Alevilikte Hızır inancı (Tunceli Örneği)
Belief in Hızır in Alevism (Tunceli Example)
- Tez No: 902553
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ SELÇUK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Alevilik, Hızır, Tunceli, Dede, Pir, Alevism, Hızır, Tunceli, Dede, Pir
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Alevilik Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 95
Özet
Bu yüksek lisans tezi, Alevi Hızır inancına genel bir bakış ve Tunceli özelinde Hızır anlayışını çalışarak, Alevi Dedeleri ile yapılan mülakatlarla yöredeki Hızır inancını anlamayı amaçlamaktadır. Saha çalışması yapılarak Dedelerin anlatıları referans alınmış olup nitel bir çalışma yapılmıştır. Arapça kaynaklarda Hadır şeklinde ifade edilen ve Arapça kaynaklı olduğu kabul edilen kelime, Türkçeye Hızır veya Hıdır şeklinde aktarılmıştır. Hadır, yeşil, yeşilliği çok olan yer manasında ahdar ile eş anlamlıdır, bu manadan hareketle Hadır kelimesinin özel isimden ziyade bir lakap bir sıfat olarak kabul edildiği söylenebilir, nitekim bazı kaynaklarda Hızır'a bu ismin kuru yerde oturduğunda altından otların yeşerip dalgalanması, Cennet pınarından içtiği için bastığı her yerin yeşile bürünmesi sebebiyle verildiği kaydedilmektedir. Hızır, Tunceli Aleviliğinde değişik kıyafetlerle ve görünümlerde zaman zaman boz at sırtında kimi zaman yaya olarak insanların yardımına koşan, kimi zaman fakir bir dilenci, kimi zaman zengin bir hayırsever olarak insanların yardımına koşan, imdadına yetişen kişidir, kimi zaman aksakallı dede olarak insanların evlerine misafir olur, kimi zaman vicdani değerleri ölçerek gönüllere konuk olup sevdalılara yardımcı olur, Aleviler Hızır'ı her yerde yanında görmek istemiştir. Yaratanın temsilcisi olarak 'yetiş ya Ali, ya Hızır, ya nazır' diyerek, Hz. Ali ile Hızır'ı bütünleştirmiştir. 'Hızır, hazır, nazır' diyerek, insanların yanlış yapmalarını engellemişlerdir. Aleviler, Hızır için niyaz pişirip dağıtırlar, Hızır emanetlerin bekçisidir, yola çıkan ona emanettir, bu yüzden' Hızır yoldaşın olsun' deyimi sıkça kullanılır. Hızır kimdir, Allah tarafından kendilerine Ledün ilminin bağışlandığı ve Allah tarafından yerlerinin bilindiği, yeri ve zamanı geldiğinde beşeriyetin onları görebildiği kimselerdir. Tunceli yöresinde, Hızır'a atfedilerek tutulan üç günlük Hızır orucu, haftanın üç günü Salı, Çarşamba, Perşembe tutulur, Perşembe günü ise Hızır Cem'i yapılarak, Hızır ayı son bulur. Hızır ayı Ocak ayının 14'ü ile Şubat ayının 14'ü arası kabul edilir. Bu ibadetler Tunceli halkının Hızır'a olan inancını da ortaya koymaktadır. Aleviliği günümüze taşıyan en önemli düstur, dört kapı, kırk makam düsturunun benimsenmesidir. Alevilik, ırkların değil, kırkların yoludur.
Özet (Çeviri)
This master's thesis aims to understand the Hızır belief in the region through interviews with Alevi Dedes, by taking a general look at the Alevi belief in Hızır and studying the understanding of Hızır in Tunceli specifically. Field work was carried out and the narratives of the Dedes were taken as reference and a qualitative study was conducted. The word, which is expressed as Hadır in Arabic sources and is considered to be of Arabic origin, was translated into Turkish as Hızır or Hıdır. Hadır is synonymous with akhdar in the sense of green, a place with a lot of greenery. Based on this meaning, it can be said that the word Hadır is accepted as a nickname and an adjective rather than a proper name. As a matter of fact, in some sources, this name refers to Hızır as the grasses grow and wave under him when he sits on dry ground, and he drinks from the spring of Heaven. It is recorded that it was given because every place he stepped on turned green. In Tunceli Alevism, Hızır is the person who comes to the aid of people in different clothes and appearances, sometimes on a gray horse, sometimes on foot, sometimes as a poor beggar, sometimes as a rich philanthropist, and sometimes as a gray-bearded grandfather, he is a guest in people's homes. Sometimes, by measuring conscientious values, he becomes a guest of hearts and helps lovers. Alevis wanted to see Hızır with them everywhere. As the representative of the Creator, 'reach up, Ali! By saying 'either Hızır or minister', Hz. He integrated Ali and Hızır. They prevented people from making mistakes by saying 'Hizir, ready, watchful'. Alevis prepare and distribute supplications for Hızır. Hızır is the guardian of the trusts, those who set out are entrusted to him, so the phrase 'Let Hızır be your companion' is often used. Who is Hızır? They are those who were granted the knowledge of Ledun by Allah and whose place is known by Allah and humanity can see them when the time and place comes. In the Tunceli region, the three-day Hızır fast, which is attributed to Hızır, is held three days a week on Tuesday, Wednesday and Thursday, and the month of Hızır ends by performing Hızır Cem on Thursday. The month of Hızır is considered to be between the 14th of January and the 14th of February. These worships also reveal the belief of Tunceli people in Hızır. The most important principle that carries Alevism to the present day is the adoption of the four doors, forty positions principle. Alevism is the path of the forties, not of races.
Benzer Tezler
- Tarihi gelişim sürecinde Alevilikte Dedelik kurumu (Tunceli ve Erzincan örneği)
Historical development process Alevism religious leadership (Dedelik) agency (examples of Tunceli and Erzincan)
SEHER KONT ERDOĞAN
- Alevi inancında deyişler: Tunceli örneği
Folk poems in Alevis': Instance of Tunceli
PERİHAN DALGIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Munzur ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERDAL YILDIRIM
- Tunceli yöresindeki eski Türk inançlarının izleri
Traces of old Turkish beliefs in Tunceli region
ONUR KÖSE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Muğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA GÖKÇE
- Eleviyanê Zazaunê Dêrsımi de itıqat u ritueli
Dersim Zaza Alevilerinde inanç ve ritüeller
HIDIR SÖNMEZ
Yüksek Lisans
Zazaca
2020
DinBingöl ÜniversitesiZaza Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN ÇİFTCİ
- Alevîlik'te âyinler
Rites in Alevism
ABDUL BAHRİ BİLİŞMEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZