Word associations: A comparison of AI and human word association patterns
Kelime çağrışımları: Yapay Zeka ve insan kelime çağrışım yapılarının karşılaştırılması
- Tez No: 928672
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT ATLAMAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Boğaziçi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dil Bilimi Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 165
Özet
Bu tez, Türkçe kelime çağrışımı görevinde insan kelime çağrışımları ile büyük dil modelleri (LLM'ler) tarafından üretilen çağrışımlar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları sistematik bir karşılaştırma yoluyla incelemektedir. İnsan katılımcılar ve seçilen LLM'ler kullanılarak yapılan bu çalışma, yanıt çeşitliliği, çağrışım gücü, morfoloji ve somutluk gibi dilsel özelliklere duyarlılık ve çağrışım ağlarının yapısal uyumu gibi temel ölçütleri değerlendirmektedir. Metodoloji, 381 katılımcıyla yürütülen sürekli bir kelime çağrışım deneyini ve bu deneyin GPT-4o mini, Trendyol LLM v1.8 ve Cosmos LLaMA gibi güncel LLM'lerle simüle edilmesini içermektedir. Karşılaştırmalı analizler, yapısal ve çağrışım benzerliklerini değerlendirmek için kosinüs benzerliği, Jaccard benzerliği ve grafik tabanlı metrikler gibi teknikler kullanmaktadır. Sonuçlar, özellikle yanıt çeşitliliği ve morfolojik ve anlamsal özelliklere duyarlılık açısından insanlar ve LLM'ler arasındaki çağrışım yapılarında önemli farklılıklar olduğunu göstermektedir. LLM'ler belirli çağrışım yapılarını yeniden oluşturma konusunda güçlü yönler sergilerken, insanlarda gözlemlenen karmaşık bilişsel süreçleri taklit etmede zorluklarla karşılaşmaktadır. Bulgular, kelime çağrışım görevlerinin hem insan bilişini anlamak hem de yapay zeka sistemlerini değerlendirmek için bir araç olarak potansiyelini vurgulamaktadır. Bu araştırma, geleneksel psikolinguistik metodolojileri modern hesaplamalı yaklaşımlarla birleştirerek anlamsal belleği anlamamıza katkıda bulunmakta ve LLM'lerin insan bilişini taklit etme konusundaki gelişen potansiyel ve sınırlamalarını öne çıkarmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis explores the similarities and differences between human word associations and those generated by large language models (LLMs) through a systematic comparison of responses in a Turkish word association task. Using human participants and selected LLMs, this study examines key metrics, including response diversity, associative strength, sensitivity to linguistic features such as morphology and concreteness, and structural alignment within associative networks. The methodology involves a continuous word association experiment conducted with 381 human participants in addition to simulations using state-of-the-art LLMs, including GPT-4o mini, Trendyol LLM v1.8, and Cosmos LLaMA. Comparative analyses employ techniques such as cosine similarity, Jaccard similarity, and graph-based metrics to evaluate structural and associative parallels. Results indicate notable differences in the associative patterns of humans and LLMs, particularly in response diversity and sensitivity to morphological and semantic properties. While LLMs exhibit strengths in replicating certain associative structures, they face challenges in mimicking the nuanced cognitive processes observed in humans. The findings underscore the potential of word association tasks as a lens for understanding human cognition and evaluating artificial intelligence systems. This research bridges traditional psycholinguistic methodologies with contemporary computational approaches, advancing our understanding of semantic memory and highlighting the evolving potential and limitations of LLMs in approximating human cognition.
Benzer Tezler
- Yapay zekanın sektörel uygulama alanları ve etkileri üzerine bir inceleme
A study on sectoral application areas and effects of artificial intelligence
GİZEM ALTINDERE YAZICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADNAN VEYSEL ERTEMEL
- 'Deutsch Macht Spaß' ve 'Menschen' kitaplarının kelime hazinesi bakımından karşılaştırılması
Comparison of 'Deutsch Macht Spaß' and 'Menschen' books in terms of vocabulary
MUHAMMED MUSTAFA UÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN KAZIM KALKAN
- Tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin gıda etiği çerçevesinde incelenmesi
Agricultural sales cooperatives and associations investigation in framework of food ethics
FEHİM BİLGE
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Kamu YönetimiKocaeli ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖRGEN UĞURLU
- L'Islamophobie croissante en Europe
Avrupa'da yükselen İslam karşıtlığı
ONUR SEVİM
Yüksek Lisans
Fransızca
2024
Uluslararası İlişkilerGalatasaray ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP ARIKANLI
- Orta öğretimimizdeki halk oyunları etkinlikleri üzerine gözlem ve öneriler
Observations and suggestions on the activities of folk dances in Turkish secondary education
ŞENGÜL TEMEL
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Eğitim ve Öğretimİstanbul Teknik ÜniversitesiTemel Bilimler Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. AFŞİN EMİRALİOĞLU