Erken dönem tasavvuf tarihinde âdâb geleneğinin incelenmesi
An examination of the tradition of adab in early sufi history
- Tez No: 918573
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET YILDIZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tasavvuf Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 422
Özet
Bu çalışma, tasavvuf geleneğinde“edeb”kavramının tarihsel süreçteki gelişimini, anlam değişimini ve sûfîler arasındaki yorum farklılıklarını incelemektedir. Araştırma, tasavvufun kurumsallaşmaya başladığı hicrî VI. yüzyıla kadar olan süreci ele alarak edeb kavramının sûfîler nezdindeki manalarının nasıl değiştiğini ve bu değişimin tasavvufi yaşam ve uygulamalara nasıl yansıdığını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, temel olarak tasavvuf literatüründeki birincil kaynakların analizini, nitel bir araştırma yöntemi ile yürütmüş; Kur'ân, hadis ve mutasavvıfların görüşlerinden yararlanarak edeb ilkelerinin tasavvufî hayattaki yerini belirlemeye çalışmıştır. Araştırmanın bulgularına göre edeb kavramı, yalnızca bireysel terbiye veya ahlâkî bir yönlendirme değil, aynı zamanda sosyal ilişkiler ve ibâdetlerde de önemli bir düzenleyici unsur olarak kabul edilmektedir. Edeb, ahlâk, incelik, nezaket ve usûl anlamlarını barındırarak zamanla değişime uğramış ve sûfîlerce manevî terbiye için bir çerçeve sunmuştur. Çalışmada, edebin farklı dönemlerde kazandığı anlamlar ile sûfîler arasındaki uygulama çeşitliliği detaylandırılmış; bu anlamların zamanla kurumsal bir hüviyete bürünerek tasavvufî hayatta nasıl sistematik bir yapı kazandığı gösterilmiştir. Sonuç olarak çalışma, edeb kavramının tasavvuftaki bütünleyici ve düzenleyici rolünü vurgulamakta ve bu kavramın tarihsel süreç içerisinde kazandığı manaların, tasavvufun ahlâkî çerçevesini oluşturmada nasıl kritik bir öneme sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu araştırmanın, tasavvuf literatürüne ve İslâm ahlâkı çalışmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study examines the historical development, semantic evolution, and interpretative variations of the concept of“adab”within the Sufi tradition. Focusing on the period up to the 6th century AH, when Sufism began to institutionalize, the research aims to identify how the meanings of adab changed among Sufis and how these transformations were reflected in Sufi practices and lifestyle. Conducted through a qualitative analysis of primary sources in Sufi literature, the study draws on the Qur'an, Hadith, and the views of prominent Sufi scholars to determine the place of adab principles in Sufi life. According to the findings, adab is not only an individual discipline or moral guide but also recognized as a significant regulatory element in social interactions and acts of worship. Encompassing meanings such as morality, refinement, politeness, and protocol, adab has evolved over time, providing Sufis with a framework for spiritual discipline. The study details the diverse meanings of adab across different periods and the variety in Sufi practices associated with it, illustrating how these meanings gradually acquired a systematic structure in Sufi life. In conclusion, this study underscores the integrative and regulatory role of adab within Sufism, highlighting the critical importance of this concept in shaping Sufism's moral framework through its historical evolution. This research is expected to contribute to the literature on Sufism and studies on Islamic ethics.
Benzer Tezler
- Ebû Saîd İbnü'l-A'râbî: Hayatı, eserleri ve tasavvufi görüşleri
Abû Saîd Ibn al-A'râbî's life, works and sufistic opinions
AHMET SALİH YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUAMMER CENGİZ
- Tasavvuf-Şiîlik etkileşimi: Haydar Âmülî örneği
Sufism-Shi'ism interaction: The Example of Ḥaydar Āmulī
EMRAH BAŞ
- Türk resminde kent peyzajı
Cityscapes in Turkish painting
SETENAY ALPSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiResim Bölümü
PROF. NEDRET SEKBAN
- An intellectual biography of 'Abd al-Ḥakīm al-Siyālkūtī (D. 1657): His place in Hind intellectual history and influence upon Ottomans
'Abdülhakim Siyâlkûtî'nin (Ö. 1657) entelektüel biyografisi: Hint entelektüel tarihindeki yeri ve Osmanlılar üzerindeki etkisi
ABDULLAH AL MAMUN
Doktora
İngilizce
2023
Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul Medeniyet ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM HALİL ÜÇER