Sanat ve mimarlık aracılığıyla yerin duygusal yeniden üretimleri
Emotional reproduction of place through art and architecture
- Tez No: 916228
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 157
Özet
Bu tez çalışması kamusal ve özel mekanın iki zıt uçlarında tanımlanan ayrışmaların sınırlı çerçevelerinin kabulü yerine iki kutba atfedilen özelliklerin üst üste geldiği, ilişkilendiği ve sınırların muğlaklaştığı arada bir yerin izlerini sürmektedir. Mevcut kentsel mekan üretimine ve deneyim imkanlarına bir eleştiri olan bu araştırma enformel ve planlanmamış bir açı ile kentsel alana da samimiyet üzerine kurulan kamusal ve özel mekan arasında alternatif ilişkisel bir aralığı odağına alıyor. Bu aralığı söküme uğratmak ve yeniden sorguya açmak için kamusal mekanda bir takım sanat pratikleri ile mimarlık arasında bir yeri incelemeye açıyor. Bu bağlamda kamusalın bir araya getirici, dinamik, sosyal bir deneyim alanı olarak görülmesinin yanı sıra politik ve ekonomik güçlerin şekillendirdiği, yansıdığı ve örgütlediği bir alan olarak karşımıza çıkan yönleri ele alınmıştır. Öte yandan evin ise kişisel ve konforlu olmasının yanı sıra güvenli olduğunun vurgusunun yapılmasıyla üretilen korku ve incinebilirlik duyguları üzerinden bazı -kadınsı, etnik, sınıfsal bedenlerin hareket alanlarının kısıtlanmasına neden olan mekansal kurguları sorunlaştırılarak ilerlenmiştir. Tez mekânlarla ilişkilendiğimiz duygusal bağların rollerini sanat ve mimarlık arasındaki pratiklerde izlerini sürer. Sanat ve mimarlık arasındaki pratiklere bakma nedenim, bu aralıkta görünür olan geçici, kırılgan, taşınabilir ve değişebilir mekanların aşağıdan yukarı bir kamusal üretme olanakları olduğunu düşünmemden kaynaklanmıştır. Aynı zamanda bu aralığın, saf mimarlık ve saf sanattan farklı olarak kolektif mekan üretimlerini ve bu yerlerin performatif yönlerini görünür kılabileceğini düşünerek hareket ettim. Tez çalışması, kentte rutinleşmiş olan sabitleşmiş alışkanlıklarımızı bozuma uğratan, algımızı genişleten bir araç olarak kamusal mekanda sanat kent zemininde kolektif katılımı ile kamusal ve özel veya mahrem olarak eve atfedilen samimiyeti bir araya getirebilen kamusal sanatın akışkanlıklar, gevşemeler ürettiği ara durumları keşfetmeye davet eder. Bu çalışmada aradalık, kamusal yakınlıklar kavramı ile açılıma uğratılarak dış mekan olarak inşa edilen bir içselliğin kişisel-kolektif olarak nasıl ortaya serilebileceği araştırması ile derinleştirilmiştir. Burada kamusal mekanda sanat ve mimari pratiklerin ilişkileri kuramsal olarak ortaya konmaya çalışılmakta ve bu ilişkilerin deneyimle ilgili olduğu kadar duygularla da ilgili olduğu iddia ediyorum. Bu bağlamda yapılı çevrede çeşitli maddi-söylemsel ilişkilerle içlerinde örülü bir yapısı olduğu düşünülen kamusal mekanda sanat pratikleri seçilerek kuramsal araştırmama paralel bir biçimde değerlendirmeye çalıştım. Kamusal yakınlıklara özgül aradalığın tartışılması kamusal sanat pratiklerine dair örneklerin analizi ve dökümleri ile devam etti. Araştırmacı olarak bu bağlamda örneklerin seçiminde çoğulcu, kolektif ve yere dair kişisel bağlantıların görünür olduğu vakalara yer verilmeye dikkat edilmiştir. Kamusal alanda yeri açan, çoğaltan, bozan ve yenileyen bir dizi sanat pratiğinin kolektif deneyiminin, katılımının ve paylaşımının yerin bulunduğu konumdan