Geri Dön

Bedensel bir kırılganlık olarak uyku ve mekansal anlatıları

Sleep as vulnerability of the body and its spatial narratives

PDF İndir

  1. Tez No: 895430
  2. Yazar: ŞADİYE YAĞMUR DURAK
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. FUNDA UZ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 181

Özet

Tezde, mimarlık teorisinde ve pratiğinde genellikle sağlıklı, dinç ve uyanık beden üzerinden düşünülen, kavranan ve tasarlanan mekan anlayışına eleştirel yaklaşılarak“Bedensel Bir Kırılganlık Olarak Uyku ve Mekansal Anlatıları”ile mimari tasarımda beden-mekan ilişkilerine alternatif bir izlek oluşturulması ve üretken bir tartışma aralığı amaçlanır. Doğal olana aykırı olan çeşitli sonsuzluk illüzyonlarının olduğu ütopik-distopik bir dünyada kırılgan olmak mücadele edilmesi, üstesinden gelinmesi gereken bir şeymiş gibi dayatılır ve algılanır. Oysa beden (mimari beden de dahil) doğası gereği kırılgandır; evrenin sürekli devinen, değişen, eklemlenen, biriken parçalı yapısından etkilenmeye ve etkilemeye açıktır. Kırılganlığın yaşamın ayrıl(a)maz parçası oluşunu tartışabilmek için anlatı bir araç olarak görülür. Anlatılar, mimarlık disiplininde toplumsallığı, bedensel ve eylemsel olanı ve zamansallığı ele alarak mekanı mikro ölçekte inceleyen çoğul anlamlar oluşturmayı sağlayan pratikler oluşturur. Mimarlığın fiziksel ve anlamsal bileşenlerinin parçalanarak, eklemeler/çıkarmalar yapılarak yeniden ve bir kez daha üretilişi anlatıların önemli bir bölümünü oluşturur. Bu durum, tasarımda yaşamsal olanın değişkenliğinin, sürekliliğinin ve ilişkiselliğinin tekrardan ele alınarak yeniden ve bir kez daha düşülmesini sağlar. Uyku, yalnızca biyolojik bir olgu veya yaşamdan kopuk izole bir davranış olmayıp yaşamı şekillendiren ve yaşamla şekillenen (embodied) bütünleşik (embedded) bir eylemdir. Uykunun bedensel bir kırılganlık oluşu“ben”ve“kendiliğin”belirsizleşerek uyanıklıktan farklı bir bilinçlilik oluşturması uykunun bireye özgü bir deneyim olarak yaşanmasını sağlamaktadır. Canlılığın bir formu olarak uyku, kendi mekansallığını bedenle ve yaşanmışlıklarla oluşturmaktadır. Aynı zamanda uyku, canlılar tarihiyle var olan bir olgudur. Yaşamın içindedir ve her yerdedir. Dolayısıyla uyku bireysel bir eylem olmasının yanında toplumsal bir yaşantı da oluşturmaktadır. Toplumlarda, sosyoloji, psikoloji, tıp, sanat gibi disiplinlerde, yaşamda anlam kazanmış sözlü veya yazılı paylaşımlar bir nesilden diğerine aktarılmıştır. Mitoloji, efsane, edebiyat, resim, sinema ve performans sanatlarında özellikle bilinçaltını konu alan yaşamlar, eserler ve performanslar odağında anlatılmıştır. Tarihte farklı sanat disiplinleri anlatımlarının öznesi olan uyku; ölüm, itaat, tembellik, kabulleniş, kaçış, bilinçdışı, geçici duraksama, mahrem, göçebelik, dayanıklılık, aşırılık gibi metoforlaştırılmış kavramların merkezinde biçimlenmiştir. Tez, mimarlığın yaşamla ilişkisine“başka”bir açıdan yaklaşarak, mimarlıkta bedenin kırılganlık gerçeğini ve ilişkiselliğini; mimari anlatı literatüründe kısıtlı bir şekilde yer alan uykuyu sosyal, politik açıdan ele alarak uykunun mekansallığını tartışılabilmek ve izlekler oluşturabilmek için mevcut olanlarla performatif ilişkilerin kurulduğu ve farklı disiplinlerle mimarlığı yakınlaştıran ve birbirinden beslenmesi gerekliliğini savunan Jane Rendell'in“eleştirel mekansal pratik”kavramı/kuramı bir yöntem olarak kullanır. Çalışma metni, uykunun mekansallığını anlamakta ve anlatmakta bir araç olarak görülmüştür. Bu bağlamda tezin girişi olan“Giriş:Uykudan Önce Hipnogojik Faz”adlı bölümünde uyanık halden uykuya gidilen bir deneyim olarak anlatının mimarlıktaki yeri, beden-mekan ilişkileri, bu ilişkilerin değiştiği, tekrardan tanımlandığı kırılganlık kavramına ve bedensel bir kırılganlık olarak uyku ile kurduğu ilişkilere bakılır. Tezin ana gövdesi olan“Başka Mekan Anlatıları: Uyku Ev(ren)i”adlı ikinci bölümde uykunun ve mekansallığının kavramlar aracılığıyla tanımlanabilecek bedensel-mekansal-zamansal oluşumlar uykunun uyanık yaşamla bütünselliğini aktarmanın bir yolu ve“başka”türlü bir görme ve tanımlama yolu olarak“Uykunun Gündelik Eşiği”,“Uykunun Performatif Eşiği”ve“Uykunun Zaman Eşiği”başlıkları altında yeniden kurulur ve tartışılır. Tezin sonsözü olan“Sonsöz: Uyanmadan Önce Hipnopompik Faz”adlı bölümde çalışma kapsamında gerçekleştirilen, araştırılan ve tartışılan uykunun mekansal anlatılarına dair uyanmadan önceki yaşanılan bilgi akışları ve yaşantılar olarak bir değerlendirilmesi yapılır.

