Eylemsizlik bilişsel kusurunun faydacı karar verme çerçevesinden incelenmesi
Examining omission bias from the perspective of utilitarian decision-making
- Tez No: 918262
- Danışmanlar: PROF. DR. İBRAHİM ENİS SINIKSARAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Eylemsizlik Bilişsel Kusuru, Eylemsizlik, Eylem, Faydacılık, Karar Verme, Bilişsel Kusur, Ahlaklılık, Sorumluluk, Nedensellik, Niyet, Pişmanlık, Fiziksel Temas, Sosyal Roller, Sonuç Bilgisi, Araçsal Zarar, Tarafsız İyilik, Omission Bias, Omission, Inaction, Commission, Action, Utilitarianism, Decision-Making, Cognitive Bias, Morality, Responsibility, Causality, Intention, Regret, Physical Contact, Social Roles, Outcome Knowledge, Instrumental Harm, Impartial Beneficence
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yönetim ve Strateji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 135
Özet
Geçmişten günümüze yapılan pek çok çalışma, karar vericilerin her zaman tamamen rasyonel biçimde karar veremediklerini, karar verme sürecinde çeşitli faktörlerden etkilenebildiklerini göstermiştir. Birçok çalışma, karar vermede bilişsel kusurların rolüne odaklanmıştır. Bilişsel kusurlar ve karar verme süreci üzerine çalışmak hem bireysel düzeydeki kararların hem de organizasyonel ve toplumsal düzeylerdeki kararların kalitesinin iyileştirilmesine katkı sunabilmesi açısından önemlidir. Bu tezin temel amacı, eylemsizlik bilişsel kusurunun faydacı karar verme perspektifinden incelenmesidir. Bu bağlamda, bir sonucun eylemden veya eylemsizlikten kaynaklanmasının, kişilerin; ahlaklılık, sorumluluk, nedensellik, niyet, pişmanlık algılarında bir fark yaratıp yaratmadığı ve faydacı karar verme ile eylem-eylemsizlik kararlarını değerlendirme arasında bir ilişki olup olmadığı araştırılmaktadır. Sosyal rollerin ve sonuç bilgisinin eylemsizlik kararlarına yönelik algılarda bir fark yaratıp yaratmadığını incelemek ve fiziksel temasın katılımcıların ahlaklılık, sorumluluk, nedensellik, niyet, pişmanlık algılarında bir değişiklik yaratıp yaratmadığını anlamak tezin diğer amaçlarıdır. Eylemsizlik bilişsel kusurunu faydacı karar verme bağlamında inceleyebilmek için tezin amaçları doğrultusunda bir deney tasarımı gerçekleştirilmiştir. Analizlerin sonuçları incelendiğinde, sosyal roller ve sonuç bilgisi değişkenlerinin, eylemsizlik durumunda katılımcıların algılarında bir değişiklik yaratmadığı saptanmıştır. Sonuca eylem yoluyla veya eylemsiz kalarak ulaşılmasının katılımcıların ahlaklılık, sorumluluk, nedensellik, niyet, pişmanlık algılarında fark yarattığı belirlenmiş ve katılımcıların eylemsizlik bilişsel kusuru sergiledikleri görülmüştür. Fiziksel temasın kararlarda fark yarattığı sonucuna ulaşılmıştır. Eylemsizlik durumunda sorumluluk algısının faydacılığın tarafsız iyilik boyutuyla ilişkili olduğu söylenebilmektedir. Seçim öncesi eylem, seçim sonrası eylem ve seçim sonrası eylem-fiziksel temas durumlarında nedensellik algılarının faydacılığın araçsal zarar boyutuyla ilişkili olduğu ifade edilebilmektedir.
Özet (Çeviri)
Numerous studies from past to present have shown that decision-makers cannot always make decisions in a completely rational way and they may be affected by various factors in the decision-making process. Many studies have focused on the role of cognitive biases in decision-making. Studying cognitive biases and decision-making process is important since it can contribute to improving the quality of decisions at individual, organizational and societal levels. The main purpose of this thesis is to examine omission bias from the perspective of utilitarian decision-making. In this context, it is investigated whether the outcome resulting from action or omission makes a difference in individuals' perceptions of morality, responsibility, causality, intention, and regret. It is studied whether there is a relationship between utilitarian decision-making and the evaluation of omission-commission decisions. Other aims of the thesis are to examine whether social roles and outcome knowledge make a difference in perceptions regarding omission decisions and to understand whether physical contact creates a difference in participants' perceptions of morality, responsibility, causality, intention, and regret. In order to examine omission bias in the context of utilitarian decision-making, an experimental design was carried out in line with the purposes of the thesis. When the results of the analyses were examined, it was determined that the variables of social roles and outcome knowledge do not make a difference in participants' perceptions in omission condition. It was revealed that obtaining the result through action or omission makes a difference in participants' perceptions of morality, responsibility, causality, intention, and regret, and it was seen that participants exhibit omission bias. It was concluded that physical contact makes a difference in perceptions of participants. It can be said that the perception of responsibility in omission condition is related to the impartial beneficence dimension of utilitarianism. It can be stated that perceptions of causality in commission before choice condition, commission after choice condition, and commission after choice-physical contact condition are related to the instrumental harm dimension of utilitarianism.
Benzer Tezler
- Lise öğrencilerinin sürtünme kuvveti, ivme ve eylemsizlik kavramlarıyla ilgili bilişsel yapılarının araştırılması
Investigating high school students' cognitive structures about friction, acceleration and inertia concepts
ERDEM TAVUKÇUOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiOrtaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZGÜR ÖZCAN
- Parçacık sürüsü optimizasyonu algoritmasının başarım analizi
Performance analysis of particle swarm optimization algorithm
MECHMET KASAP
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiHacettepe ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MÜCAHİT KANİ ÜNER
- The effect of analytical thinking on various aspects of moral judgments, the moderator role of empathy and religiousness
Analitik düşünmenin, ahlaki yargıların değişik yönleri üzerindeki etkisi, empati ve dindarlığın moderatör rolü
ÇILGA BERİL YAVUZ
Doktora
İngilizce
2024
PsikolojiÜsküdar ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN GALİP BAHÇEKAPILI
- Autobiographical memory processes for regret-evoking events in comparison with contentment-evoking events
Pişmanlık ve memnuniyet uyandıran olaylara dair karşılaştırmalı otobiyografik bellek süreçleri
EZGİ AYTÜRK ERGİN
- Uzaktan bulunma ve sanallığın mimarlıktaki belirleyici kriterleri üzerine bir sınıflandırma denemesi
A trial classification of the determinant criteria for telepresence and virtual in architecture
CEREN AYDAL YÜCEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. MURAT SOYGENİŞ