Maveraünnehir'de Hanefi gelenek (5-11. yüzyıla kadar)
Hanafi tradition in transoxiana (Up to the 11th century)
- Tez No: 930771
- Danışmanlar: PROF. DR. SÖNMEZ KUTLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Hanefîler, Mâverâünnehir, Irak, Ehl-i Sünnet, Ashabu'l-Hadis, Ashabu'r-Rey, Kelam, Fıkıh, Tasavvuf, Hanafis, Transoxiana, Iraq, Ahl al-Sunnah, Ashab al-Hadith, Ashab al- Ray, Kalam, Fiqh, Sufism
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 302
Özet
Mâverâünnehir'deki Hanefî geleneğin konu edildiği bu çalışmanın amacı, bir mezhebin kimlik inşa sürecini kaynakların imkan verdiği ölçüde ortaya koyabilmektir. Bu yüzden Hanefiliğin oluşum ve Mâverâünnehir'deki gelişim süreci tarihi, siyasi, kültürel ve coğrafi faktörler dikkate alınarak aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda birinci bölümde, Ebû Hanîfe, ilk takipçileri ve onların Kufe, Bağdat ve diğer şehirlerdeki faaliyetlerine, geleneğin intikaline tesirleri ölçüsünde değinilmiştir. İkinci bölümde, geleneğin taşıyıcı unsurları olan ulema, ulemanın kurduğu ders halkaları ve bu süreçte üretilen metinler üzerinden Hanefiliğe yüklenen anlam ve bunun temsilcileri belirlenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde geleneğin Mâverâünnehir'e taşınması ile oluşan yeni ilim merkezleri ve bu merkezlerin diğer şehirlerle irtibatı hoca talebe ilişkileri ve eser rivayet ağlarının sunduğu verilerden yararlanılarak ortaya çıkarılmıştır. Bölgedeki Hanefilerin kimliklerini oluşturma sürecine muhataplarının katkıları ve tesirlerine dördüncü bölümde odaklanılmıştır. Bu açıdan Mu'tezile, Karamita, Kerramiyye'nin yanı sıra Ashabu'l-Hadis'in bölgedeki en güçlü temsilcisi Şafiiyye ve tasavvufi oluşumların Hanefi ulema üzerindeki tesirleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Beşinci bölümde ise tüm bu etkenlerin bölge ulemasının oluşturduğu yazılı literatüre kelami, fıkhi, tasavvufi açıdan ne tür yansımaları olduğu sorusuna kendilerini tanımladıkları kavramlar çerçevesinde cevap aranmıştır. Tarihsel sürecin hicri 5. asra dek getirildiği, yönetimin Sâmânîlerin kontrolünde olduğu bu süreçte yöneticilerin ulema ile ilişkileri, yakın ve uzak muhataplıkların Hanefî geleneğin şekillenmesindeki rolü, bölgedeki ders halkaları ve ortaya çıkan eserler dikkate alınarak incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
The aim of this study, which focuses on the Hanafi tradition in Transoxiana, is to reveal the identity construction process of a sect and a tradition to the extent that the available sources allow. Therefore, the formation and development of the Hanafi school in Transoxiana have been explored by considering historical, political, cultural, and geographical factors. In this context, the first chapter examines Abu Hanifa, his early followers, and their activities in Kufa, Baghdad, and other cities, insofar as their influence on the transmission of the tradition is concerned. The second chapter aims to identify the meaning attributed to Hanafi thought and its representatives through the scholars (ulema) who served as the tradition's carriers, the teaching circles (study groups) established by these scholars, and the texts produced during this process. In the third chapter, the emergence of new centers of learning following the transfer of the tradition to Transoxiana, as well as the connections between these centers and other cities, have been analyzed using data provided by teacher-student relationships and the networks of text transmission. The forth chapter focuses on the contributions and influences of interlocutors in shaping the identity of the Hanafis in the region. In this regard, the impacts of groups such as the Mu'tazila, the Qarmatians, the Karramiyya, as well as the Shafi'iyya, who were the strongest representatives of the Ahl al-Hadith in the region, and Sufi movements on Hanafi scholars have been examined. The fifth chapter addresses the question of how all these factors influenced the written literature produced by the scholars of the region in theological, juridical, and mystical dimensions. The study brings the historical process up to the 5th century AH, during which the Samanians controlled the region. The relationship between the rulers and the ulema, the direct and indirect engagements with Hanafi tradition, the role these interactions played in shaping the Hanafi school, the study circles in the region, and the works produced are analyzed in detail.
Benzer Tezler
- Ebû Mansûr el-Mâturîdî'nin fikrî arka planı
Abu mansur al-Maturidi's intellectual background
AHMET ATEŞYÜREK
- Alâeddin es-Semerkandî'nin tahsis anlayışı
Alāeddin al-Semerqandī's concept of takhsis
MEHMET FATİH KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HACER YETKİN
- الاختلاف الفقهي بين مشايخ العراق وما وراء النهر الحنفية
Irak ve Mâverâünnehir Hanefî meşâyihi arasındaki fıkhî ihtilaflar / The jurisprudential divergence between the Hanafi jurists of Iraq and the Transoxiana
MOHAMED SHAHIN
Yüksek Lisans
Arapça
2021
DinFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKERİM ÜNALAN
- Mâturîdîlik'te kur'an ve sünnet'in belirleyiciliği:Bilgi, mucize ve kabir azabı örnekleri
Decisiveness of the Qur'an and sunnâh in Mâturîdîye: The cases of epistemology, miracles and torment of grave
MAHMUT NEBATİ
Doktora
Türkçe
2019
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL İBRAHİM BULUT
- Hanefîlikte Bağdat Mâverâünnehir mukayesesi
A comparative study of Baghdad and Māwarāʾ al-Nahr in the context of Hanafism
HÜSEYİN AKINCI
Doktora
Türkçe
2024
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN ÇEKER