Termessos antik kenti'nden bir adak ayak heykeli
A votive foot sculpture from the ancient city of Termessos
- Tez No: 930191
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜL IŞIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Adak, Heykel, Hypsistos, Termessos, Anatomik Adak
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arkeoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 136
Özet
Antalya ilinin kuzeybatısında, Güllük Dağı'nın sarp dorukları arasında yer alan Termessos Antik Kenti'nde E10 olarak adlandırılan nekropol bölgesinde uçuruma yakın bir şekilde konumlandırılmış bir tanrı adağı olan ayak heykelinin incelenmesi, adanmış olduğu düşünülen Tanrı Hypsistos ve yazıtı ile bütüncül şekilde değerlendirilmesi tezin ana amacıdır. Eser, zaman ve doğanın yarattığı sert koşullar nedeniyle zarar görmeye devam ederken fotoğraflarla belgelenmesi ve bu kült objesinin Antik Çağ düşüncesindeki yerinin aydınlatılması bir gereklilik halini almıştır. Adak ayak heykeli ve üzerinde bulunan yazıtın 19. yüzyılda Pamphylia ve Pisidia Kentleri'nin ikinci cildinde Karl Lanckoronski tarafından ilk kez bahsedilip çizimi yapılmış, yazıtı kopyalanmış ancak Theopompos'un ismi bu ilk okumada anlaşılamamıştır. Heberdey daha sonra yazıtı tekrar değerlendirmiş ve Theopompos'un ismini okumuş ayrıca adağın adandığı tanrıyı [θεῶ Ὑψίστω(?) ὑπὲρ ὑγεί]ας olarak tamamlamıştır. Daha sonra eser uzun yıllar boyunca üzerinde çalışılmayarak unutulmuştur. Ardından Termessos ve Egemenlik Alanı Epigrafik–Tarihî Coğrafî Yüzey Araştırmaları kapsamında 90'lı yıllarda yapılan araştırmalar sırasında Prof. Dr. Güler Çelgin tarafından söz konusu adak heykelinin yazıtının incelemesi sağlanmıştır. Ancak heykelin yazıtı çalışılmış olsa da kendisi hakkında detaylı bir çalışma yapılmamıştır. Çalışmada öncelikle Termessos Antik Kenti'nin coğrafi konumu ve kent hakkında genel bilgiler verilmiş ve bölgede yapılan araştırmalar hakkında kısaca kronolojik bilgiler sunulmuştur. Daha sonra tezin konusunu oluşturan ve ayak biçimindeki bir tanrı adağı olan heykel detaylı şekilde ele alınmış, ikonografik karşılaştırma olarak seçilmiş bazı ayak adağı örneklerine yer verilmiş, fotogrametrik değerlendirmeleri yapılmıştır. Eser sahibi Theopompos'un onomastik değerlendirmesi için adının geçtiği başka bir yazıt da dikkate alınarak tarihleme sağlanmış ve Constitutio Antoniniana'dan sonraya ait olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca eserle bağlantılı olarak Theos Hypsistos hakkında çeşitli araştırmacıların görüşlerine yer verilmiş, Hypsistos'un bir sıfat olarak da kullanımına değinilmiş, farklı coğrafyalarda adına rastlanılan yazıtlardan örnekler verilmiştir. Eserin adandığı düşünülen Theos Hypsistos ile ilgili Anadolu'nun farklı bölgelerinde ve başka coğrafyalarda çeşitli birçok yazıt ele geçmiştir. Hypsistos kavramı ile ilgili yüzlerce yazıtı derleyip incelemiş olan Mitchell'e göre bu bir tanrı iken, farklı araştırmacılara göre çeşitli tanrıları“en yüce”olarak tanımlamak için kullanılan bir söz öbeğidir. Bir grup araştırmacıya göreyse başlangıçta sadece bir sıfat olsa da sonradan bir tanrı biçimini alan bir kelimedir. Pagan inanışlarından monoteist inanca geçiş döneminde ortaya çıkmış olan özgün bir tanrı ve kült mü yoksa tek tanrı inancını benimsemiş paganist gruplar tarafından geçmişte inandıkları tanrılarının epithetleri halini alarak bu tanrılar ile tek tanrıyı bütünleştiren bir sıfat olarak mı kullanıldığı konusu hala tartışmalı olan Theos Hypsistos, Hellence“En Yüce Tanrı”anlamına gelmektedir. Eserin yüksek konumu ile adanmış olduğu tanrının adının anlamı arasındaki bağlantı ise dikkat çekici ve manidardır.