kendisine atfedilen sınırlı özellikleri muğlaklaştırdığı ve genişlettiği düşünülmüştür. Bunun ise sanat pratikleri aracılığıyla yerlerle ilişik duygusal bağlar (sorumluluk duygusu, aitlik ve yer sevgisi) ile görünür ve yapıcı yönleri incelenen ve analiz edilen örnekler ile sunulmuştur. Bu örneklerde sanat pratikleri aracılığıyla yeniden üretilen yerler, kamusaldan -cinsiyet, din, ekonomik ve bedensel ayrımlarla- dışlanan ve yakıştırılmayan kimliklere alternatif bir kamusallık ortaya koyabilmişlerdir. Sarah Ahmed (2014), bahsedilen kimlik gruplarının kamusal alandan soyutlanmasının temellinde korku, güvensizlik, endişe, incinebilirlik gibi duyguların toplumsal kullanımları yattığı belirtir. Bu duyguları aşmak ve yeri yeniden üretmek için ise umut duygusu daha iyi olabilecek bir gelecek adına şimdiden harekete geçirmeyi içermesi ile odağa alındı. İncelenen örneklerde böylece çeşitli kamusal sanat pratikleri çevresinde umut duygusu üzerine yoğunlaşan kamusal mekanların samimi ve olağandan farklı devingen kamusal mekanların üretilmesine ve müzakere edilmesine imkan tanıdığı görülmüştür. Tezin ilk bölümü olan Giriş, araştırmanın ana odağı olan kamusal ve özel mekanlara atanan sınırların ötesinde bir mekansallık araştırmasının nasıl görülebileceğine dair kamusal sanat ve mimarlık pratiklerini birlikte ele alarak konuyu ele alış biçimlerinin, hipotezinin ve yönteminin açıklandığı bölümdür. Tez Rosalyn Deutsche'un (1996) kamusalın sadece olumlu deneyimler alanı olmadığı aynı zamanda farklı bedenler için tedirgin edici duyguları da mekansallaştıran yer olduğu fikrinden yola çıkar. Bu bağlamda kamusal ve özelin bir arada görülebileceği yerlede daha çoğulcu, kapsamlı ve samimi mekansallaşmalar yeni bir kamusalı üretebilir mi sorusu üzerine şekillenir. Bu noktada Giuliana Bruno'nun (2007) ortaya attığı kamusal yakınlıklar kavramı tez içerisinde ele alınmış ve kamusal sanatın yakınlaştırıcı, mekanları yeniden üretici gücünün yeni bir tür kamusallığı araştırmasında itici kavram olmuştur. Tez içerisinde aynı zamanda odaklanılan kamusal mekanların deneyiminin kişisel ve toplumsal bağlarla sürekli yeniden üretildiğini göz önüne alarak Sarah Ahmed'in(2014) kuramsal fikirleri ile desteklenmiştir. Bu ışıkta duygusal bağlar ve kamusal ile özeli bir araya getirebilen mekanların mimarlık ve sanat pratikleri aralığında incelenebileceği düşünülmüştür. Bu bölüm içerisinde bağlamda tezin hipotezi kamusal alanda sanat ile mimari pratiklerin aralığında yerin yeniden üretilmesi ile meydana gelen mekanların, kamusalın denetlenen ve kısıtlayıcı özelliklerini aşabileceği aynı zamanda eve atfedilen samimi duyguların kamusala karışabileceğine imkan verebileceği düşüncesine dayanmıştır. Tezin bu tartışmalar ışığında belirlenen yöntemi; kuramsal olarak desteklenen literatür araştırması ile ele alınan sanat pratiklerinin yeri yeniden üretme biçimlerinin analiz edilmeleri şeklinde oluşmuştur. Yeni Kamusallıklar: Kamusal Alanda Sanat başlıklı ikinci bölümde kamusal ve özel mekanlara atfedilen roller ile deneyimle algılanan, hissedilen yönlerinin farklılıklarını, ilişkilerini ve ortaklıklarını tartışmasını üreten literatür araştırmasını içerir. Bu bağlamda kamusalı üreten çeşitli güç hiyerarşilerine parmak basılmış (Deutsche, 1996) aynı zamanda kamusalın fiziksel sınırlarından öte sosyal ve günlük