Erzurum yöresi erkek bar oyunlarının icra ortamları ve sahneleme sürecinin incelenmesi
The analysis of practice fields of male bar dances and its staging process in Erzurum region
- Tez No: 898932
- Danışmanlar: PROF. NİHAL CÖMERT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bale ve Dans, Halk Bilimi (Folklor), Ballet and Dance, Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Performans Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Geleneksel Danslar Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 183
Özet
Bu çalışmanın temel amacı, Erzurum erkek bar oyunlarının günümüze kadar geçirdiği kırılma noktalarını ve günümüzdeki icra pratiklerinin hangi etkilerle oluştuğunu ortaya koymaktır. Buna bağlı olarak, Erzurum erkek bar oyunlarının Cumhuriyet dönemi içerisinde geleneksel ortamdan profesyonel sahnelemeye varana kadar geçirdiği kırılma noktaları bu çalışmanın hedefleri arasında yer almaktadır. Dolayısıyla, bu çalışma Erzurum erkek bar oyunlarının geçmişi ve bugününe odaklanarak yazılı ve sözlü kaynakların sunduğu bilgileri bir araya getiren ve bu oyunların süreç içerisindeki durumunu tahlil etmeye yönelik bir çalışma özelliği taşımaktadır. Bu araştırmanın evreni; Erzurum il merkezi, örneklemi ise; Erzurum il merkezinde icra edilen Erzurum erkek bar oyunları olarak belirlenmiştir. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemleri arasında yer alan etnografik ve tarihsel araştırma desenleri kullanılmıştır. Veriler; literatür taraması, alan araştırması ve kişisel görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Toplamda on bir (11) katılımcı ile yüz yüze gerçekleştirilen görüşmelerde yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinden faydalanılmıştır. Katılımcılardan elde edilen veriler, betimsel analiz yaklaşımlarından faydalanılarak yorumlanmıştır. Erzurum'un kültürel mirasında derin köklere sahip olan bar oyunları, tarihsel süreç içinde başta düğünler olmak üzere çeşitli sosyal etkinliklerde, dini ve milli bayramlarda, hafta sonu tatillerinde ve özel günlerde yöre halkı tarafından doğal ortamlarda icra edilmiştir. Bu oyunlar, şehirdeki sosyal dokunun ve toplumsal yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Doğal icra ortamları, bu geleneksel dansların sürekliliği ve aktarımı açısından kritik bir rol oynamış; bu ortamlar, farklı sosyal grupların bir araya gelmesini ve ortak kültürel değerlerin yaşatılmasını desteklemiştir. Ayrıca toplumsal aidiyet ve kültürel kimliğin pekiştirilmesi açısından da önemli bir rol üstlenmiştir Kültürel geleneklerin evrimi, tarihsel ve sosyal bağlamlardan bağımsız olarak değerlendirilmemelidir. Savaş ve barış dönemleri, bu geleneklerin sürekliliği ve toplumsal işlevleri üzerinde belirgin etkiler yaratmıştır. Özellikle Erzurum erkek bar oyunları, bu tarihsel süreçlerden önemli ölçüde etkilenmiştir. Savaş dönemlerinde, toplumsal yapının değişmesi ve sosyal yapıdaki bozulmalar, bu oyunların icra sıklığını ve toplumsal katkısını azaltmıştır, ancak barış dönemlerinde, bu ihmal edilen geleneksel danslar yeniden hayat bulmuş ve toplumsal yaşamda önemli bir rol oynamaya devam etmiştir. Kültürel alışveriş ve adaptasyon, Erzurum'un yerel kültürel mirasının şekillenmesinde önemli bir etken olmuştur. Özellikle yabancı kökenli dansların yerel bağlama uyarlanması, şehrin kültürel zenginliğini beslemiştir. Bu bağlamda araştırma; Erzurum erkek bar oyunlarının kültürel aktarımını, dinamik doğasını ve etkileşimler sonucu nasıl evrildiğini anlamak açısından önemli bulgular sunmaktadır. Araştırma, 1929'dan 2024 yılına kadar Erzurum'da icra edilen erkek bar oyunlarını detaylı bir şekilde incelemiştir. Böylelikle hangi oyunların sürekliliğini koruyarak günümüze ulaştığı, hangi oyunların zamanla unutularak günümüze aktarılmadığı belirlenmiştir. Erzurum'un geleneksel erkek bar oyunlarının doğal icra ortamlarından sahneye taşınması, 1934 yılında Erzurum Askeri Silah Fabrikasına müdür olarak atanan Albay İhsan Yavuzer'in öncülüğünde gerçekleşmiştir. Yavuzer, fabrika bünyesinde bir bar ekibi kurarak, Erzurum erkek bar oyunlarının en iyi şekilde icra edilmesi ve geliştirilmesi amacıyla düzenli çalışmalar yürütmüştür. Yavuzer tarafından yürütülen bu düzenli çalışmalar, bar oyunlarının