Peyzaj mimarlığı literatüründe doğal afetlerdünya ve Türkiye karşılaştırması
Natural disasters in landscape architecture literature comparison of the world and Turkey
- Tez No: 915283
- Danışmanlar: PROF. DR. FATMA AYÇİM TÜRER BAŞKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
Doğal afetler, dünya genelinde insanların yaşam koşullarını, çevresel dengeleri ve ekonomik sistemleri etkileyen kritik olaylardır. Depremler, seller, heyelanlar, çığlar, orman yangınları ve diğer doğal afetler, farklı coğrafyalarda değişen şekillerde ortaya çıkmaktadır. Küresel düzeyde artan nüfus, hızlı kentleşme ve iklim değişikliği gibi dinamikler, doğal afetlerin sıklığını ve etkilerini artırarak yönetilmesi zor krizler yaratmaktadır. 2011 yılında Japonya'da meydana gelen Tohoku Depremi ve ardından oluşan tsunami, modern kentlerin bile doğanın gücü karşısında ne kadar savunmasız olabileceğini göstermiştir. Benzer şekilde, 2005'te ABD'de yaşanan Katrina Kasırgası, doğal afetlerin yalnızca fiziksel değil, sosyal ve ekonomik etkilerinin de ne kadar derin olabileceğini ortaya koymuştur. Türkiye ise, coğrafi konumu ve jeolojik yapısı gereği doğal afetlere oldukça açık bir ülkedir. Ülke, başta aktif fay hatları üzerinde yer alması nedeniyle büyük depremlerle sık sık karşı karşıya kalmakta, ayrıca seller, heyelanlar ve orman yangınları gibi afetlere de maruz kalmaktadır. 1999 Marmara Depremi, afet yönetimi stratejilerindeki eksiklikleri gün yüzüne çıkarırken, 2023 Kahramanmaraş merkezli depremler, afetlere karşı planlama ve dirençlilik politikalarının geliştirilmesi gerekliliğini bir kez daha vurgulamıştır. Türkiye'nin yüksek afet riski, mekânsal planlama ve peyzaj mimarlığı disiplinlerinin bu alandaki rolünü daha da kritik hale getirmektedir. Bu tez, peyzaj mimarlığı disiplininde doğal afetlerin yerini, önemini ve bu bağlamda Türkiye ile dünyadaki yaklaşımların karşılaştırılmasını amaçlamaktadır. Araştırmada doğal afetlerin peyzaj mimarlığı literatüründeki yeri bibliyometrik analizler ve lisansüstü tez çalışmaları aracılığıyla derinlemesine incelenmiştir. Türkiye ve dünya ölçeğinde afet odaklı akademik üretimin mevcut durumu değerlendirilerek, disiplinin doğal afetlere karşı daha dirençli ve sürdürülebilir çözümler geliştirmedeki potansiyeline dikkat çekilmiştir. Çalışma kapsamında hem nitel hem de nicel yöntemler kullanılmıştır. İlk aşamada, peyzaj mimarlığı literatüründe doğal afetler konusundaki yayınların bibliyometrik analizi gerçekleştirilmiştir. Scopus veri tabanı ve EM-DAT (Acil Durum Olayları Veritabanı) gibi uluslararası veri kaynakları kullanılarak, Türkiye ve dünya ölçeğindeki akademik eğilimler karşılaştırılmıştır. Bu analizlerde 1981-2024 yılları arasındaki akademik yayınlar incelenmiş ve afet türleri, coğrafi dağılım ve akademik işbirlikleri gibi faktörler dikkate alınmıştır. Ayrıca, Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Tez Merkezi üzerinden yapılan literatür taramalarıyla Türkiye'deki peyzaj mimarlığı bölümlerinde gerçekleştirilen lisansüstü tezler değerlendirilmiştir. Çalışmada belirlenen 23 anahtar kelime çerçevesinde, doğal afetlere yönelik bilimsel yayınların ve tez çalışmalarının odak noktaları analiz edilmiştir. Scopus veri tabanında yapılan analizler, 1981 ile 2024 yılları arasında doğal afetler ve çevresel değişim konularında yapılan akademik çalışmaların anahtar kelime dağılımını ve zaman içindeki değişimlerini kapsamlı bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu analizler, küresel düzeyde çevresel ve iklimle ilgili araştırmaların hangi temalar etrafında yoğunlaştığını göstermiştir. En sık kullanılan anahtar kelimeler arasında iklim (climate), değişim (change) ve kuraklık (drought) öne çıkmaktadır. Bu temalar, özellikle 2000'li yıllardan itibaren belirgin bir artış göstermiştir. İklim değişikliği ve çevresel değişim konularındaki araştırmalar, bu dönemde küresel bir öncelik haline gelmiş ve ilgili akademik çalışmaların sayısı hızla artmıştır. Yangın (fire), sel (flood) ve kentsel (urban) gibi anahtar kelimeler de çevresel afetler ve kentsel alanlardaki sorunlara odaklanan çalışmalarda sıkça kullanılmıştır. Bu bulgular, çevresel