pratiklerle üretildiğine değinilmiştir (de Certau, 1984; Lefebvre, 2014) Kamusal Yakınlıklar alt başlığında kamusal mekanda sanatın mekanlara atfedilen sınırları bulanıklaştırma, üst üste getirme ve umutlu bir odakla yeniden üretme olanakları tartışılmıştır. Ardından gelen Kamusal Sanat ve Kent Mekanının Kolektif Yeniden Üretimi alt bölümünde kamusal ve özel arasında yer alan kamusal sanat ve mimarlık pratiklerini ilişkisel keşişimde görünür ve deneyimleyebilir olacağı iddia edilmektedir. İkinci bölümün son alt başlığı olan Kamusal Yakınlıklar Üretmekte Sanat Pratiklerinin Yeri ise kamusal yakınlıklar ve kamusal sanat pratikleri arasındaki ilişkinin duygular üzerine kurulan örüntüsünün kuramsal sağlamasını içerir. Yerin Duygusal Yeniden Üretimi başlıklı üçüncü bölümde toplumsal duyguların yerin yeniden üretiminde üstlendiği rollerin ve yaptıklarının literatür araştırması ve kuramsal temelleri ortaya koyulmuştur. Bu ışıkta bu bölümde literatür çalışması temelde Sarah Ahmed'in toplumsal duyguların neler yaptığını incelediği argümanları ile şekillenmiştir. Kamusal ve özel ayrımından uzak durmak için umut duygusunun, şimdi ve şu anda harekete geçiren bir gelecek hayal etmeyi barındırır. Bölüm içerisinde vakalar öncelikle bu duygunun kurucu göründüğü sanat pratikleri olarak seçilmişlerdir. Bu ışıkta alternatif bir kamusalın daha önce belirlenmiş odağı olan sanat ve mimarlık pratikleri aralığında, çeşitli toplumsal-kişisel duyguların yapıcı gücüyle ortaya çıkan yerin yeniden üretimlerinde incelenmesine karar verilmiştir. Sorumluluk Duygusu Aracılığıyla Müşterekleşme, Aitlik Duygusu Aracılığıyla Katılım İsteğinin Üretimi ve Yer Sevgisi Duygusun Yere Özgü Bağları alt başlıklı bölümlerde kişisel-kolektif duyguların yeri kamusal sanat çevresinde yeniden üretimi incelenmiştir. Bölüm içerisinde kamusal yakınlık ve duygusal bağlar ile incelenen sanatsal pratikler aracığı incelenen alternatif kamusallık örnekleri kamusal ve özelin sınırları örnekler ışığında yeniden değerlendirilmiştir. Bu bağlamda ele alınan örneklerin aracı olduğu, sınırları bulanıklaştıran mekansallaşmaların -kısa ömürlü olsalar dahi- toplumsal hafızada izler bıraktıkları ortaya çıkar. Bu izler ile çevrelerindeki topluğun-kişilerin kamusalda yere özgü olan duygularını ve deneyimlerini değiştirmekte etkili oldukları olmuşlardır. Konu edilen örnekler, sosyolojik ve mimari literatüre dahil eden kaynaklarla birlikte incelenmiş, sanatın dolaşım halinde olduğu broşürler, öyküler, haber siteleri ve dönemsel bloglar gibi pek çok kişisel anlatının da bir derlemesini içeren bir döküm sunulmuştur. Bu şekilde kolektif duyguların izleri ve ilişkilenmelerin çoğulluğunun da araştırmaya yansıtılması imkanlı olmuştur. Son bölüm olan Değerlendirmeler tez araştırması sürecinde edinilen bilgilerin teorik sorgulamasını ve pratikteki yansımalarının birbiri ile bağlantılarının bir dökümünü içerir. Araştırmamda ele aldığım kamusal sanatsal pratikler aracılığı ile yerin duygulu yeniden üretimleri; alternatif bir kamusal mekanın daha özgür, demokratik, kapsayıcı ve umutlu hayal etmenin imkanlarını sundular. Bu bir derleme olarak tez sonucu adına yapılı çevreye karar veren politik, ekonomik ve mimari iktidarının da kamusal ve özel arasındaki sınırların aşılması adına umutla sürekli yeniden sorgulanması gerektiğine vurgu yapar.