sistematik bir şekilde günümüze aktarılmasındaki en büyük etkenlerden biri olmuştur. Erzurum'da yöre halkı tarafından doğal icra ortamlarında farklı stillerle icra edilen bar oyunları, kurumsallaşma süreciyle birlikte belirgin bir dönüşüm geçirmiştir. Kurumsallaşma süreci, bar oyunlarının bar ekipleri tarafından tek bir standart stil ile icra edilmesine neden olmuş, böylece geleneksel bar oyunlarının çok sayıda farklı icra stilinin ve kişisel yorumların kaybolmasına yol açmıştır. Erzurum erkek bar oyunlarının doğal icra ortamlarından sahneye aktarılması sürecinde, Erzurum Gücü Spor Kulübü, Erzurum Halkevi ve Erzurum Halk Oyunları Halk Türküleri Turizm Derneği aktif bir rol oynamıştır. Bu süreçte, Erzurum erkek bar oyunları disipline edilerek daha yapılandırılmış bir forma kavuşturulmuştur. Erzurum yöre halkının geçmişte erkek bar oyunlarını bilmeyenlere karşı sergilediği olumsuz tutum, bu oyunların yörede yaygınlaşmasını sağlayan belirleyici etkenlerden biri olmuştur. Bu tutum, bar oyunlarının yörede toplumsal ve kültürel bir değer olarak yerleşmesine önemli katkılarda bulunmuş ve bu oyunların kültürel kimliğin ayrılmaz bir parçası olarak konumlandırılmasını güçlendirmiştir. Araştırmada, Erzurum'da yöre halkı tarafından geleneksel olarak icra edilen, ancak bar ekipleri tarafından sahnelenmeyen erkek bar oyunları belirlenmiştir. Kültürel ve sanatsal açıdan bu oyunların bar ekipleri tarafından göz ardı edilmesinin nedenleri araştırılmış, bu durumun arkasında yatan sosyo-kültürel, organizasyonel ve tarihsel etkenler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Erzurum erkek bar oyunlarının sahnelenme sürecinde, halk oyunları yarışmalarının etkisi hem olumlu hem de olumsuz yönde gerçekleşmiştir. Bu yarışmalar, bar oyunlarının daha geniş kitlelere tanıtılmasını ve yaygınlaştırılmasını sağlamış, böylece kültürel mirasın daha geniş bir izleyici kitlesine ulaşmasına katkıda bulunmuştur, ancak süre kısıtlamasından dolayı figürlerin kısaltılması ve basitleştirilmesi gibi olumsuz sonuçlara da yol açmıştır. Erzurum'da Ermeni çeteleri tarafından gerçekleştirilen katliamlar ve bu olayların bölge halkında yarattığı derin travmatik etkiler, Erzurum Halk Oyunları Halk Türküleri Turizm Derneğinin bazı erkek bar oyunlarına yönelik tutumunu önemli ölçüde etkilemiştir. 1954 yılında kurulan bu dernekte, yöneticiler tarafından, yörede Ermeni kültürüyle ilişkilendirilen ve“Ermeni oyunları”olarak adlandırılan bazı erkek bar oyunlarının derneğin bar ekibi tarafından icra edilmesine izin verilmemiştir. Bu yaklaşım, travmatik tarihsel olayların, kültürel miras üzerindeki etkisini ve toplumsal hafızanın kültürel uygulamaları nasıl şekillendirdiğine dair bir örnek teşkil etmektedir. Araştırmada, Erzurum erkek bar oyunlarının icracıları ve usta öğreticilerinin yetiştirildiği köklü geçmişe sahip sekiz (8) farklı kurum ve kuruluş (1934-2024) kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Bu inceleme; her bir kurum ve kuruluşun bar oyunlarının sahnelenmesi ve aktarılması sürecindeki katkılarını, yürüttüğü sanatsal faaliyetleri ve yetiştirdikleri icracılar hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Ayrıca 1914-2024 yılları arasında Erzurum erkek bar oyunlarının sahnelenmesine ve gelecek kuşaklara aktarılmasına katkıda bulunan bireyler hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Bu bağlamda; toplam sekiz (8) sanatçının yaşamları, sanat kariyerleri ve erkek bar oyunlarına yaptıkları katkıları kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Bu sanatçılar, Erzurum'da ve halk oyunları camiasında tanınmış önemli şahsiyetlerdir. Özellikle, günümüzde birçok usta öğreticinin bar oyunlarını bu emektar sanatçılardan öğrenmiş olması, bu sanatçıların Erzurum bar oyunlarına dair sahip olduğu değerli bilgi birikimini ve kültürel mirasın sürekliliğindeki rollerini vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
