Bir mobil mekân tipolojisi olarak kapsülün ontolojisi, biçimselliği ve evrimi
A typology of mobile spaces: An ontological, structural analysis and the evolution of the capsules
- Tez No: 924701
- Danışmanlar: DOÇ. DİDEM TUNCEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, İç Mimari ve Dekorasyon, Architecture, Interior Design and Decoration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İç Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İç Mimarlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 101
Özet
Bu çalışma, XX. yüzyılda mobil yaşam üretimlerinde öne çıkan kapsül mimarisi üzerine yoğunlaşmaktadır. Mimarideki kapsül kavramının hem epistemolojik hem de tarihsel yorumunu çıkarmayı hedeflemektedir. Çalışmanın temel amacı, kapsüllerin tipolojik ve biçimsel bir kategorizasyonunu yaparken, tarihsel arka planını ve sosyo-politik, teknolojik dinamiklerle olan bağlarını açıklamaktır. Kapsül kavramının mimari bağlamdaki anlamını ve özgülüklerini kavrayabilmek için çalışma tipolojik ve ontolojik bir araştırmayla başlamıştır. Öncelikle arketip, tip ve yapı-strüktür gibi biçimsel evreler tanımlanmış, bu kavramların mimarlık epistemolojisindeki yeri açıklanmıştır. Bu çerçevede, kapsüllerin ontolojik ve tarihsel özellikleri araştırılmış. İkinci aşamada, kapsül biçimlerinin tarihsel evrimini anlamak için özellikle 1950-1970 dönemindeki teknolojik gelişmeler ve fütürist akımlar detaylı bir şekilde ele alınmıştır. 1950-1970 aralığı, kapsül mimarisi için kritik bir dönemdir. Bu dönemde, soğuk savaşın etkisiyle gelişen teknolojik yenilikler ve uzay rekabeti, bilim kurgu eserleri ve popüler kültür aracılığıyla mimarlığı etkileyen fütürist bir dalga yaratmıştır. Archigram ve Japon Metabolizm hareketi, kapsül mekânların tipolojik gelişiminde kritik roller oynamıştır. Bu ekoller, minimalist, bireyselleşmiş ve mobil yaşam alanları yaratılmasına odaklanmıştır. Aynı zamanda, prefabrik yapı teknikleri ve hafif malzemelerin kullanımı, kapsül tasarımlarını hem maliyet etkin hem de taşınabilir hale getirmiştir. Küreselleşme süreciyle geçicilik konseptinin bu kadar yaygınlaşması, neo-liberalleşen dünyada mobil, geçici, sınırlı alana sahip konaklama alanlarının da gereksinimini yaratmıştır. Kapsül mekânlar ağırlıklı olarak konut üzerine tasarlanmışsa da kapsül oteller bu arayışa karşılık gelmektedir ve kapsül konaklamasının yaygınlaşacağının sinyalini vermektedir. Çalışmanın bulguları, kapsül mekânların analojik ve metaforik eylemsellikler bulunduran bir mobil mekân üretimi olduğunu ortaya koymuştur. Bu yapıların ütopya ile gerçeklik arasında bir denge kurarak hem bireyselleşmeyi hem de toplumsal ihtiyaçları karşılayan özelliklere sahip olduğu ifade edilmiştir. Kapsüllerin estetik, fonksiyon ve malzeme kullanımına dayalı minimal yaklaşımları, bugün ve gelecekteki homo movens'in barınma modelinin temelini oluşturmaktadır. Kapsüllerin özellikle deprem, savaş gibi hayati durumlarda alternatif yerleşimler vaat edebileceği fark edilmiştir. Prefabrik ve taşınabilir kapsül yapılar, kriz durumlarında hızlı ve etkili bir çözüm sağlama potansiyeline sahiptir. Geleceğin teknolojisiyle daha sürdürülebilir ve kolay üretilebilir olacağı umulmaktadır. Kapsül mekânlar, megastrüktürleriyle beraber hem bireysel hem de kolektif yaşamın denge içinde kurulmasını vaat etmektedir. Kapsül mimarisi, önceki mobil yerleşim modellerinin çok bireysellik ya da çok-kitlesellik gibi aşırılıklarını ortadan kaldıracaktır.
