Sosyomatematiksel öğretim etkinlikleriyle toplumsal sorunlara ilişkin bilinçli farkındalık ve eleştirel matematik okuryazarlık özyeterliklerinin geliştirilmesi
Developing mindfulness regarding social problems and critical mathematical literacy self-competencies through sociomathematical educational activities
- Tez No: 928603
- Danışmanlar: PROF. DR. MEMET KARAKUŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 381
Özet
Bu çalışmanın amacı, sosyomatematiksel konularla zenginleştirilmiş öğretim etkinlikleriyle lise on birinci sınıf düzeyinde öğrencilerin toplumsal sorunlara ilişkin bilinçli farkındalık ile eleştirel matematik okuryazarlık özyeterliklerinin gelişimini incelemek, uygulama sürecinde karşılaşılan sorunları belirlemek, belirlenen sorun ve zorluklara çözüm yolları üretmek, üretilen çözümleri uygulayarak değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda çalışma, eylem araştırması olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın önce veri toplama aracı olarak ölçeklerin geliştirilmesi sürecinde sonrasında ise mevcut durumun belirlenmesinde katılımcı olarak Kahramanmaraş ilinin Onikişubat ilçesinde yer alan on farklı okuldan dört farklı lise türünde, dört farklı sınıf kademesinden tesadüfi seçilen 511 öğrenci yer almıştır. Araştırmada eylem araştırması sürecine yönelik katılımcılar ise orta sosyoekonomik bölgede yer alan bir devlet okulunda on birinci sınıf düzeyinde matematik dersini alan, belirlenen problem durumuna yönelik sınıfta sorun yaşanan, çalışmaya gönüllü katılan öğrencilerden belirlenmiştir. Bu doğrultuda katılımcılar, 2023-2024 eğitim-öğretim yılı birinci döneminde matematik dersini alan 18 on birinci sınıf öğrencisi oluşmaktadır. Araştırmacı, çalışmada aynı zamanda uygulayıcı olarak yer almıştır. Araştırmada, ilk haftası keşif haftası olmak üzere, on bir haftalık bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından ayrı ayrı geliştirilen Toplumsal Sorunlara Yönelik Bilinçli Farkındalık Ölçeği [TSBFÖ] ve Eleştirel Matematik Okuryazarlığı Özyeterlik Ölçeği [EMOÖ] şeklinde iki ayrı ölçekle uygulama öncesi ile sonrası öntest ve sontest olarak toplanmıştır. Ayrıca araştırmada hem uygulama öncesinde ve sonrasında hem de her döngü sonunda yarı-yapılandırılmış görüşmeler ile nitel veriler toplanmıştır. Ayrıca katılımcı araştırmacı günlükleri ile her derse yönelik öğrenci öz-değerlendirmeleri de veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Verilerin analizi kapsamında, nicel verilere yönelik bağımlı ve bağımsız örneklemler için t-testi ile tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılırken, nitel verilere yönelik içerik analizi ile betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen mevcut durum değerlendirmesi bulgularına göre, öğrencilerin uygulama öncesinde toplumsal sorunlara ilişkin bilinçli farkındalık ile eleştirel matematik okuryazarlık özyeterlik düzeylerinin her ikisinin de orta seviyede olduğu belirlenmiştir. Diğer taraftan ölçek bulgularını desteklemek ve ayrıntılı, derinlemesine değerlendirmek için uygulama öncesi yapılan görüşmelerden elde edilen bulgulardan ise öğrencilerin toplumsal sorunlara ilişkin bilinçli farkındalık ile eleştirel matematik okuryazarlık özyeterliklerinin yeterli olmadığının anlaşıldığı ve geliştirilmesi gerektiği düşüncesiyle eylem araştırması yapılmasına karar verilmiştir. Eleştirel pedagoji bağlamında eleştirel matematik eğitiminin uygulandığı, Freire'nin diyalog temelli öğrenmesi ile Habermas'ın ideal konuşma durumu kurallarının benimsendiği öğretim sürecinde daha çok bilinçli farkındalığı kavrayamama ve egzersiz çalışmalarını yapamama, eleştirel matematik okuryazarlığını kavrayamama, otoriter baskının hissedilmesi, fikirleri açık, özgür ve rahatça ifade edememe, etkinliklerin mantığını kavrayamama, matematiksel işlemlerde zorlanma, toplumsal sorunlara çözüm üretmede zorlanma, konuşanın sözünün kesilmesi, söz hakkı alamama, dinlemeye odaklanamama, özdeğerlendirme formlarını doldurmada ve görüşme yapmada isteksizlik şeklinde sorunların olduğu belirlenmiştir. Süreç boyunca bu sorunlara uygun çözüm yolları geliştirilmiştir. Uygulama sonrasında öğrencilerin toplumsal sorunlara ilişkin bilinçli farkındalık özyeterlik düzeylerinin“Katılıyorum”şeklinde yüksek seviyede olduğu, TSBFÖ'ye yönelik öntest ve sontest puanlarının karşılaştırılmasında ise sontest puanları lehine anlamlı farklılığın olduğu belirlenmiştir. Bu durum, nitel bulgularla da desteklenmiştir. Örneğin öğrencilerin karşılaştıkları toplumsal sorunlar karşısında âni tepki vermeden, kendi duygu, duyu, tutum ve düşüncelerinin farkına vararak olumlu davranış gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, uygulama sonucunda