Ahmed Paşa Divanı'nda kozmik alem
The cosmic world in Ahmed Pasha's Divan
- Tez No: 932460
- Danışmanlar: PROF. DR. SITKI NAZİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Amasya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 130
Özet
Klasik Türk şairleri başta din, İslamî ilimler ve tasavvuf olmak üzere, astronomi, astroloji gibi birçok bilim dalı ve inanışın etkisinde kalarak şiirlerini yazmışlardır. İlmî birikimin yanı sıra hem gönül âlemlerine yönelerek duygu ve hayallerini hem de dış âleme bakarak tabiat, semavât ve kâinata dair izlenimlerini şiirlerine yansıtmışlardır. Dolayısıyla semavi-ulvi bir âlem olarak insanoğlunun hep merak ettiği, keşfetmeye çalıştığı gökyüzü, yıldızlar, yıldız kümeleri, burçlar, gezegenler ve diğer kozmik unsurlar klasik Türk şairinin de ilgi odağı olmuştur. Nitekim 15. yüzyılın önemli şairlerinden biri olan Ahmed Paşa'nın da kozmik âleme yöneldiği ve şiirlerinde buna dair çeşitli unsurlara yer verdiği dikkatleri celp etmiştir. Şair, tek eseri olan divanında kozmik âlemi oluşturan unsurlarla ilgili muhtelif bilgilerin yanında birtakım remizlere ve mazmunlara, bunların özellikleri üzerine kurulmuş teşbih, tevriye, leff ü neşr, hüsn-i talil, mübalağa gibi çok sayıda edebî sanata yer vermiştir. Ahmed Paşa, Sultan II. Bâyezid'in isteği üzerine yazdığı divanında, toplumun inançlarını, gelenek ve göreneklerini, giyim kuşamını, devletin yönetim şekli ve işleyişini, ekonomisini, dönemin sosyal ve kültürel olaylarını anlatırken çeşitli edebî sanatlardan yararlanmıştır. Kozmik unsurlar; şairin duygu, düşünce ve hayal süzgecinden geçerek yeniden vücut bulmuştur. Onun şiirlerinde çiçekler yeryüzünün yıldızı, felek zeberced renkli kutu, güneş narenci elbise giyip taç takan bir hükümdar yahut Fetih ayetini yazan bir hattat, hilâl şekli itibariyle külah, ay ve güneş birbirlerine göre aldığı konumla çengi andırmıştır. Şair, kelime dizileriyle adeta gökyüzünde bir köşk inşa ederken göğe ait unsurlar ona yardımcı olmuştur. Sevr (Boğa) burcunun göğe her sabah kireç taşıdığı, gökyüzü yıldızlarının da her gece çakıl taşı döktüğü, bunun yanı sıra ayın harmandan saman çektiği, felek dolabının ise ona Delv (Kova) burcu ile su döktüğü tasavvur edilmiştir. Buna göre Fatih Sultan Mehmed'in köşkünün inşasında göğe ait unsurların adeta iş birliği içinde oldukları dile getirilmiştir. Bu yönüyle divan, yıldız ilmi (ilm-i nücûm), siyaset bilimi, tarih, coğrafya, din, tasavvuf ve musiki gibi disiplinler arası bir çalışma olup sanatkârâne bir üslupla ortaya konulmuştur. Dolayısıyla bu çalışmada devlet adamı kimliğiyle de bilinen Ahmed Paşa'nın divanında kozmik âleme ait unsurlarla birlikte onun şiirlerinin anlam dünyasına inilerek şairin daha iyi anlaşılmasını sağlamak amaçlanmıştır. Şairin divanındaki şiirler, kozmik âlem bağlamında tahlil edilmeye çalışılmıştır. Hâfız-ı Şîrâzî'nin etkisiyle kozmik unsurlara yönelen şair, varlık âlemini gözlemleyerek bu âlemdeki unsurları şiirinin malzemesi yapmıştır. Böylece Ahmed Paşa'nın kozmik unsurları bir şair duyarlılığıyla gerçek ve mecâzî anlamda ele alıp, başta teşbih olmak üzere birçok sanata başvurarak âdeta kozmik bir senfoni oluşturacak tarzda işlediği sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
