Çağatay Hanlığı'nda devlet teşkilâtı
The state organization in the Chagatai Khanate
- Tez No: 931042
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜRSOY SOLMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 338
Özet
Çağatay Hanlığı, Çinggiz Han'ın Börte Fuçin'den olma ikinci oğlu Çağatay ve onun soyundan gelenlerin idare ettiği devlete verilen isimdir. Merkezî hanlığa en yakın ulus olması, Çağataylıların başlangıçta siyasî hayatlarında ve kurumsal örüntülerinde bazı sorunlara yol açmıştır. Bu durumun en önemli sonucu bağımsızlıklarını, devletin 747/1347 yılında meydana gelen bölünmesine çok yakın bir tarihte kazanmaları olmuştur. Bununla birlikte, sınırları doğuda büyük hanlık, batıda İlhanlılar, kuzeyde Altın Orda ile kuşatılmış olan Çağatay hükümdarları, siyasî iklimin elverişli olduğu durumlarda müesses bir nizam inşâ edebilmenin yollarını aramışlardır. İdeolojik ve politik yapı, dönemin bozkır dünyasının önemli bir meşruiyet sağlama aracı olan“Çinggiz soyundan olma”kaidesi üzerinden kurgulanmıştır. Bununla birlikte hükümdarlar, hâkimiyetlerinin menşeini ilahî kaynaklarla da ilişkilendirmişlerdir. Ayrıca İlhanlı, Yuan ve Timurlu kaynaklarında oldukça farklı ünvanlarla anılan Çağatay hanları, tebaaları nezdinde herhangi bir meşruiyet sorunu yaşamamışlardır. Çağataylılar bilhassa saray ve hükümet teşkilâtlarında Türk-Moğol ve Türk-İslâm devlet geleneklerinden istifade etmişlerdir. Adalet mekanizmalarında yine Moğol, İslâm ve yerli araçlardan beslenmişlerdir. Askerî organizasyonlarında ise daha gelenekçi bir yapıyı benimsemişlerdir. Bu durumun oluşmasında göçebe doğaları en önemli faktör olmuştur. Başlangıçta merkezî hanlığın uygulamalarıyla şekillenen sikkeler, sonrasında Çağatay idaresinin özelliklerini taşımaya başlamıştır. Muhtelif şehirlerde bulunan darphanelerin ürettiği sikkelerin en önemli özelliği, diğer şube hanlıklarda görülmemiş bir istikrarla Çağatay hükümdarlarının tamgalarını taşıması olmuştur. Bununla birlikte sikke basımının en mükemmel numuneleri Kebek Han döneminde ortaya çıkmıştır. Malî teşkilâtın önemli bileşenlerinden biri olan gelirler ve vergiler ise devlet hazinesinin en mühim kaynaklarını oluşturmuştur. Vergi sisteminde başta Uygur tesiri olmak üzere Moğol ve İslâmî geleneklerden mürekkep karmaşık bir yapı gözlemlenmiştir. Bu çalışma, yukarıda genel özellikleri verilmeye çalışılan Çağatay Hanlığı'nın devlet teşkilâtını incelemektedir.
Özet (Çeviri)
The Chagatai Khanate refers to the state governed by Chagatai, the second son of Chinggis Khan from Borte Fuchin, and his descendants. Being the nation closest to the central khanate initially led to certain cahallenges in the Chagatai political structure and institutional patterns. The most important consequence of this situation was their delayed attainment of full independence, which occured shortly before the division of the state in 747/1347. Nevertheless, surrounded by the Great Khanate in the east, the Ilkhanid in the west and the Golden Horde in the north, the rulers of Chagatai sought to establish a stable political order whenever the political climate was favorable. The ideological and political structure of the khanate was built upon the principle of being“descended from Chinggis”, acrucial legitimacy factor in the steppe world of the era. Additionally, although Chagatai rulers were referred to by a variety of titles in Ilkhanid, Yuan and Timurid sources, they did not face legitimacy issues among their subjects. The Chagatai rulers particularly benefited from the Turco-Mongol and Turco- Islām state traditions in their palace and goverment organizations. Their judicial mechanisms were influenced by Mongol, Islāmic and local legal instruments, while their military organization adhered to a more traditionalist structure. This conservatism was primarily shaped their nomadic lifestyle. Initially the coinage system was influenced by the practices of central khanate, but over time, it came to reflect the characteristics of Chagatai rule. The most important feature of the coins produced by the mints located in various cities was that they bore the tamghas of the Chagatai rulers with a consistency not seen in other branch khanates. On the other hand, the most refined examples of coinage were produced during the reign of Kebek Khan. Revenues and taxes, as one of the fundamental components of the financial administration, constituted the primary sources of the state treasury. The taxation system exhibited a complex structure shaped by influences from Uyghur traditions, as well as Mongol and Islāmic practices. This study examines the state organization of the Chagatai Khanate, which general characteristics have been outlined above.
Benzer Tezler
- Kazaklarda boy teşkilatlanması ve özellikleri
Tribal organization and characteristic of Kazakh
ONUR AKKOÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ BUYAR
- Çağatay Hanlığı'nda gelenek ve değişim: Tarmaşirin Han dönemi
Tradition and change i̇n chaghataid khanate: The period of Tarmaşirin Han
FATİH ORTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KEMAL RAMAZAN HAYKIRAN
- Altın Orda'da kadın ve siyaset ilişkisi: Taytula Han Bike
Relationship between women and politics in the Golden Horde: Taytula Han Bike
YUSUF ARSLANER
- Büyük Hanlar Döneminde Moğollar arasında İslamiyet
Islam among the Mongols in the Period of the Great Khans
EBRU KULA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihNecmettin Erbakan ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA AKKUŞ