Vadeli işlem piyasaları (türev piyasalar) ve vergilendirme
Derivatives markets and taxation
- Tez No: 141266
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET KIRMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Kamu Yönetimi, Economics, Public Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Maliye Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kamu Ekonomisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 172
Özet
ÖZET Vadeli işlem sözleşmeleri; belirlenen bir tarihte, fiyatta, miktarda, kalitede ve yerde, satıcının alıcıya bir malı veya kıymeti, alıcının da satıcıya bunların nakit değerini karşılıklı olarak teslim etmesini öngören kanunen bağlayıcı bir anlaşmalardır. Vadeli işlem sözleşmelerinin alınıp satıldığı piyasalara ise vadeli işlem piyasaları denilmektedir. Bu piyasalar tezgah üstü veya organize piyasalar olabilirler. Dünya tarihinde ilk vadeli işlemler Japonya'da Dojima Pirinç Pazarı ve Hollanda'da Antwerp Tahıl Pazan'nda yapılmıştır. Ancak ilk düzenli vadeli işlemler borsası Chicago'da 1848 yılında kurulmuştur. Ekonomik birimleri vadeli işlem sözleşmelerini kullanma yoluna iten nedenler gelecekte; fiyatlardaki, döviz kurlarındaki ve faiz hadlerindeki dalgalanmalardan oluşabilecek risklerden korunmak olmuştur. Bu korunma isteği ve buna bağlı olarak vadeli işlem sözleşmelerinin kullanımının artması özellikle 1970'li yıllarda gerçekleşmiştir. 1973 yılında Bretton Woods sisteminin yıkılması, dünya ekonomisinde yaşanan serbestleşme hareketleri ve petrol krizleri gibi nedenlerle döviz kurları ve faiz oranlan aşın dalgalanmaya başlamıştır. Dolayısıyla bu dönemde fiyatlardan, döviz kurlanndan ve faiz oranlanndan kaynaklanan fınansal riskler ekonomik birimleri yoğun bir şekilde tehdit etmeye başlamıştır. Bu nedenlerle, belirtildiği gibi, vadeli işlem sözleşmelerinin kullanımı artmıştır. Ülkemizde ise vadeli işlem sözleşmeleri ve vadeli işlem piyasalan yeni sayılabilecek kavramlardır. Ülkemizde kambiyo mevzuatında ve sermaye piyasası mevzuatında vadeli işlem sözleşmelerine ve vadeli işlem piyasalanna ilişkindüzenlemeler mevcuttur. ÎMKB Vadeli İşlemler Piyasası'nda ve İstanbul Altın Borsası Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası'nda bazı vadeli işlem sözleşmeleri işlem görmektedir. Ayrıca Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Anonim Şirketi kurulmuştur ancak bu borsa henüz faaliyetlerine başlamamıştır. Vadeli işlem sözleşmelerinin vergilendirilmesi konusunda, örnek olarak incelenen gelişmiş ülkeler olan Amerikan'ın ve Fransa'nın; gelişmekte olan ülkeler olan Arjantin'in ve Pakistan'ın vergi mevzuatında bu ürünlere yönelik ayrı düzenlemelerin yapıldığı anlaşılmıştır. Avrupa Birliği açısından ise türev ürünlerin vergilendirilmesinde ortak bir yöntem mevcut değildir. Ülkemiz vergi mevzuatında ise vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin neredeyse hiç bir özel düzenleme yoktur. Bu nedenle vadeli işlem sözleşmelerinin vergilendirilmesi mevcut vergi kanunlarına göre yapılmak zorundadır. Ayrıca Ülkemizin taraf olduğu uluslararası çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarında da türev ürünlere ilişkin özel hükümler yoktur. Vadeli işlem sözleşmeleri; Gelir Vergisine, Kurumlar Vergisine, Katma Değer Vergisine, Banka ve Sigorta Muamele Vergisine ve Damga Vergisine konu olmaktadır. Gelir Vergisi açısından, vadeli işlem sözleşmelerinden elde edilen gelirler genelde ticari kazanç veya arızi kazanç olarak kabul edilmektedir. İstisnai olmak üzere söz konusu gelirler menkul sermaye iradı olarak da değerlendirilebilmektedir. Kurumlar vergisi açısından ise vadeli işlem sözleşmelerinden elde edilen gelirler kurum kazancı olarak değerlendirilmektedir. Vadeli işlem sözleşmeleri, Banka ve Sigorta Muamele Vergisine, Katma Değer Vergisine ve Damga Vergisine tabi olmakla birlikte bu kanunlarda vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin yer alan istisnalar da mevcuttur.Vadeli işlemlerin vergilendirilmesinde yaşanan önemli bir sorun döviz forward ve döviz swap sözleşmeleri sonucunda ortaya çıkabilen peçelemedir. Uygulamanın özü itibariyle ülkemizde bu sözleşmelerden elde edilen gelirler aslında faiz geliridir. Ancak vergi kanunlarımızdaki yetersizlik dolayısıyla bu gelirler faiz geliri olarak kabul edilememektedir ve dolayısıyla Gelir Vergisi stopajı yapılamamaktadır. Vadeli işlem piyasalarının ülkemizde gelişebilmesi ve sağlıklı bir vergilemenin yapılabilmesi için vergi kanunlarında ayrıntılı düzenlemelerin yapılması zorunluluğu mevcuttur.