Finansal sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümlenmesi
Réglemement des litiges découlant des contrats financiers par arbitrage
- Tez No: 909346
- Danışmanlar: PROF. DR. ZİYA AKINCI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Galatasaray Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 454
Özet
Finansal sözleşmelerin konusunu mali piyasalarda gerçekleştirilen işlemler oluşturmaktadır. Günümüzde sıklıkla kullanılan finansal işlemlerden doğan uyuşmazlıklar ise işlem çeşitlerine göre değişik mecralarda çözümlenmektedir. Bu kapsamda yer alan alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından finans tahkimine verilen önem ve başvuru sayısı son yıllarda artmaktadır. Finans tahkimi ise, inşaat tahkimi, yatırım tahkimi, spor tahkimi, sigorta tahkimi gibi kendine özgü niteliklere ve ihtiyaçlara sahip bir tahkim alanıdır. Bu çalışmamızın amacı Türk Hukuku'nda finansal uyuşmazlıkların tahkime elverişliliğinin ve finans tahkimine olan ihtiyacın tespitidir. Ayrıca, bu alanın kendine has özelliklerinin dikkate alınması suretiyle finans tahkiminin Türk Hukuku'nda kurumsallaşmasına ilişkin önerilerin sunulmasıdır. Türk Hukuku'nda ihtiyaç duyulan finans tahkiminin sahip olması gereken özelliklerin tespiti amacıyla öncelikle finansal işlemler incelenmiştir. Uygulamada en sık kullanılan finansal işlemler banka kredi sözleşmeleri, sendikasyon sözleşmeleri, akreditif, teminat mektubu, proje finansmanı, menkul kıymetler, türev işlemler ve yatırım sözleşmeleridir. Anılan finansal işlemlerin ortak özellikleri birden çok hukuk dalıyla ve zaman zaman devletlerden bağımsız düzenlemelerle ilişkili olmaları, ekonomik bir değer içermeleri, esnek, dinamik, gizli olmaları ve uzmanlık gerektirmeleridir. Finansal işlemlerin özelliklerinden yola çıkılarak tespit edilen finans tahkiminin özellikleri ise yargılamanın usuli esnekliğe sahip olması, uyuşmazlık taraflarının maddi hukuku seçme hakkı, yargılamanın uzman kişilerce tarafsız, hızlı şekilde gerçekleştirilmesi, hakem kararlarının kesinliği ve icra edilebilirliğidir. Ayrıca hakemlerin belli şartlar dahilinde tedbir kararı verme yetkisine sahip olması, çok taraflı yargılamaların mümkün olması, yargılamanın gizli olması ve az masraflı olması da önem taşımaktadır. Karşılaştırmalı hukukta, finans tahkimi alanında tüketicilere özgü tahkim kurumları ve kuralları yer almaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde FINRA, Avrupa Birliği'nde FIN- NET, Hong Kong'da FDRC zorunlu tüketici finans tahkimi kurumlarıdır. Tüketicilere özgü olmayan kurumsal tahkim merkezlerinden SIAC, HKIAC, CIETAC'ın finans tahkimine özel kuralları bulunmaktadır. P.R.I.M.E ise sadece finans tahkimi alanında hizmet veren uluslararası bir tahkim kurumudur. Anılan tahkim yargılamalarının ortak özellikleri sürelerin kısalığı, etkin yargılama hedefi, hakem kararının taraflar açısından bağlayıcı, kesin olması ve finansal içtihat yaratma amacıdır. Türk Hukuku'nda