıştır. Merkez bankaları ülke ekonomileri için çok önemli kurumlardır. Ekonomi üzerindeki yetkisini para politikası araçlarını kullanarak gerçekleştirmektedirler. Bu yetkilerini kullanırken bankanın bağımsız olarak hareket edebilmesi fiyat istikrarını sağlaması için önem taşımaktadır. Merkez bankasının temel görevi ekonomide fiyat istikrarını sağlayabilmesidir. Bunun içinde bağımsızlık derecesinin yüksek olması gerekmektedir. Türkiye' nin de yüksek enflasyon kanayan yarası olduğu için 2001 yılında kabul edilen 4651 Sayılı TCMB Kanun bir dönüm noktasına işaret etmekte ve merkez bankasının yasal bağımsızlığını ifade etmektedir. Bağımsızlık öncesi ve sonrası durumun bütçe açıkları üzerine etkisinin olup olmadığı tartışılmaktadır. Literatür incelendiğinde merkez bankası bağımsızlığının bütçe açıkları veya makroekonomik değişkenler üzerindeki etkisi çalışılmış, fakat merkez bankası bağımsızlığının analitik bilançoya yansıması ile ilgili bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Bu çalışmada Türkiye'de merkez bankası bağımsızlığının bütçe açıkları üzerine etkisini incelenmiş ve Türkiye'ye ilişkin sonuçları değerlendirilmiştir. Son dönemdeki yasal düzenlemeler, özellikle 2018 sonrası yönetim şekli ve uygulamaların merkez bankası üzerine yansımaları ve merkez bankası bağımsızlığının gerçekten sağlanıp sağlanamadığına ilişkin bilgi verilerek literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
The idea of establishing a national state bank was first expressed at the Turkish Economic Congress. Approximately seven years after this idea, the Central Bank of the Republic of Turkey Law was adopted in 1930. A year later, the Central Bank was established and started operating in 1932. Since its main purpose is to ensure price stability, the issue independence of the central bank, which makes decisions without being exposed to political pressure while exercising its authority, has come to the fore. In the absence of independence, the central bank; could not stay away from government intervention. Trying to compensate for budget deficits and being exposed to government pressure in conditions of macroeconomic instability with high inflation are examples of this situation. For this reason, the idea of central bank independence emerged. Central banks are very important institutions for country economies. It exercises its authority over the economy by using monetary policy tools. It is important for the bank to act independently while exercising these powers to ensure price stability. The main task of the central bank is to ensure price stability in the economy. For this, the degree of independence must be high. Since Turkey has a bleeding wound of high inflation, the CBRT Law No. 4651, adopted in 2001, marks a turning point and expresses the legal independence of the central bank. It is discussed whether the situation before and after independence had an impact on budget deficits. When the literature was examined, the effect of central bank independence on budget deficits and macroeconomic variables was studied, but no research was found on the reflection of central bank independence on the analytical balance sheet. In this study, the effect of central bank independence on budget deficits in Turkey was examined and its results for Turkey were evaluated. It is aimed to contribute to the literature by providing information about the reflections of recent legal regulations, especially the post-2018 management style and practices on the central bank, and whether central bank independence is truly achieved.
Benzer Tezler
- Yeni politik iktisat yaklaşımı ve mali politikalar: Türkiye'de kamu kesimi dengelerinin değişimi
New political economics approach and fiscal policies: The developments in Turkish public sector balances
ÖZCAN UZUN
- Türkiye'de politik konjonktür dalgalanmalarının analizi
The analysis of the political business cycles in Turkey
ERDEM GÜDENOĞLU
Doktora
Türkçe
2018
EkonomiZonguldak Bülent Ecevit Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA ÇEŞTEPE
- Turkiye ekonomisinde 1990 sonrası uygulanan para politikaları ve Merkez Bankasının etkinligi
Monetary policies implemented after 1990 in turkey's economy and effectiveness of the Central Bank
HÜSEYİN TEZER
