Harita mühendisliğinde çok ölçütlü karar verme teknikleri kullanılarak en uygun ölçme yönteminin belirlenmesi
Determination of the most suitable measurement method using multi-attribute decision making techniques in geomatics engineering
- Tez No: 933500
- Danışmanlar: PROF. DR. REHA METİN ALKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Jeodezi ve Fotogrametri, Mühendislik Bilimleri, Geodesy and Photogrammetry, Engineering Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Geomatik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 83
Özet
İnsanın ve dünyanın gelişmesiyle birlikte günümüzde birçok değişimler ve yenilikler ortaya çıkmaktadır. Bu değişim ve yenilikler insanlara bazı avantajlar sağlasa da karar verme süreçlerinin karmaşıklaşması gibi bazı dezavantajları da beraberinde getirmiştir. Süreçlerin daha karmaşık bir yapıya girmesi sürecin yönetimini olumsuz etkilediği gibi sonuçların doğruluğunu ve başarısını da zorlaştırarak kimi durumda olumsuz bir şekilde etkileyebilmektedir. Diğer yandan hangi sektör/disiplin olduğu fark etmeksizin bir projede hedeflenen sonuca varılması birçok farklı açıdan oldukça önemlidir. Bir projeden başarısız sonuçlar elde edilmesi yapanlar açısından itibar zedelenmesi gibi son derece önemli zararlara da yol açabilmektedir. Bu ve bunun gibi olumsuz sonuçlar ile karşılaşmamak ve bir süreci başarılı yönetmek kritik derecede önemlidir. Bundan ötürü projelerin planlanması ve plan doğrultusunda yönetilerek optimum sonuca ulaşılması bir projenin başarısını göstermektedir. Bunun yanı sıra bir süreci uçtan uca verimli bir şekilde planlamak ve söz konusu projeyi plan doğrultusunda yöneterek hayata geçirmek ise en az sürecin uygulanma aşaması kadar önemlidir. Proje planlama ve yönetim süreci de bilimsel olarak, II. Dünya Savaşı döneminde kısıtlı kaynaklar ile optimum sonuca ulaşmaya yarayan Yöneylem Araştırması (YA) ile gerçekleştirilmektedir. Daha önceki proje deneyimleri olmadan veya bilimsel bir alt tabanı olmayan proje planlama girişimiyle, verimli ve gerçek hayat ile tutarlı sonuçlar elde edilmesi pek mümkün olamayacaktır. Bilimsel bir yöntem olan Yöneylem Araştırması karar verme sürecinde problemin matematiksel-istatiksel modelini oluşturarak bu model üzerinden değerlendirme yaparak karar vericinin problemi hem niteliksel hem niceliksel olarak ele almasını sağlayarak karar alma sürecini kolaylaştırmaktadır. İnsanlığın gelişmesi ve endüstri alanlarının büyümesi ile her geçen gün yeni teknolojiler, yeni alternatifler, yeni kısıtlar ortaya çıkmaktadır. Bu durumda çalışma alanı fark etmeksizin iş süreçlerini daha karmaşık ve komplike bir hale getirmektedir. Bununla birlikte YA'na olan ihtiyaç gün geçtikçe artmıştır. Artan bu ihtiyaç ve oluşan yenilikler doğrultusunda da YA yöntemleri de gelişmektedir. Yeniliklerin yaşandığı alternatiflerin arttığı hemen hemen her alanda haritaların altlık olarak kullanıldığı ve günümüzdeki birçok uygulamanın büyük bir çoğunluğunun konuma dayalı olduğu da bariz bir gerçektir. En basit online bir alışverişten, tarımcılık faaliyetlerinde kullanılan gelişmiş traktörlerin kullanılmasında bile haritalar kullanılmaktadır. Bu gerçek Harita Mühendisliği projelerinin de daha detaylı ve kapsamlı bir hale gelmesini sağlamıştır. Teknolojinin gelişmesi ile harita sektöründe kullanılan donanımlar, ölçme ve çizim yöntemleri başta olmak üzere haritacılık çözümlerinin yelpazesi oldukça genişlemiştir. Çeşitliliği artan Harita Mühendisliği projeleri, disiplinler arası projelerde de oldukça önemli bir yer etmiştir. Bu sebeple haritacılık faaliyetlerinin en az maliyet ve en kısa sürede en verimli sonucu elde edecek şekilde planlanması son derece önemlidir. Bunun yanı sıra üretilen