Özet (Çeviri)

The thesis aims to transform the critique of the prevailing understanding of space in architectural theory and practice, which typically involves thinking, comprehending, and designing with a healthy, vigorous, and conscious body, into a productive discussion of vulnerability. In a utopian-dystopian world where various illusions of infinity contrary to the natural exist, vulnerability is imposed and perceived as something to be struggled with and overcome. However, the body (including the architectural body) is inherently vulnerable; it is open to being influenced and affecting due to the universe's constantly changing, articulating, and accumulating fragmented structure. To discuss the existence of vulnerability as a part of life through space, architectural narrative is seen as a tool. Narratives create practices that examine space from a micro-scale by addressing sociality, proximity to and action on the body, and temporality within the discipline of architecture, enabling the formation of plural meanings. The repeated fragmentation, articulation, addition, and reproduction of the physical and semantic components of architecture are a significant part of narratives. This enables the variability, continuity, and relationality of the vital in design to be repeatedly contemplated. Approaches that blur the boundaries between design-critique-history-theory in architecture have opened the potentials of different spatial practices to nourish architecture's narrative framework from the everyday, uncertainties, micro-scale, and various verbal, literary, or visual images and the platforms where they are produced and multiplied. The thesis approaches the relationship between architecture and life from another perspective, opening up potential doors in architecture by discussing the vulnerability and relationality of the body in architecture through the most basic action of life, sleep. It is considered that discussing the spatiality of a body in sleep, alongside the consideration of a body as vigorous, healthy, and invulnerable in a spatial narrative approached through the vulnerability of the body, opens potential doors in architecture. Sleep is not merely a biological phenomenon or an isolated behavior detached from life; it is an embodied and embedded action that shapes life and is shaped by it. The integration of sleep with life, its mutual shaping with wakefulness, and the partial recollection of dreams upon awakening demonstrate the plurality of transitional relationships between sleep and wakefulness. In the thesis, the concept of the“threshold”is considered a potential spatial concept to discuss this relationality. The potential of the threshold is expanded by focusing on the relationality of the boundary, its performative, and processual nature. The interpretation of sleep in conjunction with, utilizing, and through its relationships with waking life has driven the study to seek its methodology within this relationality. In the thesis, Jane Rendell's idea of“critical spatial practice”is used as a method to discuss the spatiality of sleep, a form of bodily vulnerability, and to create trajectories by examining its integrated relationality with life from social and political perspectives. Jane Rendell, through her concept of“critical spatial practice,”multiplies spatial practices within an interdisciplinary field, producing multiple practices that resist the norms, values, categories, and social relations imposed by societal morality. Rendell offers alternative methods to a design-dominant critique, developing an understanding of spatial experience that is not only about being physically present but also about experiencing space through verbal, literary, or visual culture. The fact that sleep is an individual action makes it challenging to investigate its relationship with waking life and to generalize it due to its social context, which complicates the clear articulation of sleep experiences. Instead of focusing on sleep as a topic relegated to the domain of ergonomics, the spaces where sleep occurs, or a necessity within the time divisions of industrialization, a conceptualization that examines the importance of sleep in social life and its resistance to the capitalist system through bodily, mental, and sociological experiences has become inevitable. In architectural research, as seen in discussions of Rendell's critical spatial idea with art and architecture, the critical interpretation of art and artists is frequently used to deepen conceptual emphases that define theoretical paths. In this regard, discussing the spatiality of sleep through artistic works has made it possible to revisit and reconsider architecture through various disciplines. This thesis was seen as a tool to understand and explain the spatiality of sleep. Sleep is not just a biological phenomenon or an isolated behavior disconnected from life but it is embodied and embedded in life. In this context, the structure of the thesis is written like a sleep experience. Therefore, the introduction of the thesis is written as before falling asleep experiences, and the epilogue is written as before waking up experiences. In the introduction, the section is called the“hypnagogic phase before falling asleep”, an experience that is going from awake to sleep phase. In the section, the place of narrative in architecture, body-space relations, the word vulnerability, where these relations change and are redefined, and its relationship with sleep as a vulnerability are examined. In the section“Other spatial narratives view from the universe of sleep”, an attempt to dialogue with sleep is made. Two vision regimes regarding sleep are defined:“From sleep”and“Looking at sleep”. In these two regimes, individual and social experiences, definitions, and concepts of sleep are approached from a spatial perspective. The fact that sleep is a state of bodily loss, where“I”and“self”become unclear and create a different consciousness, makes sleep an experience unique to the individual. At the same time, since sleep is a phenomenon that exists throughout the history of living things and is everywhere in life, sleep constitutes a social life. Sleep is a phenomenon that exists throughout the history of living things. It has gained meaning in society, in disciplines such as sociology, psychology, medicine, art, and life, and has been transferred from one generation to another through verbal or written sharing. It has been the subject of expressions of different art disciplines throughout history. These are explained in mythology, legend, literature, film, and performance arts, focusing on lives and performances that focus on the subconscious. Therefore, sleep, as a form of vitality, creates its spatiality with the body and experiences. This thesis aims to open up discussions about space's vulnerability through narratives of space as a bodily vulnerability, particularly through the lens of sleep. Unlike conventional debates in architecture about sleep, which often focus on physical elements such as beds, blankets, and bedrooms, and the control of the body in modern architecture, specific sleep hours, and the functional organization of space between day and night, this study seeks to reframe space by considering sleep from individual and societal perspectives. Therefore, it aims to reinterpret space through sleep as a different active aspect of life.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    317571