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Derivatives are the legal contracts that includes an engagement for buying or selling a good or a financial asset at a specific date, price, quantity, quality and place. The markets that derivatives are traded on called as derivatives markets. These derivatives markets can be either over the counter markets or organized markets. In the history of world, first derivative transactions were made in Dojima rice market (in Japan) and Antwerp cereal market (in Holland). But the first organized derivatives market was established in Chicago in 1848. The reasons that forced the economic units to use derivatives were hedging the risks which could be exist owing to the fluctuations of prices, Exchange rates and interest rates. The usage of derivatives increased especially in 1970s according to the desire of hedging the risks explained above. Because of the collapsing of Bretton Woods System, liberalizations in world economy and petrol crisis, the exchange rates and interest rates started to fluctuate extremely. Therefore, the financial risks owing to prices, exchange rates and interest rates began to force the economic units heavily to use derivatives. Because of these reasons determined above, the usage of derivatives have been increased. In our country derivatives and derivatives markets are nearly new concepts. But also there are regulations for derivatives and derivatives markets in our foreign exchange and capital market laws. Some derivatives are traded on Istanbul Stock Exchange Derivatives Market and Istanbul Gold Exchange Derivatives Market. Besides, Turkish Derivatives Exchange was established but the transactions have not started yet.Tax laws in America, France, Argentina and Pakistan examined to be examples for taxation of derivatives, the existence of special tax regulations for derivatives was understood. In European Union, there is no consensus about taxation of derivatives. In our tax laws, there is nearly no special regulations for derivatives. For this reason, taxations of derivatives must be made according to the existing tax laws. Behind this, there is no rule about taxation of derivatives in the international anti double taxation acts that signed by Turkey. Derivatives are subject to income tax, corporation income tax, added value tax, banking and insurance tax and stamp tax. From the perspective of income tax, the gains from the derivatives can be accepted as commercial gain and temporary gain. Rarely, these gains can be accepted as movable capital gains. From the point of view of corporation income tax, the gains from the derivatives are accepted as a corporate income. However, derivatives are subject to banking and insurance tax, added value tax and stamp tax, there are some exemptions for the derivatives in these laws. An important problem in the taxation of currency forwards and currency swaps is camouflaging the taxation. In reality the gains from these derivatives are interest gains. But because of the inadequacy regulations in tax laws these gains can not be accepted as interest gains so income tax stoppage at source can not be applied. As a conclusion, to improve derivatives markets in our country and to make a healty taxation, detailed regulations in tax laws must be made.
Benzer Tezler
- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden sağlanan gelirlerin vergilendirilmesi
Taxation of revenues gained from futures and option contracts
CEMİL AKBEBEK
- Vadeli işlem (futures) ve opsiyon piyasalarının vergi kanunları karşısındaki durumu
Futures and options markets and their staus in tax legislation
TUNA TURGUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
EkonomiDokuz Eylül ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. METİN MERİÇ
- Vadeli işlemler piyasası ve VOB
Futures market and VOB
SÖNMEZ KARACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
İşletmeKaradeniz Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MUSTAFA EMİR
- The lead-lag relationship between the equity market and the derivatives market: Evidence from Borsa İstanbul
Spot ve türev piyasalar arasındaki öncül-ardıl ilişkisi: Borsa İstanbul örneği
NİHAN KÜSÜLÜ
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
İşletmeDokuz Eylül Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PINAR EVRİM MANDACI
- Türev piyasalar ve türev araçlarla kur riskinden korunma
Derivatives markets and hedging from exchange risk with derivative instruments
ENVER TÜRKOĞLU