Özet (Çeviri)
This thesis traces an in-between space where the characteristics attributed to the two poles of public and private spaces. Instead of accepting the limited frames of the distinctions of the defined at the two opposite ends of public and private space this thesis explores where and how these division of spaces overlap, relate, and blur the boundaries of public space. Therefore, this study starts as a critique of the current production of urban space and its experience. At the same time this research investigates a space between architecture and art practices in the public sphere to deconstruct and re-interrogate an alternative relational space between public and private space from an informal and an intimate angle. In this context, I have problematized spatial constructions that cause the restriction of the sphere of movement of some bodies through feelings of fear and vulnerability produced by the emphasis on the home as personal and comfortable as well as safe, while the public space is seen as a place for gathering, dynamic, socially diverse experience but also as a space shaped, reflected and organized by political and economic forces. The research continues by addressing the power of architecture to embody hope on a theoretical level, it traces the roles of the emotional connections that we associate with spaces through hope between art and architecture. The reason for basing this thesis on this plane stems from my belief that the temporal, fragile, moveable, and changeable spaces made visible in the public sphere between art and architecture can be organized in different ways than just architecture and just art. In their togetherness they will be more successful in making visible the possibilities of socially existing the place from bottom to top with their collective production and performativity. Therefore, art in public space assessed as a tool that disrupts our fixed habits with the city and expands our perception by engaging with architecture. Art in public spaces invites us to explore the intermediate states in which it produces fluidity, relaxation, and intermediate states that can bring together the public with the intimacy attributed to the home as a private or intimate space with its collective participation on the urban ground. The in-betweenness of space is deepened by the research on how an interiority constructed as an external space can be revealed as a personal-collective one by expanding with the concept of public intimacies. Thus, the fluid relationship between art and architecture in public space is theorized and it is argued that this relationship and its nuances are as much about emotions as they are about experience. In this context, public art practices in public space assessed as they could represents an interwoven structure, have been selected and evaluated in accordance with the theoretical background. The discussion of the togetherness specific to public intimacies continued with the analysis and breakdown of examples of public art performances. As a researcher, I did paid attention to avoid the contexts of public art that is produced, performed, and shown for or on behalf of the other or isolated power of the dominant power hierarchy. Instead, I have focused on cases that inclusive, plural, collective which their personal connections to place are visible and expandable. I have analysed a series of art practices that open, multiply, disrupt and renew place in public space, presenting their similarities and differences in terms of collective experience, participation and sharing, blurring, and expanding the limited characteristics attributed to the space by its location, and reproducing the space through a sense of responsibility, belonging and love of place. Focusing on emotions and their different effects on living in spaces, it included a discussion on how spatial boundaries of fear, insecurity, anxiety, fragility and abstraction can be transcended through a series of public art practices centered on and developed from a sense of hope for the spaces. The first chapter of the thesis, the Introduction, describes the main focus of the research, how its hypothesis is addressed, its contextual and theoretical background, and the methodology based on it. This chapter lays out the scientific course and formal structure of the thesis. The second chapter, titled New Publics: Art in the Public Sphere, includes a literature review that generates a discussion of the differences, relationships and similarities between the roles attributed to public and private spaces and their perceived and felt aspects through experience. This chapter also discusses the possibilities of art in the public sphere to blur, overlap and reproduce the boundaries attributed to spaces with a hopeful focus under the subtitle Public Intimacies. In the following sub-section, Public Art and the Collective Reproduction of Urban Space, it is claimed that public art practices and architecture, which are located between public and private, will be visible and experienceable in the relational intersection and supported by literature studies. The last subheading of the second section, The Place of Art Practices in Producing Public Intimacies, includes the theoretical substantiation of the pattern of the relationship between public intimacies and public art practices based on emotions. In the third section titled Emotional