    Un regard sur l'image du corps dans la littérature française des XXe et XXIe siècles

    20. ve 21. yüzyıl Fransız edebiyatında beden imgesine bir bakış

    KAMAR ARARAT KALPAKÇİYAN

    Yüksek Lisans

    Fransızca

    Fransızca

    2012

    Fransız Dili ve EdebiyatıGalatasaray Üniversitesi

    Fransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. SEZA YILANCIOĞLU

  2. Tez No

    481701

    Towards precarious politics: Assembly, mourning and livable life

    Kırılganlık politikalarına doğru: Toplanma, yas ve yaşanabilir hayat

    HATİCE MERVE AKSAN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2017

    FelsefeOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET CİHAN ECEVİT

  3. Tez No

    741617

    Genç Parkinson hastalarının ruhsal işleyişlerinin narsistik eksen ve nesne kaybı problematiğinde değerlendirilmesi

    Psychic functioning of young Parkinson's patients through projective tests in object loss problematic and narcissistic axis

    DUYGU KURULAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Nörolojiİstanbul Üniversitesi

    Uygulamalı Psikoloji Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE ELİF YAVUZ SEVER

  4. Tez No

    520413

    Unutkanlık coğrafyasında bellek yörüngelerinin mekânsal anlatısı: Bomonti'nin gündelik hayatına etnografik bakış

    Spatial narrative of memory trajectories in urban amnesia: An etnographic view of everyday life of Bomonti

    TUĞÇE GÜRLEYEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET OCAKÇI

  5. Tez No

    850149

    Kırılgan mimarlık: Mimarlığın altyapısal failliğine dair bir araştırma

    Vulnerable architecture: A research on architecture's infrastructural agency

    ÖYKÜ ŞİMŞEK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL

Geri Dön