bilgilerin doğruluklarının da her zaman kabul edilebilir sınırlar içerisinde olması gerekmektedir. Bu noktada haritacılık sektörüne ait projelerde kullanılabilecek YA teknikleri farklı disiplinler tarafından oldukça sık kullanılsa da Harita Mühendisliği alanında daha nadir bir uygulamaya sahip olduğu yapılan literatür incelemesinden görülmektedir. Bununla birlikte kısıtlı literatür inceleme sonuçları, Yöneylem Araştırmasının oldukça geniş bir uygulama alanına sahip olan haritacılık disiplinininde genellikle tematik harita üretiminde ve arazi değerlemesinde kullanıldığını göstermektedir. Bu çalışmada Yöneylem Araştırması tekniklerinin, Harita Mühendisliği projelerinin farklı bir alanında kullanımı ele alınmıştır. Çalışmada, Harita Mühendisliği disiplininin klasik uygulama alanlarından olan 'Halihazır Harita Yapım Projesi'nde kullanılabilecek en uygun ölçme yönteminin YA tekniklerinin alt disiplini olan Çok Ölçütlü Karar Verme (ÇÖKV) yöntemlerinden 'Analytical Hierarchy Process (AHP)/Analitik Hiyerarşi Süreci' ve 'Best-Worst Method (BWM)/En İyi En Kötü Yöntemi' ile belirlenmesine dönük bir model ortaya konulmuştur. Bu kapsamda Balıkesir iline bağlı 16 ilçede gerçekleştirilen halihazır harita yapım işinin 'Maliyet', 'Süre', 'Üretkenlik' ve 'Uygulama Kolaylığı' ölçütleri/kriterleri dikkate alınarak 'Yersel Ölçme Yöntemi', 'Fotogrametrik Ölçme Yöntemi' ve 'LiDAR Ölçme Yöntemi' arasından en uygun olarak hangi yöntem ile projenin gerçekleştirilebileceğini belirleyebilmek için bir model önerisinde bulunulmuştur. Çalışma içerisinde her yöntem aynı çalışma koşulları ve aynı çalışma ekibi ile gerçekleştirilecek şekilde ele alınmıştır. Uygulanan tekniklerden elde edilen değerlendirmeler sonucunda ilgili dört ölçüte göre en uygun yöntemin sırasıyla 'LiDAR Ölçme Yöntemi', 'Fotogrametrik Ölçme Yöntemi' ve 'Yersel Ölçme Yöntemi' olduğu belirlenmiştir. Ölçütlerin önem sırası ise en yüksekten en düşük öneme sahip olacak şekilde 'Maliyet', 'Süre', 'Üretkenlik' ve 'Uygulama Kolaylığı'dır. Son olarak ise elde edilen modellerin doğruluğunu teyit etmek adına çalışmaya konu olan proje her 3 yöntem için ayrı ayrı Critical Path Method-Program Evaluation and Review Technique (CPM-PERT) yöntemiyle planlanmış ve elde edilen sonuçlar süre ve maliyet açısından birbirleri ile karşılaştırılmıştır. CPM-PERT ile yapılan planlama sonuçlarına göre en az süre ve en az maliyet ile projenin 'LiDAR Ölçme Yöntemi' ile tamamlanabileceği hesaplanırken 'Yersel Ölçme Yöntemi' ile de projenin en fazla maliyet ile tamamlanabileceği hesaplanmıştır (Maliyet hesabı yapılırken İller Bankası A.Ş. Yatırım Koordinasyon Dairesi Başkanlığı 2024 Yılı Sayısal Halihazır Harita Alım İşleri Birim Fiyatları esas alınmıştır). Bu sonuçlar doğrultusunda çalışmada kullanılan yöntemlerin hem birbirleri ile hem hayata geçirilen projenin çıktılarına göre tutarlı sonuçlar elde edildiği görülmüştür. Böylece AHP ve BWM yöntemleri birbirleri ile kıyaslanarak yöntemlerin gerçeğe yakınlığı ve başarısı analiz edilirken, CPM-PERT yönteminin de kendi içerisinde uygulanabilirliği ve AHP ve BWM yöntemleri sonuçları ile tutarlılığı kontrol edilmiştir. Elde edilen tutarlı sonuçlar ile çalışma kapsamında kullanılan ÇÖKV yöntemlerinin haritacılık faaliyetlerindeki projelerde ve karar verme süreçlerinde de verimli ve başarılı bir şekilde kullanılabileceği ortaya konulmuştur. Çalışma kapsamında ortaya konulmaya çalışılan modelden elde edilen bu başarılı sonuçlar Yöneylem Araştırmasının haritacılık disiplini kapsamında hayata geçirilebilecek faaliyetlerde farklı bir bakış açısı ile kullanılabileceğini, proje yöneticilerinin karar verme mekanizmalarına katkı sağlayacak alterantif bir araç olacağını göstermiştir.