risklerin hem kırsal hem de kentsel alanlarda incelenmesinin önemini vurgulamaktadır. Ancak, peyzaj mimarlığı disiplininin bu tür afetlere yönelik akademik katkılarının sınırlı olduğu gözlemlenmiştir. Özellikle sel ve taşkın gibi afetler konusunda yapılan yayınların azlığı, bu alandaki eksikliği ortaya koymaktadır. Türkiye'deki lisansüstü tezlerin analizi, scopus'taki küresel eğilimlerle bazı benzerlikler göstermektedir. İklim (climate), değişim (change) ve kentsel (urban) anahtar kelimeleri, araştırmalarda en sık kullanılan terimler olarak öne çıkmaktadır. Bu durum, Türkiye'de de iklim değişikliği (climate change) ve çevresel değişim (environmental change) konularının akademik çalışmaların odak noktası haline geldiğini göstermektedir. Ancak Türkiye ölçeğindeki çalışmaların küresel düzeydeki çeşitliliği yansıtmadığı, özellikle afetlere yönelik akademik yayınların sınırlı olduğu belirlenmiştir. Peyzaj mimarlığı disiplini, sel, taşkın ve diğer doğal afetler konularında uluslararası literatüre kıyasla oldukça düşük bir akademik katkıya sahiptir. Bu durum, peyzaj mimarlığı meslek disiplininin afet yönetimi konularında daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyduğunu ortaya koymaktadır. Peyzaj mimarlığı disiplini, çevresel riskler ve doğal afetlere yönelik daha fazla akademik araştırmaya ihtiyaç duymaktadır. Özellikle sel ve taşkın gibi afetler, hem kentsel hem de kırsal alanlarda ciddi etkiler yaratmakta; bu nedenle bu tür afetlere odaklanan bilimsel çalışmaların artırılması, disiplinin daha güçlü bir akademik temele oturmasına katkı sağlayacaktır. Türkiye'de yapılan akademik çalışmaların uluslararası literatürle entegrasyonu sağlanmalı ve bu bağlamda peyzaj mimarlığının küresel çevresel sorunlara yönelik katkıları artırılmalıdır. Bu hedefe ulaşmak için uluslararası projeler ve ortak araştırmalar teşvik edilmeli, peyzaj mimarlığı disiplini, küresel bilimsel ağlarda daha etkin bir şekilde yer almalıdır. Disiplinler arası işbirlikleri de bu sürecin önemli bir parçasıdır. Peyzaj mimarlığı, coğrafya, çevre mühendisliği ve şehir planlama gibi disiplinlerle ortak çalışmalar yürüterek, afet yönetimi konularında daha kapsamlı ve etkili yaklaşımlar geliştirebilir. Türkiye'nin doğal afetlere karşı yüksek risk taşıyan bölgelerinde, yerel ihtiyaçlara yönelik özgün ve uygulanabilir araştırmaların yapılması gerekmektedir. Bu tür çalışmalar, peyzaj mimarlığının sahada çözüm üretme kapasitesini artırarak, daha dirençli ve sürdürülebilir çevrelerin oluşturulmasına katkı sağlayabilir. Bu tez, doğal afetler ve çevresel değişim konularında peyzaj mimarlığı literatüründe gözlemlenen eksikliklere dikkat çekmektedir. Scopus veri tabanında yapılan analizler, küresel düzeyde iklim değişikliği ve doğal afetlerin giderek daha fazla araştırıldığını, ancak peyzaj mimarlığı disiplininin bu konulara katkısının sınırlı olduğunu göstermiştir. Türkiye ölçeğinde yapılan lisansüstü tezlerin de bu eksikliği yansıttığı ve sel, taşkın gibi afetlere yönelik çalışmalarda belirgin bir yetersizlik olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular, peyzaj mimarlığı disiplininin doğal afetler ve çevresel riskler bağlamında daha etkin bir rol üstlenmesi gerektiğini göstermektedir. Gelecekte, daha fazla araştırma, disiplinler arası işbirlikleri ve yerel sorunlara odaklanan özgün çalışmalar, bu eksikliği gidermeye yönelik önemli adımlar olacaktır. Peyzaj mimarlığının çevresel afetlere yönelik bilimsel katkıları artırılarak, hem Türkiye'de hem de küresel düzeyde daha dirençli ve sürdürülebilir çevrelerin oluşturulması mümkün hale gelecektir.
Özet (Çeviri)