Özet (Çeviri)
This study focuses on capsule architecture, which emerged as a prominent trend in mobile living spaces during the 20th century. It aims to provide both an epistemological and historical interpretation of the concept of the capsule in architecture. The primary goal of the research is to establish a typological and formal categorization of capsules while elucidating their historical background and connections to socio-political and technological dynamics. To comprehend the meaning and particularities of the capsule concept within an architectural context, the study begins with a typological and ontological investigation. Initially, formal stages such as archetype, type, and structure are defined, and their place within architectural epistemology is clarified. Within this framework, the ontological and historical characteristics of capsules are examined. In the second phase, the historical evolution of capsule forms is explored in detail, with a particular focus on the technological advancements and futurist movements of the 1950–1970 period. The 1950–1970 period represents a critical era for capsule architecture. During this time, technological innovations driven by the Cold War and the space race created a wave of futurism that influenced architecture through science fiction works and popular culture. Movements such as Archigram and Japanese Metabolism played pivotal roles in the typological development of capsule spaces. These schools of thought concentrated on creating minimalist, individualized, and mobile living environments. Additionally, the use of prefabrication techniques and lightweight materials made capsule designs both cost-effective and portable. The increasing prevalence of the concept of temporariness in the context of globalization highlighted the demand for mobile, temporary, and compact living spaces in a neoliberalizing world. Although capsule spaces were predominantly designed as residences, capsule hotels addressed this demand and signaled the widespread adoption of capsule accommodations. The study's findings reveal that capsule spaces represent a form of mobile spatial production imbued with both analogical and metaphorical agency. These structures are described as striking a balance between utopia and reality, catering to both individualization and societal needs. The minimalistic approaches of capsules, emphasizing aesthetics, functionality, and material use, are posited as the foundation of future housing models for the“homo movens”of today and tomorrow. The potential of capsules to provide alternative settlements, particularly in critical situations such as earthquakes or wars, is also emphasized. Prefabricated and portable capsule structures have the potential to offer rapid and effective solutions during crises. With advancements in technology, it is hoped that they will become more sustainable and easier to produce in the future. Capsule spaces, along with their megastructures, promise to establish a balance between individual and collective living. Capsule architecture is envisioned to address the extremes of previous mobile settlement models—whether overly individualistic or excessively collectivist—by offering a more balanced solution.
Benzer Tezler
- Çalışmanın güncel anlamı ve yeni bir çalışma mekânı olarak ortak çalışma (cowork) mekânları: İstanbul'daki Dam ve Kolektif House Levent üzerinden bir inceleme
The current meaning of work concept and cowork spaces as a new workplace: An examination on the Dam and Kolektif House Levent in Istanbul
ŞEYDA ALBAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EBRU ÖZEKE-TÖKMECİ
- Kentsel tasarımda toplum katılımına yönelik dijital araçların kullanımı
Use of digital tools for public participation in urban design
ARAF ÖYKÜ TÜRKEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENGİN EYÜP EYUBOĞLU
- Türkiye'deki küçük ev pazarı: Tasarım ve üretici yaklaşımlarının değerlendirilmesi
The tiny house market in Turkey: An evaluation of design and manufacturer approaches
ORHUN ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÇİĞDEM TEKİN
- Using analytic hierarchy process as a decision-making tool in the design process of building elements: A case study on a portable dwelling unit
Yapı elemanı tasarım sürecinde bir karar alma aracı olarak analitik hiyerarşi yönteminin kullanılması: Taşınabilir bir barınma birimi örneği
MERİÇ ALTINTAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH YAZICIOĞLU
- İstanbul adalet yapılarının mekânsal analizi
Space analysis of the courthouse buildings in Istanbul area
ÖNDER DİNLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İPEK AKPINAR