The main purpose of this study is to reveal the turning points of Erzurum male bar dances and its effects on current performance practices. Accordingly, the turning points that Erzurum male bar dances have gone through from the traditional environment to professional staging are among the targets of this study. Therefore, this study focuses on the past and present of Erzurum male bar dances and is a study that brings together the information provided by written and oral sources and analyzes the situation of these dances through out this process. The research covers the Erzurum city center with samples from Erzurum male bar dances performed in the city center. Ethnographic and historical research patterns are employed in this study. Data is collected through literature review, field research and personal interviews. A total of eleven (11) participants were interviewed face-to-face using a semi-structured interview technique. The data gathered from the participants were interpreted using descriptive analysis approaches. Bar dances, deeply rooted in Erzurum's cultural heritage, have been traditionally performed in natural settings during various social events, including weddings, religious and national holidays, weekends, and special occasions. These dances have become an integral part of the city's social fabric and communal life. Natural performance settings have played a crucial role in the continuity and transmission of these traditional dances; they have supported the coming together of different social groups and the preservation of shared cultural values. Additionally, they have played a significant role in reinforcing social belonging and cultural identity. The evolution of cultural traditions should not be evaluated independently of historical and social contexts. Periods of war and peace created distinct impacts on the continuity and societal functions of these traditions. Erzurum male bar dances were notably influenced by these historical processes. During wartime, changes in the social structure and disruptions in the social fabric reduced the frequency and societal contribution of these dances. However, during peace times the evolution of cultural traditions should not be evaluated independently of historical and social contexts. Periods of war and peace created distinct impacts on the continuity and societal functions of these traditions. Erzurum male bar dances have been notably influenced by these historical processes. During wartime, changes in the social structure and disruptions in the social fabric reduced the frequency and societal contribution of these dances; however, in peacetime, these neglected traditional dances regained life and continued to play an important role in communal life. Cultural exchange and adaptation have been significant factors in shaping Erzurum's local cultural heritage. Particularly, the adaptation of foreign dances to the local context has enriched the city's cultural diversity. In this context, the research presents significant findings for understanding the cultural transmission, dynamic nature and evolution of Erzurum male bar dances through interactions. The study examines in detail male dances performed in Erzurum from 1929 to 2024. Thus, it identifies which dances have maintained continuity and reached the present day, which dances have were forgotten and not reached our day. The transition of Erzurum's traditional male bar dances from natural performance settings to the stage was initiated in 1934 under the leadership of Colonel İhsan Yavuzer, who was appointed as the director of the Erzurum Military Arms Factory. Yavuzer formed a bar group within the factory and ran regular practices to ensure the best possible performance and development of Erzurum male bar dances. These regular practices led by Yavuzer resulted in the systematic transmission of bar dances to our day. Bar dances, performed by the local community in different styles in natural settings, underwent a significant transformation with the institutionalization process. The institutionalization process led to the standardization of bar dances by bar teams, resulting in the loss of numerous traditional performance styles and individual interpretations. During the process of transferring Erzurum male bar dances from natural settings to the stage, Erzurum Gücü Sports Club, Erzurum Community House and Erzurum Folk Dances Folk Songs Tourism Association played an active role. In this process, Erzurum male bar dances have been disciplined and structured