Natural disasters are critical events that affect people's living conditions, environmental balances, and economic systems worldwide. Earthquakes, floods, landslides, avalanches, forest fires, and other natural disasters occur differently in different geographies. Global population growth, rapid urbanization, and climate change increase the frequency and effects of natural disasters, creating difficult-to-manage crises. The Tohoku Earthquake and subsequent tsunami in Japan in 2011 showed how vulnerable even modern cities can be against the power of nature. Similarly, Hurricane Katrina, which occurred in the USA in 2005, revealed how profound natural disasters' physical, social, and economic effects can be. Turkey, on the other hand, is a country very vulnerable to natural disasters due to its geographical location and geological structure. The country frequently faces major earthquakes, primarily due to its location on active fault lines, and is also exposed to disasters such as floods, landslides, and forest fires. While the 1999 Marmara Earthquake highlighted the deficiencies in disaster management strategies, the 2023 Kahramanmaraş-centered earthquakes again emphasized the need to develop planning and resilience policies against disasters. Turkey's high disaster risk makes the role of spatial planning and landscape architecture disciplines in this field even more critical. This thesis aims to compare the place and importance of natural disasters in the discipline of landscape architecture and the approaches in Türkiye and the world in this context. In the research, the place of natural disasters in landscape architecture literature was examined in depth through bibliometric analyses and postgraduate thesis studies. By evaluating the current situation of disaster-focused academic production in Turkey and around the world, attention has been drawn to the discipline's potential to develop more resilient and sustainable solutions to natural disasters. Both qualitative and quantitative methods were used within the scope of the study. A bibliometric analysis of publications on natural disasters in the landscape architecture literature was carried out in the first stage. Using international data sources such as the scopus database and EM-DAT (Emergency Events Database), academic trends in Turkey and the world were compared. In these analyses, academic publications between 1981 and 2023 were examined, and factors such as disaster types, geographical distribution, and academic collaborations were considered. Additionally, postgraduate theses carried out in landscape architecture departments in Turkey were evaluated through literature searches carried out through the Council of Higher Education (YÖK) Thesis Center. Within the framework of 23 keywords determined in the study, the focal points of scientific publications and thesis studies on natural disasters were analyzed. Analyses made in the scopus database comprehensively reveal the keyword distribution and changes over time in academic studies on natural disasters and environmental change between 1981 and 2023. These analyses have shown which themes environmental and climate-related research focuses on globally. Among the most frequently used keywords, climate, change, and drought stand out. These themes have increased significantly, especially since the 2000s. Climate change and environmental change research has become a global priority in this period, and the number of relevant academic studies has increased rapidly. Keywords such as fire, flood, and urban have also been frequently used in studies focusing on environmental disasters and problems in urban areas. These findings highlight the importance of examining environmental risks in both rural and urban areas. However, it has been observed that the academic contributions of the landscape architecture discipline towards such disasters are limited. The need for more publications, mainly on disasters such as floods, reveals the deficiency in this field. Analysis of postgraduate theses in Turkey shows similarities with global scopus trends. The keywords climate, change, and urban stand out as the most frequently used terms in research. This situation shows that climate change and environmental change issues have become the focus of academic studies in Turkey. However, it has been determined that studies on the Turkish scale need to reflect the diversity at the global level, and academic publications, mainly on disasters, are limited. The discipline of landscape architecture has a meager academic contribution compared to the international literature on floods and other environmental