Özet (Çeviri)
The main purpose of this thesis is to examine the foot statue, a votive offering dedicated to the God Hypsistos, located near a cliff in the necropolis area labeled E10 in the ancient city of Termessos, situated among the steep peaks of Güllük Mountain in the northwest of Antalya province. The statue's connection to the God Hypsistos and its inscription are assessed in a holistic manner. As the artifact continues to suffer damage due to the harsh conditions caused by time and nature, documenting it through photographs and shedding light on the significance of this cultural object in ancient thought has become a necessity. The dedicatory foot statue and the inscription on it were first mentioned and illustrated by Karl Lanckoronski in the second volume of the Cities of Pamphylia and Pisidia in the 19th century. The inscription was copied, but Theopompos's name was not deciphered in this first reading. Later, Heberdey re-examined the inscription and read Theopompos's name, as well as completing the name of the god to whom the dedication was made as [θεῶ Ὑψίστω(?) ὑπὲρ ὑγείας]. The work was then forgotten for many years without further study. Subsequently, during the research conducted in the 1990s as part of the Termessos and Sovereignty Area Epigraphic–Historical-Geographical Surface Surveys, Prof. Dr. Güler Çelgin examined the inscription of the dedicatory statue. However, while the inscription on the statue was studied, no detailed research was conducted on the statue itself. The study first provides general information about the geographical location of the ancient city of Termessos and the city itself, along with a brief chronological overview of the research conducted in the area. The foot-shaped votive statue, which is the main focus of the thesis, is then examined in detail. Selected examples of other foot votive statues are included for iconographic comparison, and photogrammetric analyses are provided. An onomastic assessment of the statue's owner, Theopompos, is carried out by considering another inscription in which his name appears. This analysis leads to the conclusion that the statue dates to a period after the Constitutio Antoniniana. Additionally, various scholars' views on Theos Hypsistos are discussed in relation to the statue, with attention given to its use as an epithet and examples from inscriptions found in different regions mentioning Hypsistos. Various inscriptions related to the God Hypsistos have been found in different regions of Anatolia and beyond. According to Mitchell, who compiled and studied hundreds of inscriptions on the concept of Hypsistos, it represents a god. However, other scholars interpret it as a phrase used to define various gods as“the supreme deity”. Some researchers argue that it was initially only an epithet but later evolved into a distinct deity. Emerging during the transition from pagan beliefs to monotheism, Theos Hypsistos is still debated as to whether it represents a unique god and cult or was used as an epithet to merge the gods of pagan groups with a monotheistic god. The term Hypsistos means“The Highest God”in Greek. The connection between the statue's elevated location and the meaning of the name of the god to whom it is dedicated is both striking and meaningful. Votive Offering, Statue, Hypsistos, Termessos, Anatomical Offering
Benzer Tezler
- Tarihi yapıları tahrip eden bitkilerle mücadele olanaklarının araştırılması
Investigation of control opportinities of harmful plants to historical structures
OSMAN ÇAVUŞOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
ZiraatAkdeniz ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YASİN EMRE KİTİŞ
- Hierapolis güney nekropolü
The Southern necropolis at Hierapolis
CELAL ŞİMŞEK
Doktora
Türkçe
1997
ArkeolojiSelçuk ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN ÖZGAN
- Cadianda Nekropolü: Tipolojisi ve Lykia bölgesi örnekleriyle karşılaştırılması
Cadianda Necropolis: Typology and comparison with the Lycia region examples
PINAR DÖĞERLİ BAŞERKAFAOĞLU