öğrencilerin toplumsal sorunlara ilişkin bilinçli farkındalık özyeterlik düzeylerinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Diğer taraftan uygulama sonrası öğrencilerin eleştirel matematik okuryazarlığı özyeterlik düzeylerinin de“Katılıyorum”şeklinde yüksek seviyede olduğu, EMOÖ'ye yönelik öntest ve sontest puanlarının karşılaştırılmasında ise sontest puanları lehine anlamlı farklılığın olduğu belirlenmiştir. Bu bağlamda, uygulama sonucunda öğrencilerin eleştirel matematik okuryazarlık özyeterlik düzeylerinin anlamlı bir şekilde arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun nitel bulgularla da desteklendiği görülmüştür. Örneğin uygulama öncesi matematiğin tarafsız, bağımsız ve mutlak değiştirilemez olduğunu ifade eden öğrenciler, uygulama sonrası matematiğin özellikle matematiksel bilgiyi üretenlerin, kullananların değer ve yargılarından etkilendiğini, insanları manipüle ederek zarar verici şekilde kullanılabileceğini ifade etmişlerdir. Bu sonuçlar doğrultusunda, sosyomatematiksel konularla zenginleştirilmiş öğretim etkinlikleriyle geliştirilen öğretim programının, öğrencilerin toplumsal sorunlara ilişkin bilinçli farkındalık ile eleştirel matematik okuryazarlık özyeterliklerini arttırmada etkili olduğu belirlenmiştir. Öğretimin değerlendirilmesine yönelik yapılan görüşmelerden elde edilen bulgular doğrultusunda ise sosyomatematiksel konularla zenginleştirilmiş öğretim etkinlikleriyle gerçekleştirilmiş matematik öğretimine yönelik öğrencilerin görüşlerinin genel anlamda olumlu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonunda ilgili sonuçlar literatür kapsamında tartışılmış, uygulamaya ve araştırmacılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
The aim of the current study is to evaluate the development of public school eleventh-grade students' mindfulness regarding social problems and their critical mathematical literacy self-efficacy through teaching activities enriched with socio-mathematical topics, to identify problems encountered during the implementation process, to find solutions to the identified problems and challenges, and to assess the effectiveness of these solutions. In line with this purpose, the study was carried out as action research. During the current research, scales were developed as a data collection tool, and 511 students were randomly selected from five different types of high schools across four different grade levels from ten schools in the Onikişubat district of Kahramanmaraş province to determine the current situation. The participants for the action research process consisted of 18 eleventh-grade students studying in the first semester of the 2023-2024 academic year at a public school located in a middle socio-economic region. These students were taking mathematics lessons, had encountered problems related to the identified issue in class, and volunteered to participate in the study. The implementation lasted for eleven weeks, with the first week dedicated to discovery. The data for the study were obtained through pre-tests and post-tests using two separate scales: the Mindfulness Scale on Social Problems (MSSP) and the Critical Mathematical Literacy Self-Efficacy Scale (CMLS), both developed by the researcher. In addition, qualitative data were obtained through semi-structured interviews conducted both before and after the implementation, as well as at the end of each cycle. Furthermore, participants' reflective journals and self-assessments for each lesson were also used as data collection tools. In the analysis of the data obtained, t-tests and one-way analysis of variance (ANOVA) for dependent and independent samples were employed for the quantitative data, while content analysis and descriptive analysis were used for the qualitative data. According to the findings from the current situation assessment, it was determined that the students' mindfulness regarding social problems and their critical mathematical literacy self-efficacy levels were both at a medium level before the implementation. On the other hand, findings from pre-implementation interviews, which supported and provided a more detailed, in-depth evaluation of the scale results, revealed that students' mindfulness regarding social problems and their critical mathematical literacy self-efficacy were insufficient and needed to be developed, leading to the decision to conduct action research. During the teaching process, where critical mathematics education was applied in the context of critical pedagogy, with Freire's dialog-based learning and Habermas' ideal speech situation rules being adopted, issues such as difficulty in grasping mindfulness, failure to engage in