Türkiye Selçuklularından Akkoyunlu hakimiyetine kadar Ahlat şehri (1230-1467)
Ahlat city from the Turkish Seljuks to the Akkoyunlu domination (1230-1467)
- Tez No: 929324
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MURAT ZENGİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Ahlat, Türkiye Selçukları, İlhanlılar, Timur, Karakoyunlular, Ahlat, Turkish Seljuks, Ilkhanids, Timur, Karakoyunlu
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 207
Özet
Tarihsel geçmişi Paleolitik çağlara kadar 62uzanan Ahlat şehri birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Şehir, Urartular ile iskana açılmış ve Persler dâhil birçok önemli devletin hakimiyet mücadelesine sahne olmuştur. Ahlat, Asya'dan Anadolu'ya uzanan güzergâh üzerinde bulunması, bereketli topraklara ve verimli su kaynaklarına sahip olması gibi özellikleriyle tarihin her döneminde bölgedeki büyük güçlerin dikkatini çekmiştir. Bizans'ın doğudaki son güç merkezi olan Ahlat, Malazgirt Meydan Muharebesinden hemen önce Türkler tarafından ele geçirilmiştir. Sökmenşahların bölgeye gelişiyle müreffeh bir şehir konumuna yükselmiş Ahlat, döneminin önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. 1207'de Eyyûbîlerin hakimiyetine geçen şehir, bu parlak dönemini bir süre daha devam ettirmiştir. Ahlat şehri Gürcü ve Ermeni prenslerinin sürekli hakimiyet kurmak istediği bölgelerden biri iken 1229'da Celâleddîn Harzemşah'ın istilasıyla eski ihtişamını kaybetmiştir. Türkiye Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad'ın Yassıçemen'de Celâleddîn Harzemşah'ı mağlup etmesi ve şehri Selçuklu bünyesine katması Ahlat'ın yeniden güçlenmesine zemin hazırlamıştır. Sinaneddîn Kaymaz ve Kemâleddîn Kamyar ile yeniden başlatılan iskân ve imâr faaliyetleri sonuç vermiş ve şehir eski ihtişamlı günlerine dönmeye başlamıştır. Fakat bu süreç çok uzun sürmemiştir. Celâleddîn Harzemşah'ı takiple Doğu Anadolu'ya gelen Moğollar, Ahlat'ın bir daha düzelmemesine neden olacak büyüklükte tahribatlar gerçekleştirmişlerdir. 1243 Kösedağ Savaşıyla birlikte şehir, Moğollar tarafından Gürcü kumandanın kızı Melike Tamta'ya verilmiştir. Bu tarihten İlhanlıların bölgeye gelişine kadar şehir, Moğol ve Harezm bakiyelerinin tahribat alanına dönüşmüştür. Hülâgû'nün batı seferiyle birlikte Ahlat ve Van Gölü havzası İlhanlı beylerinin merkezden atadığı valiler vasıtasıyla yönetilmiş, şehir bir eyalet merkezi haline bu dönemde dönüştürülmüştür. İlhanlılar döneminde şehir ekonomik ve kültürel bakımdan önemini bir süre daha korumuştur. 1336'da son İlhanlı Hükümdarı Ebû Said Bahadır Han'ın ölümüyle şehir, Celayirliler ve daha sonra yerli emirler ile Kürt beyleri arasında el değiştirmiştir. Her ne kadar kısa bir süre Ahlat şehri Timur tarafından zaptedilmiş olsa da Timur'un çabaları Ahlat'ta hakimiyet kurması için yeterli olamamıştır. Karakoyunluların Van Gölü havzasında Erciş, Aladağ ve Ahlat'ı ele geçirmeleri Timur'un haleflerinden Şahruh Mirza ile Karakoyunlu Kara Yusuf'u karşı karşıya getirmiştir. Uzun süreli mücadelelerin ardından harap olan şehir, eski önemini yitirmiş ve önce Akkoyunlu Uzun Hasan daha sonra da Safeviler kontrolüne girmiştir.
Özet (Çeviri)
The city of Ahlat, whose historical past dates back to the Paleolithic ages, has hosted many civilizations. The city was settled by the Urartians and became the scene of the struggle for dominance of many important states, including the Persians. Ahlat has attracted the attention of the great powers in the region in every period of history with its features such as being on the route from Asia to Anatolia and having fertile lands and fertile water resources. Ahlat, the last power center of the Eastern Roman/Byzantine Empire in the east, was captured by the Turks just before the Battle of Manzikert. Ahlat, which became a prosperous city with the arrival of the Sökmenshahs to the region, became one of the important centers of its period. The city, which came under the rule of the Ayyubids in 1207, continued this bright period for a while. While the city of Ahlat was one of the regions where Georgian and Armenian princes constantly wanted to dominate, it lost its former glory with the invasion of Celâleddîn Khwarazmshah in 1229. The defeat of Celâleddîn Harzemshah by Turkish Seljuk Sultan Alaeddin Keykubad in Yassıçemen and the annexation of the city by the Seljuks paved the way for the re-strengthening of Ahlat. The settlement and construction activities that were restarted by Sinaneddîn Kaymaz and Kemâleddîn Kamyar gave results and the city started to return to its former glory days. But this process did not last very long. The Mongols, who came to Eastern Anatolia following Celâleddîn Harzemshah, caused great destruction that caused Ahlat to never recover. With the Battle of Kösedağ in 1243, the city was given to Melike Tamta, the daughter of the Georgian commander, by the Mongols. From this date until the arrival of the Ilkhanate to the region, the city turned into an area of destruction by the Mongol and Khwarezm remnants. With Hülâgû's western expedition, Ahlat and the Van Lake basin were governed through governors appointed by the Ilkhanid lords from the center, and the city was transformed into a provincial center during this period. During the Ilkhanid period, the city maintained its economic and cultural importance for a while. With the death of the last Ilkhanid ruler, Abu Said Bahadır Khan, in 1336, the city changed hands between the Celayirids and later the local emirs and Kurdish lords. Although the city of Ahlat was captured by Timur for a short time, Timur's efforts were not enough to establish dominance in Ahlat. The capture of Erciş, Aladağ and Ahlat by the Karakoyunlu in the Lake Van basin brought Shahruh Mirza, one of Timur's successors, into conflict with Kara Yusuf of the Karakoyunlu. The city, which was devastated after long-term struggles, lost its former importance and came under the control of Akkoyunlu Uzun Hasan and then the Safavids.
Benzer Tezler
- Karamanoğulları Beyliği'nin Anadolu beylikleri ve devletleriyle ilişkileri
The relations of the Karamanids beylik with Anatolian Beyliks and states
HÜMEYSA YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEVLÜT GÜNLER
- Selçuklu Emiri Seyfeddin Torumtay ve Vakfı
Seljukian Commandant Seyfeddin Torumtay and Foundation
BETÜL ERKOYUNCU
- Anadolu Beyliklerinde diplomasi (XIII-XVI. yüzyıllar)
Diplomacy in Anatolian Beyliks (13th-16th centuries)
MERVE EDA YEĞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL ÇİFTCİOĞLU
- Batı Anadolu beylikler dönemi te'lif ve tercüme eserleri
West Anatolia principalities translation works and original works
NERİMAN TONGUR