Klasik Türk şiirinde zühd
Asceticism in classical Turkish poetry
- Tez No: 925455
- Danışmanlar: PROF. DR. HASAN ŞENER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 308
Özet
İslam‟ın mistik tarafını vurgulayan ve H. III. yüzyıldan itibaren müstakil bir ilim olarak varlığından söz ettirmeye başlayan tasavvuf, Hakk‟ın rızasına vasıl olmak isteyen insanın manevî/ahlakî/ruhî yönünü terbiye ederek onun erginleşip varlığının bilincine hâsıl olmasını sağlayan bir eğitim metodudur. Tasavvufta; kâmil bir mürşidin yönlendiriciliğinde manevî bir yolculuğa çıkan sâlik, seyr ü sülûk denilen eğitim serüveninde türlü makamlardan geçerek Cenâb-ı Hakk‟ın kendisine bahşettiği bireysel tecrübeye dayalı birtakım his ve heyecanlar yaşar. Sâlikin, çıktığı bu yolda kişisel çabası neticesinde ikâmet ettiği makamlardan biri de en genel tanımıyla“kişinin dünyaya ve dünya nimetlerine sırt çevirmesi yani Hak dışındaki hiçbir şeye meyl etmemesi”anlamına gelen zühd telakkisidir. Emevîlerin dünya, iktidar, lüks ve eğlence hırsına tepki olarak ortaya çıkan zühd, bireyin dinî yaşayışının şekillenmesine tesir edip ona kâinata, varlıklara, dünyaya, ahirete vs. karşı nasıl bir tutum sergilemesi gerektiğinin bilincini kazandıran bir anlayıştır. İslamiyet çatısı altında gelişen Arap, İran ve Türk edebiyatlarının müşterek unsurlarından biri olan zühd kavramı, Türk edebiyatında başlangıçta müspet bir anlamda ele alınırken bilhassa İran mutasavvıflarının ve şairlerinin etkisiyle yeni bir anlam sürecine girerek menfî bir mahiyet kazanmıştır. Fars şairlerin harâbâtî kavramlara şiir dilinde bazı sembolik anlamlar yüklemesiyle beraber zühd mefhumu, zaman içerisinde zahirî yani şeklen icra edilen dinî bir yaşantıyı karşılayacak şekilde ele alınmıştır. Fars şiirinin etkisinde gelişen klasik Türk şiirinde de zühd olumlu anlamının yanında genel olarak menfi/olumsuz anlamıyla karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada zühd kavramının muhtelif din ve inanç sistemleri ile İslam ve tasavvuf bağlamındaki gelişimi ele alındıktan sonra, zühdün klasik Türk şiirinde nasıl değerlendirildiği üzerinde durulmuştur. Osmanlı coğrafyasında yaşamış kırk şairin divanları ile sınırlandırılan çalışmada, şairlerin zühde dair bakış açıları, zühd ile ilişkili kavramların doğrudan veya dolaylı olarak çeşitli söz ve söz öbekleri ile ilişkilendirilerek müspet ve menfî manada nasıl yorumlandığı ve klasik Türk şiirinde zühdün birtakım sembollerle nasıl somutlaştırıldığı değerlendirilmiştir. Ayrıca zühd anlayışını merkeze alan gösterişçi ve dindar bir yaşam şeklini benimseyen zâhid tipinin divanlarda öne çıkan özellikleri tasnif edilerek zâhidin, rind tipiyle mukayesesi yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
Sufism, which emphasizes the mystical side of Islam and started to be mentioned as an independent science since the third century of Hijri, is an education method that enables a person who wants to attain the consent of Allah (swt) to become mature and become conscious of his existence by disciplining his spiritual/moral/spiritual aspect. In Sufism, the sâlik, who embarks on a spiritual journey under the guidance of a perfect murshid, by passing through various stations in the educational adventure called seyr ü sülük, experiences a number of feelings and excitements based on the individual experience that Allah Almighty has bestowed upon him. One of the stations in which the ascetic people resides as a result of his personal efforts on this path is that notion of asceticism, which, in its most general definition, means“turning one's back on the world and its blessings, that is, not inclining to anything other than the Truth”. Emerging as a reaction to the Umayyad greed for the world, power, luxury and entertainment, zuhd is an understanding that influences the shaping of the individual's religious life and makes him conscious of what kind of attitude he should have towards the universe, beings, the world, the hereafter, etc. The concept of ascetic, which is one of the common elements of Arabic, Persian and Turkish literatures that developed under the umbrella of Islam, was initially treated in a positive sense in Turkish literature, but under the influence of Persian Sufis and poets, it entered into a new meaning process and acquired a negative nature. With the Persian poets attributing some symbolic meanings to the bohemian concepts in the language of poetry, the notion of asceticism was taken over time in a way to meet an external, that is, a religious life that is performed formally. In classical Turkish poetry, which developed under the influence of Persian poetry, ascetic appears with its negative meaning in addition to its positive meaning. This study examines the development of the concept of asceticism in the context of various religions and belief systems, Islam and Sufism, and then focuses on how asceticism is evaluated in classical Turkish poetry. The study, which is limited to the divans of forty poets who lived in the Ottoman geography, evaluates the perspectives of poets on asceticism, how the concepts related to asceticism are interpreted in positive and negative terms by directly or indirectly associating them with various words and phrases, and how asceticism is embodied with some symbols in classical Turkish poetry. In addition, by sorting out the prominent characteristics of the ascetic type in divans, who adopts a flamboyant and pious lifestyle centered on the understanding of asceticism, the comparison between ascetic and rind is made.
Benzer Tezler
- Klasik türk şiirinde maddi kültür-giyim kuşam
Material culture in classical Turkish poetry-clothing
OLCAY HİÇDURMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. METİN AKKUŞ
- Klasik Türk şiirinde hayvanlar -benzetmelikler, sembolik ifadeler ve mitolojik bilgiler bağlamında-
Animals in classical Turkish poetry -in the context of metaphors, symbolic expressions and mythological information
MUSTAFA KILIÇ
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE YILDIZ
- Klasik Türk şiirinde hiciv
Satire in Turkish classical school of poety
HİKMET FERİDUN GÜVEN
Doktora
Türkçe
1997
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKERİM ABDULKERİMOĞLU
- Klasik Türk şiirinde kutsal ve mitolojik hayvanlar
Sacred and mythological animals in classical Turkish poetry
ŞULE NUR ARSLANBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUVAFFAK EFLATUN
- Klasik Türk şiirinde rintlik
Rendi in classical Turkish poetry
MUSTAFA YUNUS GÜMÜŞ
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAFER MUM