The significance of semiotics in commodity production of symbolic cult figures: The case of Artemis of Ephesus
Sembolik kült figürlerin metalaştırılmasında semiyolojinin önemi: Efes Artemis'i örneği
- Tez No: 924165
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GEOFFREY BOVE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
Bu çalışmanın temel amacı, semiyolojinin, diğer adıyla göstergebilimin, sembolik kült figürlerin metalaştırılması ve ticari ürünlere dönüştürülmesi sürecindeki rolünü ve önemini,“Efes Artemisi”örneği üzerinden yola çıkarak hediyelik eşya üretimi çerçevesinde incelemektir. Kültürel ve tarihi öğelerle ilintili metalar olan hediyelik eşyalar, hatıra nesneleri olarak da anılmaktadır. Bu nesneler, belirli bir zaman ve mekanın hatırlatıcısıdırlar ve satın alındıkları anın benzersiz özelliklerini kapsarlar. Doğası gereği bir bölgeden, o bölgede yer alan bir öğeden ya da müzedeki bir eserden ilham alan hatıra nesneleri, işaret ettikleri kavram veya olguya görsel detaylar, renkler, semboller vasıtasıyla atıflar içermektedirler. Başka bir deyişle, bu nesneler, orijinal eseri veya atıfta bulunulan olguyu biçimsel ve görsel olarak temsil etmektedirler. Bu nesneler kullanıcılarına bir geziyi, bir şehre veya ülkeye yapılan ziyareti, o anlarla bütünleşmiş olan anlatıları ve anıları hatırlatırlar. Nitekim, hatıra objesi olarak tanımlanan hediyelik eşyalar her zaman belirli bir bölgeden ya da bir lokasyona yapılan ziyaret esnasında satın alınmazlar. Örneğin, bir Artemis heykeli bize hediye olarak gelmiş ya da internet üzerinden alınmış olabilir. Böyle bir bağlam söz konusu olduğunda, bu nesne, artık bir bölgeyi ya da zaman dilimini hatırlatmanın ötesinde bir anlam taşımaktadır ve anı değerine sahip olmanın yanında diğer niteliklerine bakılması gerekir. Bu kapsam içerisinde, hatıra objeleri arasında hikayesi olan ve sembolik değere sahip ürünler olarak betimleyebileceğimiz özellikle belirli bir kategori öne çıkmaktadır. Mitlere konu olmuş, çeşitli semboller içeren, manevi anlamlara sahip olan kült figürlere atıfta bulunan veya onlardan ilham almış olan eşyalar bu kategori içerinde yer almaktadır. Kült figürlere atıfta bulunan nesneler bu figürlerin özelliklerini, anlamlarını, hikayelerini de alıcılarına yansıtmaktadır. Bu şekilde tasarlanmış ve üretilmiş ürünler aslında kült figürün doğrudan temsilleri olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada incelenmekte olan anatanrıça kültü Efes Artemis'i, mitsel anlatılarla kuşatılmış bir imgedir. Bu kült figür, tarih boyunca sembolik doğasını koruyan mitlerle çevrelenmiştir ve üzerine soyut kavramlardan oluşan birçok anlam yüklenmiştir. Efes kentinin koruyucu tanrıçası ve temel tanrısal figürü olan Artemis, global ölçekte tarihsel ve kültürel bir öneme sahiptir. Bunun yanısıra Anadolu topraklarında doğmuş olan çok özgün bir anatanrıça figürüdür. Bu sebeplerden ötürü, bu çalışmanın ana örneklemi olarak seçilmiştir. xviii Tanrıça Artemis'in Efes versiyonu Yunan muadilinden önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Efesliler, Efes bölgesinde yaşamış medeniyetlerce benimsenmiş, yüzyıllar boyunca yer etmiş ve evrilmiş olan mevcut anatanrıça inançlarının belirgin özelliklerini Yunan Artemis'inin nitelikleriyle birleştirmişlerdir. Efes Artemis'i, Yunan Artemis'i ile Anadolu'daki erken dönem anatanrıça figürlerinin ve özellikle Frig anatanrıça kültü Kibele'nin mükemmel bir birleşimidir. Diğer bir söylemle bu özgün tanrıça, ona yapılan atıflar, yüklenen anlamlar ve fiziksel özellikler açısından Yunan Artemisi ve Kibele'nin başarılı bir şekilde harmanlanmış versiyonudur. Bolluk ve bereket sağlayan, hayat veren, koruyan gibi soyut kavramlardan oluşan yetkinlikler tanrıçaya yapılan atıflarından sadece bazılarıdır. Bu atıfların tümü, Anadolu'nun bu ünlü ve özgün anatanrıça kültü Artemis'in semiyotik anlamlar