finansal işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde çeşitli başvuru mekanizmaları bulunmaktadır. Bunlar para ve sermaye piyasası işlemleri özelinde sınıflanmaktadır. Para piyasası işlemlerine ilişkin olarak Türk Hukuku'nda başvuru yapılabilecek merciler tüketici ilişkileri koordinasyon görevlisi, bireysel müşteri hakem heyeti, tüketici hakem heyeti, arabuluculuk ve adli yargıdır. Sermaye piyasası işlemlerinde ise Borsa Yönetim Kurulu, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği nezdinde tahkim, tüketici hakem heyetleri, arabuluculuk ya da adli yargıdır. Bu mercilere başvuru şartları işlem tutarı, niteliği ve taraflarına göre değişmektedir. Türk Hukuku'nda finansal uyuşmazlıklara ilişkin alternatif çözüm yolları çoğunlukla idari başvurulardır. Ayrıca bu başvuruların sonucunda kesin ve bağlayıcı karar verilmemektedir, uygulamanın ihtiyacını karşılamamaktadır. Bu nedenle anılan çözüm yolları tahkim yargılaması olarak nitelendirilememektedir. Türkiye'de finansal uyuşmazlıklara yönelik alternatif çözüm yolları ve finansal tüketicinin korunmasına ilişkin eksiklik Onuncu, On Birinci ve On İkinci Kalkınma Planları ve Orta-Uzun Vadeli Program 2024-26 hedeflerinde de dile getirilmiştir. Tahkimin bir yargılama usulü olması nedeniyle Türk İcra ve İflas Hukuku müesseselerinin tahkime elverişliliği önem teşkil etmektedir. Bu kapsamda genel haciz yoluyla takip talebi, itirazın iptali davası, itirazın kaldırılması davası, borçtan kurtulma davası, menfi tespit davası, istirdat davası, iflas yoluyla icra takibi, iflas davası ve sıra cetveline itiraz davasının tahkime elverişliliği değerlendirilmiştir. Saf icra ve iflas hukuku kapsamı dışındaki başvuru yolları Türk Hukuku'nda tahkime elverişli kabul edilmektedir. İnceleme konusu yapılan kredi sözleşmelerinde finansal tarafların tahkime çekinceli yaklaşmasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Öncelikle, diğer işlemlere nazaran kredi sözleşmelerinde gizlilik ihtiyacının az olduğu düşüncesi, İngiliz ve New York mahkemelerinin tecrübesine duyulan güven, kredi sözleşmelerinin basit bir işlem olarak nitelendirilmesi ve kredi teminatlarının paraya çevrilmesindeki kolaylık nedeniyle adli yargı tercih edilmektedir. Ancak bu düşüncelerin çoğu günümüzde temelsiz kalmıştır. Finansal sözleşmelerin tahkim yargılamasına konu olması halinde tahkim sözleşmesinin üçüncü kişilere teşmili karşılaştırmalı hukukta ve Türk öğretisinde incelenmiş bir meseledir. Belli şartlar altında tahkim sözleşmesinin üçüncü kişilere teşmili Türk Hukuku'nda mümkündür. Sendikasyon sözleşmeleri, proje finansmanı ve akreditif özelinde çok taraflı yargılamalar söz konusu olabilecektir. Tahkim sözleşmesinin sadece tarafları arasında hüküm doğurmasının sonucu olarak, çok taraflı uyuşmazlıkların tahkim yargılamasında yarattığı problemler bulunmaktadır. Birbiriyle bağlantılı birden çok uyuşmazlığın tek bir tahkim yargılamasında görülebilmesi belli şartlar dahilinde