exercises, difficulty in understanding critical mathematical literacy, experiencing authoritarian pressure, inability to express ideas openly, freely, and comfortably, failure to comprehend the logic of activities, difficulties in mathematical operations, struggles in producing solutions for social problems, interruption of the speaker, inability to take the floor, lack of focus on listening, reluctance to fill out self-assessment forms, and unwillingness to participate in interviews were identified. During the process, appropriate solutions to these issues were developed. After the implementation, it was found that students' self-efficacy levels of mindfulness regarding social problems were at a high level, with responses of“Agree.”When comparing the pre-test and post-test scores of the MSSP, a significant difference in favor of the post-test scores was identified. This finding was also supported by qualitative data. For example, it was concluded that students exhibited positive behaviors toward social problems without reacting impulsively and by becoming aware of their feelings, senses, attitudes, and thoughts. In this context, it was concluded that students' self-efficacy levels of mindfulness regarding social problems increased after the implementation. On the other hand, after the implementation, students' self-efficacy levels in critical mathematical literacy were also found to be at a high level, with responses of“Agree.”When comparing the pre-test and post-test scores of the CMLS, a significant difference in favor of the post-test scores was identified. In this context, it was concluded that students' self-efficacy in critical mathematical literacy increased significantly after the implementation. This result was also supported by qualitative findings. For instance, students who previously stated that mathematics was neutral, independent, and absolutely unchangeable, later expressed that mathematics, especially the knowledge produced and used by mathematicians, is influenced by values and judgments, and can be manipulated to harm people. Based on these results, it was determined that the teaching program enriched with socio-mathematical topics was effective in increasing students' self-efficacy in mindfulness regarding social problems and critical mathematical literacy. Furthermore, according to the findings from interviews regarding the evaluation of the teaching, it was concluded that students generally had positive opinions about the mathematics teaching conducted with socio-mathematical topics. At the end of the study, the relevant findings were discussed within the literature, and recommendations were provided for implementation and for future researchers.
Benzer Tezler
- Kız meslek lisesi sınıf mikro kültürüne teknoloji entegrasyon sürecinin sosyo-matematiksel normlar bağlamında ı̇ncelenmesi
Investigation of the technology integration process in girls' vocational high school classroom micro-culture in the context of socio-mathematical norms
İFAKET PULLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE AKKOÇ
- Farklı matematiksel inanç düzeyindeki 8. sınıf öğrencilerinin oluşturdukları sosyomatematiksel normlar
Sociomathematical norms formed by 8th-grade students with different levels of mathematical beliefs
SİMGE SAYIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve Öğretimİstanbul Medeniyet ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA YILDIZ
- Sosyomatematiksel konularla bütünleştirilmiş matematik öğretimi: Sosyal adalet ve eşitlik değerlerine ilişkin farkındalık ile problem kurma becerisi geliştirmeye yönelik bir eylem araştırması
Mathematics instruction integrated with sociomathematical subjects: an action research on developing awareness of social justice and equality values and problem posing skill
BUKET TURHAN TÜRKKAN
Doktora
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimÇukurova ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEMET KARAKUŞ
- The effect of sociomathematical norms and technology integrated instruction on 6th grade students' understanding of altitude
Sosyomatematiksel normlar ve teknoloji ile zenginleştirilmiş öğretimin 6. sınıf öğrencilerinin yükseklik kavramını anlamasına etkisi
EZGİ SENGER
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Eğitim ve ÖğretimBoğaziçi ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA ASLAN TUTAK
- Matematik öğretmeni adaylarının sosyomatematiksel norm farkındalıkları
Pre-service mathematics teachers' awareness of sociomathematical norms
NEŞE ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimKırıkkale ÜniversitesiMatematik Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURULLAH ŞİMŞEK