bütünlüğünü oluşturur. Dolayısıyla bu çalışma, Artemis kültünden ilhamla üretilen ürünlerin, replikaların, ya da yeniden yorumlanmasıyla tasarlanan ürünlerin ve hatıra nesnesi olarak temsillerinin, ona atfedilenler anlamların taşıyıcıları ve yansıtıcıları olduklarını örneklerle tartışmakta ve açıklamaktadır. Bu ürünler Tanrıça'nın otantik özü olarak belirtebileceğimiz anlamlar bütünlüğünün somutlaşmış hali olarak değerlendirilmektedirler. Bir hikaye barındıran ya da bir mite gönderme yapan kültürel metalar, güçlü semiyotik temelle desteklendikleri için daha fazla kişiye ulaşma eğilimindedirler. Kült bir figürden esinlenen hatıra nesneleri, temsil etmekte oldukları hikaye ve anlatıların işaret ettikleri soyut kavramları ve sembolleri somutlaştırmaktadırlar. Farklı bir söylemle, bu ürünler, atıfta bulundukları hikayelerin somut tezahürleri olarak nitelendirilebilirler. Bu nedenle, araştırma konusu olan kült imgelerin metalaştırılmasında, bu imgelere referans veren hatıra nesnelerinin üretilmesinin ve satın alınma motivasyonlarının ardındaki sebeplerin incelenmesinde, birincil odak noktası semiyolojidir. Kült figürün replikaları ve temsilleri olan hatıra nesneleri görsel bir dil üzerinden aynen bir kitap gibi hikayeler anlatmaktadırlar. Bu bağlamda hikayeyi okunur kılan genelde ürünün biçimi, üzerindeki detaylar ve semboller, kült imgenin üç boyutlu ele alınış şekli veya iki boyutlu olarak jenerik bir ürün üzerindeki uygulanış şekli gibi niteliklerdir. İzleyici veya ürünü gören kişi bu niteliklere kendi penceresinden bakar ve kendi bakış açısıyla görür. Görenin bakış açısını oluşturan şey ise kişisel geçmişine, deneyimlerine, sahip olduğu kültürel ve tarihsel bilgilere ya da kolektif bilgilere bağlıdır. Kült imgenin içerisinde olduğu bağlam, detaylar ya da semboller hakkındaki bilgilerine dayanarak hikayeyi okur, anlar, analiz eder. Kült bir imgeden esinlenen hatıra nesneleri orijinal eserle aynı anlamlara işaret etmektedirler çünkü bakanın gözünde aynı hikayeyi anlatır, doğrudan ya da dolaylı referans vererek kült eserin otantik özüne gönderme yaparlar. Bu çalışma, aynı zamanda, kült figürlerinin metalaşmasının, referans olunan orijinal eserin, kavramın ve fikrin ilk ortaya çıkışından günümüze kadar geçen yıllar boyunca korunmasına yardımcı olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, kült figürün ticari bir ürüne dönüştürülmesiyle ardındaki hikayenin ya da mitsel anlatının, onun otantik özünün yaygınlaştırılmasına, bilinmesine ve tanınmasına yardımcı olmaktadır. xix Bu amaç doğrultusunda öncelikle Anadolu'daki ve özellikle Efes bölgesinde yer etmiş olan ana tanrıça inançları ve kültleri hakkında, kültürel meta üretimi ve eserlerin metalaştırılmasına ilişkin kuramsal açıklamalar üzerine bir literatür taraması yapılmış, ardından sembollerin somutlaştırılması ve semiyolojiye ilişkin kavramsal temeller incelenmiştir. Kuramsal çerçevenin ardından, Efes Artemis'inden ilham alan hediyelik eşyalar hakkında yerinde ürün araştırması yapmak üzere Efes başta olmak üzere Aydın ve İzmir çevresindeki antik kentler ile Ege Bölgesi'ne bir saha ziyareti gerçekleştirilmiştir. Bulunan ve fotoğraflarla belgelenen anatanrıça ve Artemis hediyelik eşyaları, kültün otantik özünü koruma ve muhafaza etme perspektifinden analiz edilmiştir. Orijinali temsil etme şekilleri ve yetkinlikleri ile bu ürünlerin temsil görevini ne ölçüde yerine getirdikleri, nesnelerin estetik nitelikleri, işlevleri ve teknik özellikleri temelinde tartışılmaktadır. Sonuç olarak, Efes Artemis gibi bir kült figürden esinlenen kültürel metaların kültün barındığı fikrin, çevrelendiği mitin ve otantik özünün korunması ve yayılmasındaki rolü ile geçmişi bugüne, bugünü geleceğe bağlayarak zamansız bir kavram yaratmadaki işlevleri, günümüz hediyelik eşyalarının orijinal eserlerle karşılaştırılması yoluyla tartışılmaktadır.