mümkündür. Teminat mektubunun devredilmesi halinde tahkime başvuru hakkının tespiti öğretide tartışılan bir konudur. Devrin tahkim iradesini içermesi halinde devralan tarafın tahkime başvuru hakkı ortadan kalkmamaktadır. Ayrıca, teminat mektupları özelinde, uygulamada sıkça karşılaşılan tedbir kararlarının tahkim yargılamasındaki konumu incelenmiştir. Hakemlerin tedbir kararı verme yetkileri bulunmakla birlikte, tahkim sözleşmesinin tarafı olmayan muhatabı ya da bankayı bağlayıcı bir karar verme yetkileri bulunmamaktadır. Karşılaştırmalı hukukta sermaye piyasası işlemlerinden menkul kıymetlerin tahkime elverişliliği tarihsel nedenlerle uzun süre kabul edilmemiştir. Bu yaklaşım taraf ihtiyaçları ve finansal işlemlerin gelişimi sayesinde yakın zamanda değişmiştir. Dünyada ve Türk Hukuku'nda sermaye piyasası işlemleri tahkime elverişli kabul edilmektedir. Dolayısıyla, Türk Hukuku'nda para piyasası ve sermaye piyasası işlemleri kural olarak tahkime elverişli kabul edilmektedir. Türk Hukuku'nda yer alan icra ve iflas hukuku çareleri de istisnalar dışında tahkim yargılamasına konu edilebilir. Buna rağmen Türk Hukuku'nda etkin bir finansal tahkim yapısı bulunmamaktadır. Türk Hukuku'nda yer alan para ve sermaye piyasası uyuşmazlıkları çözüm yolları karmaşıktır, ihtiyaridir ve etkin olarak kullanılamamaktadır. Finansal tarafların tahkime başvurusunun artırılması amacıyla yargılamanın tek bir çatı altında yapılması ve bu amaçla tarafsız, bağımsız, uzman ve kurumsal bir tahkim kurulu olan ISTAC'ın yetkilendirilmesi yerinde olacaktır. Finans tahkiminin bir uzman kurum çatısı altında yapılandırılması tarafların başvurusunda kolaylık, yargılamanın etkinliği ve finansal içtihat oluşumu açısından önemlidir. Türk Hukuku'nda finansal tüketici işlemlerinde yer alan bilgi asimetrisi tüketicinin korunmasını gerekmektedir, bu koruma zorunlu tahkim yapısıyla sağlanabilir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik uyarınca tüketicinin hukuki düzenlemelerde öngörülmüş bir hakeme müracaatı mevzuatla kabul edilmektedir. Mevzuatta ya da hukuki düzenlemelerde belirtilen hakem ise kurumsal tahkim merkezi olan İstanbul Tahkim Merkezidir. Kanun koyucunun bu bakış açısına paralel olarak ISTAC'ın bu alanda yetkilendirilmesi yerinde olacaktır. Tüketicilere yönelik olmayan kurumsal tahkim yapısında ise, ISTAC bünyesinde finans tahkimine özgü kuralların düzenlenmesi, bu çerçevede seri tahkim usulünde olduğu gibi kısa sürelerin öngörülmesi yerinde olacaktır. Ayrıca, finans tahkiminin ihtiyacı olan uzmanlık, hakemlerin ISTAC bünyesinde hazırlanacak hakem panelinden seçilmesi yöntemiyle sağlanabilir. Yargılamanın gizliliği, masrafların düşüklüğü, etkin yargılama yapılması ve içtihat oluşumunun sağlanması hedeflenmelidir. Anılan kurallar kapsamında çok taraflı yargılamaya yönelik açık hükümlerin yer almasının yanında hakemlerin özet karar, bir tarafın yokluğunda karar, tedbir kararı verme yetkileri de değerlendirilmelidir.