disasters. This situation reveals that the professional discipline of landscape architecture needs more research on disaster management issues. The discipline of landscape architecture needs more academic research on environmental disasters and natural risks. Disasters such as floods and overflows create serious effects in urban and rural areas. Therefore, increasing scientific studies focusing on such disasters will contribute to the discipline establishing a stronger academic foundation. The integration of academic studies conducted in Turkey with international literature should be ensured, and in this context, the contributions of landscape architecture to global environmental problems should be increased. To achieve this goal, international projects and joint research should be encouraged, and the discipline of landscape architecture should take part more effectively in global scientific networks. Interdisciplinary collaborations are also an essential part of this process. By conducting joint studies with disciplines such as landscape architecture, geography, environmental engineering, and urban planning, more comprehensive and practical approaches to disaster management can be developed. Original and applicable research on local needs to be conducted in regions of Turkey that are at high risk of natural disasters. Such studies can contribute to creating more resilient and sustainable environments by increasing the capacity of landscape architecture to produce solutions in the field. This thesis highlights the deficiencies observed in the landscape architecture literature on natural disasters and environmental change. Analyzes in the scopus database have shown that climate change and environmental disasters are increasingly being researched globally. However, the landscape architecture discipline's contribution to these issues is limited. It has been determined that postgraduate theses conducted in Turkey also reflect this deficiency and that there needs to be more studies on disasters such as floods. These findings show that the discipline of landscape architecture should take a more active role in the context of natural disasters and environmental risks. In the future, more research, interdisciplinary collaborations, and original studies focusing on local problems will be necessary steps toward filling this gap. Increasing the scientific contributions of landscape architecture to natural disasters will help create more resilient and sustainable environments in Turkey and globally.
Benzer Tezler
- Peyzaj, iklim ve kültür arasında kurulan çok boyutlu ilişkilerin araştırılması: Güneydoğu Anadolu örneği
Researching multi-dimensional relations between landscape, climate and culture: The case of Southeastern Anatolia
BAŞAK AKARSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN AYTAÇ
- Urban greenways and their role in sustainable urban landscape: A case from Tuzla, Istanbul
Kentsel yeşil yollar ve sürdürülebilir kentsel peyzajdaki rolü: Tuzla, İstanbul örneği
GÜVENÇ ERKAN ERDEM
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Peyzaj MimarlığıYeditepe ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PINAR KARAKAŞ
- Post-endüstriyel alanların kentler üzerinde yarattığı zamansal ve mekansal değişimlerin Zeytinburnu Çırpıcı Çayırı örneğinde incelenmesi
The investigation of the temporary and spatial changes created on cities by post-industrial areas in the example of Zeytinburnu Çirpici Meadow
EMRE ÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRİYE EŞBAH TUNÇAY
- Leisure as criticism in architectural texts
Mimarlık metinlerinde bir eleştiri aracı olarak Leisure kavramı
BERNA GÖL
Doktora
İngilizce
2017
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BELKIS ULUOĞLU
PROF. DR. BÜLENT TANJU
- Encounters, norms, crowding: an application of the normative theory and methods in Turkey
Karşılaşmalar, normlar, kalabalıklık; normatif teori ve yöntemlerinin Türkiye'de bir uygulaması
MERYEM BİHTER BİNGÜL BULUT
Doktora
İngilizce
2017
Peyzaj MimarlığıColorado State UniversityPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAUREEN P. DONNELLY