Özet (Çeviri)
The primary objective of this study is to examine the importance of semiotics in commodification and how semiotics helps us understand commodification of symbolic cult figures within a framework of souvenir production, taking“Artemis of Ephesus”as a main example. Souvenirs, as significant cultural commodities, primarily function as carriers of memories; they are the reminders of a specific time and place, and can encapsulate the unique characteristics of the moment when they were bought. Cult-inspired souvenirs, on the other hand, are direct representations of the cult figure. A cult figure, like Artemis of Ephesus, is encompassed with mythical narrations and is enveloped in myths that maintain her symbolic nature. Artemis, the main divine figure of the city of Ephesus is a unique Anatolian mother-goddess cult which has global historical and cultural significance. This is why she was chosen as the main exemplar of this study. The Ephesian version of the goddess differs significantly from its Greek counterpart. The Ephesians fused properties of existing mother-goddess beliefs in the Ephesus region with the aspects of the Greek Artemis. Artemis of Ephesus is a perfect combination of the Greek Artemis and Anatolian Kybele, a blended version of both in terms of semiotic attributions and physical properties. Abstract notions like abundance, prosperity, and life-giver are some of her key attributions. These attributions form the semiotic basis of the Ephesian Artemis, who is the renowned, unique, Anatolian mother-goddess cult. Hence, this study proposes and explains that reproductions, reinterpretations or representations of her as souvenir objects are embodiments of her authentic essence since they are carriers of her attributions. Cultural commodities that tell a story or refer to a myth are prone to reach more customers since they are supported with a strong semiotic basis. The cult-inspired souvenirs embody the signs and symbols embraced by the stories and narratives they represent. They become tangible manifestations of these stories. Therefore, in the case of cult-inspired souvenirs, semiotics becomes useful for investigating the motives behind the commodification and production of such products and understanding consumers' motivations for purchasing them. The souvenirs as replications and representations of the cult figure narrate stories visually. The viewer reads them through her/his own glasses referring to the cultural or historical collective information or a prior knowledge about the cult, its context or the details and symbols. The cult-inspired souvenir points to the same meanings, tells xvi the same story, refers to the cult's authentic essence through giving direct or indirect reference to its original. This study also aims to illustrate that commodification of cult figures helps the concept and the idea of the cult to be preserved. Additionally, it helps the dissemination and continuity of the cult image, the myth, the story behind it, and its authentic essence by making them tradeable goods. The aim of the thesis is first attained by conducting a literature review on the theoretical accounts of mother goddess belief in Anatolia and the Ephesus region, cultural commodity production and commodification of artefacts, which is followed by an analysis of conceptual foundations on materialization of symbols and semiotics. Following the theoretical framework, photographically documented mother goddess and Artemis souvenirs are analyzed through a perspective of their protection and preservation of the cult's authentic essence. Their capacity and superiority in the representation of the original, and the extent to which these products accomplish this task is discussed based on the aesthetic qualities, function, and technical properties of the objects. In conclusion, the role of cult-inspired cultural commodities in the dissemination of the idea, myth and the authentic essence of the cult and how they function in creating a timeless notion by connecting past to present and present to future are discussed through an analysis of today's souvenir items with their referred ancient artefacts.
Benzer Tezler
- Eleştirel toponimi bağlamında toplumsal hafızanın mekandaki kodları: Bomonti'de yer isimleri
Spatial codes of collecti̇ve memory within the critical toponymies context: Place names in bomonti
SEZEN TÜRKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP GÜNAY
- Modern mimarlık mitlerinin üreticisi olarak reklam: Mimarlık dergisi örneği
Advertisements as a tool of modern myths in architecture: Mimarlik journal example
EMRE ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SAİT ALİ KÖKNAR
- Tracing the contemporary critique in design: Mapping users' critical acts on social media
Tasarımda çağdaş eleştirinin izini sürme: Sosyal medyadaki kullanıcıların eleştirel eylemlerinin haritalandırılması
SELİN ARKAN
Doktora
İngilizce
2024
Endüstri Ürünleri Tasarımıİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstriyel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEBNEM TİMUR
- Mimarlık-göstergebilim ilişkileri/mimarlıkta iletişim yolları üzerine bir inceleme
A Search about relationship linguistic, semiotics and architecture-the modes of architectural communication
ÜMİT KALPAKLI
- Exploring the influence of streetwear culture on design elements in retail stores of İstanbul: Brand consumer experiences
Sokak gı̇yı̇mı kültürünün istanbulda yer alan mağazalardakı̇ tasarım ögeleri üzerı̇ndekı̇ etkı̇sı̇nı̇n araştırılması: Marka tüketici deneyimleri
NAİME CEMRE KOCA
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Endüstri Ürünleri Tasarımıİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstriyel Tasarım Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA PINAR ÖZEMİR