Özet (Çeviri)
With the development of humanity and the world, many changes and innovations have emerged today. Although these changes and innovations provide some advantages to people, they have also brought some disadvantages such as the complexity of decision-making processes. As processes become more complex, it can negatively affect the management of the process and sometimes make the accuracy and success of the results more difficult. As processes become more complex, it negatively affects the management of the process and also the accuracy and success of the results. These disadvantages are not always easy to eliminate. On the other hand, regardless of the sector/discipline, reaching the targeted result in a project is very important in many different aspects. If a correct planning and management process can be implemented, more successful and beneficial results than the normally targeted result can be obtained. On the contrary, unsuccessful results of a project can lead to extremely important damages such as reputation damage. The unsuccessful results of a project can lead to extremely important damages such as reputation damage. It is critically important to avoid encountering such negative outcomes and to manage a process successfully. Therefore, planning projects and achieving the optimum result by managing them in line with the plan indicates the success of a project. In addition, planning a process efficiently from end to end and managing the project in line with the plan and implementing it is at least as important as the implementation phase of the process. For this reason, one should be very careful in the planning processes and use appropriate planning methods for the project. The more meticulous and accurate the planning, the smoother the management phase will be. The project planning and management process is also scientifically carried out with Operations Research (OR), which was used to reach the optimum result with limited resources during World War II. Without previous project experience or with a project planning attempt that lacks a scientific basis, it will not be possible to achieve efficient and real-life consistent results. Operations research, which is a scientific method, facilitates the decision-making process by creating a mathematical-statistical model of the problem in the decision-making process and evaluating it through this model, allowing the decision maker to address the problem both qualitatively and quantitatively. With the development of humanity and the growth of industrial areas, new technologies, new alternatives and new restrictions emerge every day. In this case, regardless of the field of work, it makes business processes more complex and complicated. However, the need for YA has increased day by day. YA methods are also developing in line with this increasing need and innovations. These methods are listed among the Multi-Attribute Decision Making (MADM) methods, which is a sub-discipline of OR. These methods are basically divided into two as 'Deterministic' and 'Probabilistic'. There are some methods that are used quite frequently in decision-making processes. Two of them are Analytical Hierarchy Process (AHP) and Best Worst Method (BWM). As new problems and processes emerge, these methods also develop with the aim of obtaining optimum results. Different studies are carried out by integrating existing methods with each other. It is an obvious fact that maps are used as a base in almost every field where innovations are experienced and alternatives are increasing and that the vast majority of today's applications are location-based. Maps are used in everything from the simplest online shopping to even the use of advanced tractors used in agricultural activities. This fact has also enabled Geomatics Engineering projects to become more detailed and comprehensive. With the change in project needs, not only new needs have emerged, but also existing needs have changed and developed. In order to meet these needs, the hardware used in the mapping sector, measurement and drawing methods, and the solution tools used in mapping have also been developed. The range of solutions offered in direct proportion to this has also expanded considerably. Increasingly diverse Mapping Engineering projects have also taken a significant place in interdisciplinary projects. For this reason, it is extremely important to plan surveying activities in a way that will achieve the most efficient result at the lowest cost and in the shortest time. In addition, the degree of accuracy must always be within acceptable limits. At this point, although YA techniques that can be used in surveying sector projects are used quite frequently by different disciplines, it is seen from the literature review that it is a rare application area in Geomatics Engineering. As seen in the literature review, Operations Research is generally used in the production of thematic maps and land valuation in mapping activities. However, OR is a discipline that can be used in different decision-making processes without any boundaries in terms of application. In this study, the use of Operations Research techniques in a different field of Surveying Engineering projects is discussed. In this study, the most suitable measurement method that can be used in the 'Base Map Production Project', which is one of the classical application areas in the discipline of Geomatics Engineering, is aimed to be determined with