THE COSMIC WORLD IN AHMED PASHA'S DIVAN Azize Classical Turkish poets wrote their poems under the influence of many branches of science and belief, primarily religion, Islamic sciences and Sufism, as well as astronomy and astrology. In addition to their scientific knowledge, they reflected their feelings and dreams by turning to the realms of the heart, and their impressions of nature, the heavens and the universe by looking at the external world in their poems. Therefore, the sky, stars, star clusters, zodiac signs, planets and other cosmic elements that human beings have always wondered about and tried to discover as a celestial-sublime realm have also been the focus of interest of the classical Turkish poet. Indeed, it has attracted attention that Ahmed Pasha, one of the important poets of the 15th century, also turned to the cosmic world and included various elements related to it in his poems. In his sole work, the poet included various information about the elements that constitute the cosmic world, as well as a number of symbols and metaphors, and numerous literary arts such as teşbih, tevriye, leff ü neşr, hüsn-i talil and exaggeration based on their characteristics. Ahmed Pasha, in his divan written upon the request of Sultan Bayezid II, used various literary arts while describing the beliefs, traditions and customs of the society, clothing, the state's administrative style and functioning, economy, and the social and cultural events of the period. Cosmic elements are re-embodied through the poet's filter of emotion, thought, and imagination. In his poems, flowers are the stars of the earth, the heavens are the colored boxes, the sun is a ruler wearing a citrus dress and a crown or a calligrapher writing the verse of the Conquest, the crescent is a cone in terms of its shape, the moon and the sun are çeng in terms of their positions relative to each other. The poet is literally building a mansion in the sky with his word chains, while the celestial elements help him. It is stated that the Sevr (Taurus) sign carries lime to the sky every morning, the stars of the sky pour pebbles every night and the moon draws straw from the threshing floor and the wheel of fortune pours water to it with the Delv (Aquarius) sign. The celestial elements are virtually in cooperation in the construction of the mansion of Fatih Sultan Mehmed. The divan is an interdisciplinary study such as the science of stars (ilm-i nücum), political science, history, geography, religious-mystical and musical, and has been presented in an artistic style. In the divan of Ahmed Pasha, who is also known as a statesman, it is aimed to reach the semantic world of his poems together with the elements belonging to the cosmic world and to provide a better understanding of the poet. The poems in the poet's divan have been tried to be analyzed in the context of the cosmic world. The poet, who turned to cosmic elements under the influence of Hâfız-ı Şîrâzî, observed the world of existence and used the elements in this world as the material of his poetry. Thus, it was concluded that Ahmed Paşa handled cosmic elements with a poet's sensitivity in a literal and figurative sense and applied many arts, especially the metaphor, in a way that would create a cosmic symphony.
Benzer Tezler
- Ahmed Paşa Divanı'nda çok anlamlılık
Polysemy in Ahmed Pasha's Divan
VİLDAN ATASEVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANİFE DİLEK BATİSLAM
- Ahmed Paşa Divanı'nda edebi sanatlar
Literary arts in Ahmed Paşa's Divan
YILMAZ KAPTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiEski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. M. A. YEKTA SARAÇ
- Hâfız Ahmed Paşa Divanı (metin-inceleme)
Hâfiz Ahmed Pasha Divan (text-analysis)
ADEM UYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
- Günümüze göre Ahmed Paşa divanı'ndaki arkaik unsurlar
The archaic elements in Ahmed Pasha's divan from today's perspective
TUĞBA DEMİREL ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimGiresun ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKAN ÖZDEMİR
- Ahmed Şakir Paşa Divanı, metin-inceleme
Başlık çevirisi yok
NURAY ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. A. HİLMİ İMAMOĞLU