Özet (Çeviri)
The subject matter of financial contracts involves transactions carried out within financial markets. Disputes arising from financial transactions, which are frequently employed in contemporary practice, are resolved in various forums depending on the nature of the transaction. In this context, there has been a notable increase in the importance attached to financial arbitration, one of the alternative dispute resolution methods, as well as the number of applications. Financial arbitration is a distinct branch of arbitration with its own specific characteristics and needs, akin to construction arbitration, investment arbitration, sports arbitration, and insurance arbitration. The aim of this study is to ascertain the arbitrability of financial disputes and the necessity for financial arbitration under Turkish law. Furthermore, taking into account the unique features of this area, it aims to propose recommendations for the institutionalization of financial arbitration within the framework of Turkish law. In order to determine the characteristics of financial arbitration, which is necessary within the Turkish legal system, the nature of financial transactions was first examined. The financial transactions most commonly encountered in practice include bank loan agreements, syndication agreements, letters of credit, letters of guarantee, project finance agreements, securities, derivatives, and investment contracts. The common characteristics of these financial transactions are that they intersect multiple branches of law, occasionally engage regulations that transcend national boundaries, hold economic value, and are flexible, dynamic, confidential, and require specialized expertise. The procedural flexibility within arbitration, the parties' right to select the applicable substantive law, the impartial and expedited resolution of disputes by experts, and the finality and enforceability of arbitral awards form the hallmarks of financial arbitration, which were deduced from the characteristics of financial transactions. Moreover, it is significant that arbitrators have the authority to grant interim measures under certain conditions, that multi- party proceedings are feasible, that confidentiality is maintained throughout the proceedings, and that costs are kept to a minimum. In comparative law, arbitration institutions and rules specific to consumer financial arbitration exist. Institutions such as FINRA in the United States, FIN-NET within the European Union, and the FDRC in Hong Kong are examples of mandatory consumer financial arbitration bodies. Additionally, institutional arbitration centers such as SIAC, HKIAC, and CIETAC, though not exclusively consumer-focused, have specific rules for financial arbitration. P.R.I.M.E is an international arbitration institution dedicated exclusively to financial arbitration. Common features of these arbitration proceedings include expeditious timelines, the goal of effective dispute resolution, the binding and final nature of arbitral awards for the parties, and the aim of establishing financial jurisprudence. In Turkish law, various mechanisms exist for the resolution of disputes arising from financial transactions. These mechanisms are classified separately for money market and capital market transactions. Concerning money market transactions, the authorities to which applications can be made under Turkish law include the consumer relations coordination officer, the individual customer arbitration committee, consumer arbitration committees, mediation, and the courts. For capital market transactions, forums include the Board of Directors of the Stock Exchange, arbitration before the Turkish Capital Markets Association, consumer arbitration committees, mediation, or courts. The criteria for applying to these forums vary based on the transaction's amount, nature, and the parties involved. The alternative dispute resolution methods for financial disputes in Turkish law predominantly involve administrative procedures. Moreover, these methods do not result in final and binding decisions, which fails to address the needs of practice adequately. Therefore, these mechanisms cannot be deemed arbitration proceedings in the true sense. The lack of alternative dispute resolution mechanisms for financial disputes and the insufficiency in protecting financial consumers has been highlighted in the Tenth, Eleventh, and Twelfth Development Plans, as well as the Medium- Long Term Program 2024-26. Since arbitration constitutes a legal procedure, the arbitrability of remedies under Turkish enforcement and bankruptcy law is of particular significance. In this regard, the arbitrability of the following matters has been examined: the claim for enforcement by general attachment, the action for the annulment of objection, the action for the removal of objection, the action for release from debt, the action for a negative declaratory judgment, the restitution action, enforcement of bankruptcy, bankruptcy lawsuits, and the action for objection to the order of ranking. Remedies that lie outside the domain of pure enforcement and bankruptcy law are deemed arbitrable under Turkish law. In loan agreements, which form the subject matter of this study, financial parties exhibit a reserved approach to arbitration for several reasons. These reasons include the belief that confidentiality is less critical in loan agreements than in other types