Kuzey Irak Erbil örneğinde Sorânî lehçesi-Türkçe dil ilişkisi
In the case of Northern Iraq-Erbil Sorânî dialect-Turkish language contact
- Tez No: 925525
- Danışmanlar: PROF. DR. HAYATİ DEVELİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Sorânî Lehçesi, Türkçe, Erbil Türk Ağzı, Dil İlişkisi, Ses Bilgisi, Şekil Bilgisi, Söz Dizimi, Söz Varlığı, İkilemeler, Deyimler, Kalıp Sözler, Sorani Kurdish, Turkish, Erbil Turk Dialect, Language Contact, Phonetics, Morphology, Syntax, Vocabulary, Binomials, Idiom, Formulaic Words
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 488
Özet
Irak'ın kuzeyinde bulunan Erbil şehri, yüzyıllar boyunca çeşitli halkların karşılaşma alanı olmuş ve çok dilliliğin en yaygın olduğu şehirlerden biri olmuştur. Görüşme, gözlem ve soruşturma gibi nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı bu çalışmada, Erbil'de konuşulan Sorânî lehçesi ve Türkçe (Erbil Türk ağzı) arasındaki ilişkiyi ve bu ilişki sonucu ortaya çıkan etkileşim şekilleri, boyutları ve seviyesini ortaya çıkarmaya amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, söz konusu dillerin arasındaki ilişkiye dayanarak ses bilgisi, şekil bilgisi, söz dizimi ve söz varlığı (kelime türleri, ikilemeler, deyim ve kalıp sözler) düzeylerindeki alıntılar, verintiler ve benzerlikler ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Sonuç olarak, elde edilen verilere dayanarak Sorânî lehçesi ile Türkçe (Erbil Türk ağzı) arasındaki etkileşimin, ortak coğrafya, siyasal, dinî ve toplumsal etkenler doğrultusunda çift yönlü bir etkileşim süreci olduğu görülmüştür. Bu iki dil arasındaki ilişki, ses bilgisi, şekil bilgisi, söz dizimi ve söz varlığı gibi farklı dil düzeylerinde ortaya çıkmaktadır. Özellikle kelime alışverişi açısından değerlendirildiğinde, Türkçenin Kürtçeyle tarihi ilişkisi sonucunda, farklı dönemlerde Kürtçeye yüzlerce kelime kazandırdığı tespit edilmiştir. Bu kelimelerin büyük bir kısmı Osmanlı dönemine dayanırken, bir kısmı ise daha yeni alıntılardır. Öte yandan, Kürtçeden Erbil Türk ağzına geçen kelimelerin ise yalnızca konuşma diliyle sınırlı kaldığı gözlemlenmiştir. İki dil arasında alışveriş yapılan kelimelerin büyük ölçüde orijinal anlamlarını koruyarak halkın günlük yaşamı, yeme-içme, giyim-kuşam gibi alanlarla ilgili olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmayla elde edilen verilerin, dil ilişkileri üzerine yapılan çalışmalara yeni bir örnek olarak katkıda bulunacağı beklenmektedir.
Özet (Çeviri)
Erbil province, located in the north of Iraq, has been a meeting place for various peoples and one of the cities where multilingualism is most widespread for centuries. This study, which uses qualitative research methods such as interview, observation and investigation, aims to reveal the relationship between the Sorani Kurdish spoken in Erbil and Turkish (Erbil Turkmen dialect) and the forms, dimensions and levels of interaction that emerge as a result of this relationship. In this context, based on the relationship between the languages in question, quotations, inferences and similarities at the levels of phonetics, morphology, syntax and vocabulary (word types, reduplications, idioms and formulaic expressions) were examined in detail. As a result, based on the data obtained, Sorani Kurdish and Turkish (Erbil Turkmen dialect) have been both influencing and being influenced languages due to common geography, political, religious and social reasons. This relationship between the two is seen to be at different levels such as phonetics, morphology, sentence structure and vocabulary. Especially in terms of word exchange, Turkish has given hundreds of words to Kurdish as a part of both spoken and written language as a result of its contact with Kurdish in different historical periods. Most of these date back to very old times (Ottoman period) while others are new. The words that have passed from Kurdish to Erbil Turkmen dialect have remained limited to spoken language only. Many words that they have exchanged between them are mostly related to areas such as the life of the people, eating and drinking, clothing, etc., while preserving their meanings in the source language. We believe that the data obtained with this research will contribute to the studies on language relations as a new example.
Benzer Tezler
- Determination of heavy metal quantity and quality in imported and local red meat in Northern Iraq (Erbil) region
Kuzey Irak (Erbil) bölgesinde ithal ve yerli kırmızı etlerde ağır metal miktarının ve kalitenin belirlenmesi
ALI RAMADHAN ALI
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Gıda MühendisliğiHarran ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM ABDÜLHEY HAYOĞLU
- Prevalence study of Entamoeba histolytica/ dispar by microscopic and serological diagnosis (ELISA) using species verification by nested PCR in North Iraq region
Kuzey Irak bölgesinde Entamoeba histolytica/ dispar yaygınlığının mikroskopi ve ELISA ile araştırılması ve bu türlerin nested PCR ile doğrulanması
ARSHAD MOHAMMAD ABDULLAH
Doktora
İngilizce
2018
BiyolojiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN YILMAZ
- Serological investigation of peste des petits ruminants in lambs in Iraq-Kirkuk region
Irak–Kerkük bölgesinde kuzularda küçük ruminant vebası (pestedes petits ruminants ppr)'ın seroprevalansı
SARWAT KHORSHED RAHEEM
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Sağlık YönetimiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSağlık Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN KOZAT
- Physiochemical analysis of honey produced around the city of Erbil (Iraq)
Kuzey Irak-Erbil şehri çerçevesinde üretilen yerel balların fizikokimyasal özelliklerinin belirlenmesi
HAWAR KAWA PIRDAWD
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Gıda MühendisliğiHarran ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN VARDİN
- The role of human resource recruitment strategy to achieve competitive advantage (an analytic study of opinions in the kind managers working in the kar group for oil and zagros group for oil of Iraq, Erbil Kurdistan region)
İnsan kaynaklarında işe alım stratejilerinin rekabet avantajı stratejisine ulaşmadaki rolü: Kuzey Irak Erbil'deki Kar ve Zağros petrol şirketleri üzerine bir uygulama çalışması
SALAH OTHMAN MAWLOOD MAWLOOD
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
İşletmeBingöl Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YAVUZ TÜRKAN