the 'Analytical Hierarchy Process (AHP)' and 'Best-Worst Method (BWM)' methods from the Multi-Attribute Decision Making sub-discipline of OR techniques. The most appropriate measurement method was determined by two different MADM methods, AHP and BWM, and these two methods were compared with each other. In this context, the current map production work carried out in approximately 20,000 hectares of residential/non-residential areas in 16 districts of Balıkesir province was taken as basis. In order to select the most appropriate measurement method, four different attribute that affect the process the most were determined: 'Cost', 'Time', 'Productivity' and 'Ease of Application'. By applying the mentioned MADM methods in line with the determined attribute, a model proposal was made to determine which method would be most suitable for the project among the 'Terrestrial Measurement', 'Photogrammetric Measurement' and 'LiDAR Measurement' methods. In the study, each method was considered to be carried out under the same working conditions and with the same working team. As a result of the evaluations obtained from the applied techniques, it was determined that the most suitable method according to the relevant four attribute was 'LiDAR Measurement Method', 'Photogrammetric Measurement Method' and 'Terrestrial Measurement Method', respectively. The order of importance of the attribute, from highest to lowest, is 'Cost', 'Time', 'Productivity' and 'Ease of Implementation'. In order to verify these results, the project in this study was planned separately for each of the 3 methods using the Critical Path Method-Program Evaluation and Review Technique (CPM-PERT) method and the results obtained were compared with each other in terms of time and cost. AHP and BWM method results were compatible with each other and with CPM-PERT planning results. According to the results of the study conducted with CPM-PERT, it was calculated that the project could be completed in 529 days and 2.5 million TL with the 'LiDAR Measurement Method', in 754 days and 3.1 million TL with the 'Photogrammetric Measurement Method', and in 625 days and at a cost of 8 million TL with the 'Terrestrial Measurement Method'. While calculating the cost and duration, the 'Iller Bank Inc. Investment Coordination Department Presidency 2024 Digital Base Map Production Works Unit Prices' used in mapping activities were taken as basis. Thus, while the AHP and BWM methods were compared with each other and the closeness to reality and success of the methods were analyzed, the applicability of the CPM-PERT method and its consistency with the results of the AHP and BWM methods were checked. In line with these results, it was observed that the methods used in the study were consistent with each other and with the outputs of the implemented project. The consistent results obtained revealed that the MADM methods used within the scope of the study can be used efficiently and successfully in projects and decision-making processes in mapping activities. These efficient results also prove that the limited application area of OR in mapping activities can be expanded. Using these three methods in a single project and comparing them with each other provided the study with a different perspective and rich content in terms of research. AHP and BWM techniques are used in the selection of equipment, tool brand and model as well as the selection of measurement methods. These choices are also factors that affect the results and the success of the project. The CPM-PERT method can also be applied in different business processes such as road construction projects, digital model production, etc., in addition to base map production projects. These successful results obtained from the model that was tried to be presented within the scope of the study showed that Operations Research can be used from a different perspective in activities that can be implemented within the scope of the cartography discipline and that it will be an alternative tool that will contribute to the decision-making mechanisms of project managers.
Benzer Tezler
- Harita mühendisliğinde coğrafi/kent bilgi sistemlerinin web-tabanlı öğrenimi
Web-based learning of geographical/urban information systems in geomatics engineering
ÖZLEM GÖKPINAR DEMİRCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Jeodezi ve FotogrametriErciyes ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN GEYMEN
- Harita mühendisliğinde proje ve kalite yönetimi
Project and quality management in geomatics engineering
AYÇİN BİRİNCİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Jeodezi ve FotogrametriYıldız Teknik ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. V. ENGİN GÜLAL
- GPS hassas mutlak konum belirlemede varyans kovaryans matrisinin güvenirliğinin araştırılması
Investigation of the reliability of variance-covariance matrix in GPS precise point positioning
ORHAN KAYACIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Jeodezi ve FotogrametriYıldız Teknik ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAHATTİN ERDOĞAN
- 3 boyutlu nokta bulutlarının modellenmesinde metasezgisel yaklaşımlar
Metaheuristic algorithms to modelling in 3D point clouds
ÜLKÜ KIRICI YILDIRIM
Doktora
Türkçe
2024
Jeodezi ve FotogrametriOndokuz Mayıs ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YASEMİN ŞİŞMAN
- İnşaat mühendisliğinde foto yorumlama (interpretasyon) tekniğinin uygulama imkanları
Başlık çevirisi yok
N.NADİR ÜNAL