of transactions, trust in the expertise of English and New York courts, the characterization of loan agreements as straightforward transactions, and the ease of liquidating loan securities, all of which encourage the preference for judicial resolution. However, many of these views no longer hold valid today. Where financial contracts are subject to arbitration, the extension of the arbitration agreement to third parties becomes a pertinent issue, as discussed in comparative law and Turkish legal doctrine. Under certain conditions, the extension of an arbitration agreement to third parties is possible under Turkish law. Syndication agreements, project finance agreements, and letters of credit often involve multi-party proceedings. The fact that arbitration agreements bind only the parties thereto gives rise to complications in multi-party disputes in arbitration. Under certain conditions, it is possible to resolve multiple interconnected disputes within a single arbitration proceeding. The determination of the right to pursue arbitration in the event of the assignment of a letter of guarantee is a subject of debate within legal doctrine. If the assignment carries the intention to arbitrate, the right of the assignee to initiate arbitration remains intact. Furthermore, in the case of letters of guarantee, the role of interim measures, which are frequently encountered in practice, has been examined. Although arbitrators possess the authority to issue interim measures, they lack the power to issue binding decisions against non-signatories to the arbitration agreement, such as respondents or banks. In comparative law, the arbitrability of securities in capital market transactions was historically not recognized for extended periods due to certain considerations. However, this stance has shifted in recent times, driven by the evolving needs of the parties and the growing complexity of financial transactions. Securities transactions are now deemed arbitrable both internationally and within Turkish law. As a general rule, money market and capital market transactions are considered arbitrable under Turkish law. Remedies available under Turkish enforcement and bankruptcy law may also be submitted to arbitration, subject to certain exceptions. Nevertheless, an effective financial arbitration framework is yet to be established under Turkish law. The dispute resolution mechanisms for money market and capital market disputes in Turkish law are intricate, optional, and underutilized. In order to foster the recourse of financial parties to arbitration, it would be prudent to conduct arbitration proceedings under a unified framework and to vest authority in the Istanbul Arbitration Centre (ISTAC), a neutral, independent, specialized, and institutional arbitration body. The structuring of financial arbitration under the umbrella of a specialized institution is crucial for facilitating access to arbitration, ensuring the efficiency of proceedings, and fostering the development of financial jurisprudence. In Turkish law, the information asymmetry inherent in financial consumer transactions necessitates the protection of consumers, which may be realized through mandatory arbitration. Under the Consumer Protection Law and the Regulation on Unfair Terms in Consumer Contracts, the consumer's recourse to an arbitrator, as prescribed by legal regulations, is recognized within the legislative framework. The arbitrator designated within the legislation or legal provisions is the institutional arbitration center, namely the Istanbul Arbitration Centre (ISTAC). It would be appropriate to grant ISTAC authority in this regard, consistent with the legislator's intent. In non-consumer arbitration settings, it would be advisable for ISTAC to develop specific rules for financial arbitration, wherein expedited proceedings should be envisaged, akin to the fast-track arbitration procedure. Moreover, the expertise required for financial arbitration could be secured by selecting arbitrators from a specialized panel, which ISTAC would maintain. The overarching objectives should include confidentiality, cost-effectiveness, procedural efficiency, and the creation of financial jurisprudence. Additionally, the rules should explicitly provide for multi-party proceedings and authorize arbitrators to issue summary awards, ex parte decisions, and interim measures.
Benzer Tezler
- Milletlerarası ticari tahkimde grup şirketler doktrini çerçevesinde tahkim anlaşmasının üçüncü kişilere teşmili
Extension of arbitration agreements to third parties pursuant to group of companies doctrine in international commercial arbitration
HANDE BİNGÖL
- Konut finansman sisteminde ihraç edilen menkul kıymetler ve teminatları
The securities issue on the housing finance systeme and their guaranties
ASLI MAKARACI
- TMS 11 inşaat sözleşmeleri ve TMS 18 hasılat standartlarının, TFRS 15 müşteri sözleşmelerinden hasılat standardı ile karşılaştırılarak değerlendirilmesi
TAS 11 construction contracts and IAS 18 revenue standards by comparison with TFRS 15 customer contracts
EMİNE ACER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İşletmeİstanbul Arel Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA PAMUKÇU
- Deniz Ticareti Hukukunda gemilerin finansal kiralanması
Financial leasing of Ships in Maritime Law
ÖZGENUR KARA
- Vadeli işlem piyasaları (türev piyasalar) ve vergilendirme
Derivatives markets and taxation
TOLGA AVŞAR