into a more organized form. The past negative attitudes of Erzurum's local community towards those unfamiliar with male bar dances were one of the decisive factors in the widespread adoption of these dances in the region. This attitude contributed significantly to the establishment of bar dances as a social and cultural value in the region, strengthening their position as an integral part of cultural identity. The research identified traditional male bar dances performed by the local community in Erzurum but not staged by bar teams. The reasons for the disregard of these dances by bar teams in cultural and artistic terms were investigated and the socio-cultural, organizational and historical factors behind this situation were examined in detail. The impact of folk dance competitions in the staging process of Erzurum male bar dances had both positive and negative effects. These competitions helped to introduce and popularize bar dances to a wider audience, thus contributing to the cultural heritage reaching a broader audience. However, due to time constraints, it also led to the shortening and simplification of the figures, resulting in negative consequences. The massacres carried out by Armenian gangs in Erzurum and the deep traumatic effects these events had on the local population significantly influenced the attitude of the Erzurum Folk Dances Folk Songs Tourism Association towards certain male bar dances. In this association, established in 1954, the managers did not permit the performance of some male bar dances associated with Armenian culture, labeled as“Armenian dances”by the association's bar team. This approach exemplifies how traumatic historical events affect cultural heritage and how collective memory shapes cultural practices. The study comprehensively examined eight (8) different institutions and organizations with a deep-rooted history (1934-2024) in training performers and master instructors of Erzurum male bar dances. This examination provides detailed information on each institution and organization's contributions to the staging and transmission of bar dances, the artistic activities they conducted, and the performers they trained. Additionally, detailed information was provided on individuals who contributed to the staging and transmission of Erzurum male bar dances to future generations between 1914 and 2024. In this context, the lives, artistic careers, and contributions of eight (8) artists to male bar dances were comprehensively addressed. These artists are recognized as important figures in Erzurum and the folk dance community. Notably, the fact that many current master instructors learned bar dances from these veteran artists emphasizes the valuable knowledge these artists possess regarding Erzurum bar dances and their roles in the continuity of cultural heritage.
Benzer Tezler
- Erzurum yöresi 7-12 yaş grubu sağlıklı çocuklarda normal kan basıncı persantil eğrileri
Başlık çevirisi yok
BEHZAT ÖZKAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
1994
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıAtatürk ÜniversitesiDOÇ.DR. CAHİT KARAKELLEOĞLU
- Erzurum yöresi Lycaenidae (Lepidoptera) türleri üzerinde faunistik ve sistematik çalışmalar
Başlık çevirisi yok
ÜMİT AVCI
- Erzurum yöresine uygun silajlık mısır (Zea mays L.) çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
ALİ ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1992
ZiraatAtatürk ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYDIN AKKAYA
- Erzurum yöresi koyunlarında görülen ayak hastalıklarının prevalansı
The prevalence of foot diseases in sheeps at Erzurum province
EDİZ KAĞAN ÖZGEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Veteriner HekimliğiKırıkkale ÜniversitesiCerrahi (Veterinerlik) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERTUĞRUL ELMA
- 12-14 yaş arası halk oyunları oynayan ve oynamayan çocuklarda gövde stabilizasyonlarının karşılaştırılması
Comparison of core stabilization in children performing and nonperforming folk dances between 12-14 years old
UFUK HAN BAĞAÇLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Bale ve DansAtatürk ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERTAÇ ERÇİŞ