Reproduction of Place, contains the literature research and theoretical foundations on the roles and actions of social emotions in the reproduction of place are presented. In this context, sub-sections titled Commoning through a Sense of Responsibility, Production of the willingness to participate through a sense of belonging, and Site-Specific Bonds of the Emotion of Love for Place the reproduction of individual-collective emotions in the public art environment has been examined, analyzed, and presented as a compilation. The fact that these examples are analysed under these certain sections is not because they are independent from the subjects deepened in others, but because the relationship they establish within categories are stronger. I argue that in the reproductions of the place traced in these three sub-sections, public intimacies are not built around a singular emotion, but are constructed with multi-layered social-personal emotions. This fiction is supported by the fact that the commonalities and divergences between these three sub-sections become visible. The examples included in the thesis also represent a personal collection that has managed to differentiate being in the public for me, which I have personally experienced, encountered or learnt during the research while living in Istanbul. Thus, throughout the process, they have been involved in the research with traces from my own experiences in public and private spaces. Therefore, the selected public art practices do not represent a rigidly structured logic. Rather, they bring together the exploratory and jumping fragmentary pattern of various spatial stories offered by the public art practices that the research process deals with. However, after a somewhat instinctive selection of the examples, I realized that the artistic practices I have gathered have a strong connection with public space and place. While examining the cases as an observer and a researcher, I have compiled a collection of sources that include my case studies in sociological and architectural literature, as well as a collection of personal narratives, such as brochures, stories, news sites and periodic blogs where the art is in circulation. In this way, it has been possible to reflect the traces of collective emotions and the plurality of associations in the research. In the light of these analyses, public art practices are discussed relationally and how they can present other dimensions of spatialities between art and architecture. Each of the examples I have dealt with in the thesis within the range of artistic practices and architecture has enabled me to deepen my research by presenting different visions that care about participation and open the place to sharing. The coexistence of these various examples also showed how different and variable the reproduction of places through emotions can be, that they are not fixed and are constantly reproduced, just like the emotions we associate with them. The final and fourth chapter, the Evaluations, includes the theoretical questioning of the knowledge gained during the thesis research process and a breakdown of the interconnections between the reflections in practice. Through their mediation, architecture and art have been able to make visible the more inclusive, hopeful and proximate potentials of the public. The problematization of how the public, places or structures organized from the bottom up can be, how the designs can adapt to periodic changes, political and economic turmoil, and how they can maintain their participatory, free, and democratic foundations can be examined in future studies based on this thesis. The emotional reproductions of the place through public art practices that I studied in my research offered the possibilities of imagining an alternative public space that is more free, democratic, inclusive and hopeful. As a compilation, this thesis emphasizes that the political, economic and architectural power that decides the built environment in the name of the thesis result should be constantly re-questioned with hope in order to overcome the boundaries between public and private. I hope that further discussions based on the personal-social information revealed by the interrelationships of various emotional bonds, spatial changes and public intimacies revealed in the study can provide references on what a place can be and what emotions can do to change our approaches to the production and experience of architectural design and thinking of public spaces.
Benzer Tezler
- Kırılgan mimarlık: Mimarlığın altyapısal failliğine dair bir araştırma
Vulnerable architecture: A research on architecture's infrastructural agency
ÖYKÜ ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL
- Theorematic music composition as a lens for urban design, psychogeography and community
Kentsel tasarım, psikocoğrafya ve toplum için bir mercek olarak teorematik müzik kompozisyonu
ALİ MURAT CENGİZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ALAÇAM
- Tsuchiura Nobuko: Redefining housing and architecture through the female lens
Tsuchiura Nobuko: Kadın merceğı̇nden konut ve mı̇marlığı yenı̇den tanımlamak
SENEM KOTİL
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MIYUKI AOKI GIRARDELLI
- Digital surrealism: Video game space
Dijital sürrealizm: Video oyun mekanı
ESRA NUR GÜNDÜZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OZAN ÖNDER ÖZENER