Tercüme-i Tefsîr-i Ebü'l-Leysi Es-Semerkandî'nin Paris nüshası (İnceleme-metin-dizin)
The Paris education of the Tercume-i Tafsir-i Ebü'l-Leysi Es-Samerkandî (Review-text-index)
- Tez No: 936251
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT KÜÇÜK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kur'an, Kur'an tefsiri, tematik sözlük, Ebu'l-Leys es-Semerkandî, Eski Anadolu Türkçesi, Qur'an, Qur'anic exegesis, thematic dictionary, Ebü'l-Leys es Semerkandî, Old Anatolian Turkish
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1846
Özet
Bu çalışmada, Türk dilinin gramerini, tarihsel gelişimini, söz varlığını, ifade gücünü göstermesi bakımından önemli gördüğümüz Tercüme-i Tefsir-i Ebu'l-Leys esSemerkandî adlı eserin 1679 tarihli nüshası incelenmiştir. Yâsîn suresinden başlayıp Nâs suresinin tefsiriyle sona ermektedir. 200 varaktan oluşan ve ketebe kaydından Osmanlı Türkçesi dönemine ait olduğu tespit edilen Kur'an tefsirinin her sayfasında 29 satır bulunmaktadır. Yazmanın bir kısmı harekeli bir kısmı da harekesiz nesih ile kaleme alınmıştır. Çalışma“Giriş”,“Tercüme-i Tefsîr-i Ebü'l-Leys es-Semerkandî'nin Tematik Sözlüğü”,“Metin”ve“Dizin”olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır.“Giriş”bölümünde, ilk olarak yapılan Kur'an tercümeleri hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra Ebû'l-Leys es-Semerkandî tefsirinin nüshaları tanıtılmış ve incelenen nüshanın tavsifi yapılmıştır. Son olarak da metnin kurulması ve dizinin oluşturulmasında uygulanan yöntem ele alınmıştır.“Tercüme-i Tefsîr-i Ebü'l-Leys es-Semerkandî'nin Tematik Sözlüğü”bölümünde eserde yer alan sözcükler anlam bakımından incelenmiştir. Çalışmamızda yapılan bu tasniflerden yola çıkarak sözcükler üç alt başlıkta incelenmiştir. Birinci alt başlık“Konularına Göre Adlar”, ikinci alt başlık“Konularına Göre Fiiller”, üçüncü alt başlık“Dil Bilgisi Ögeleri”başlığından oluşmaktadır.“Metin”bölümünde, eserin çeviri yazıya aktarımı yapılmıştır. Metin, varak ve satır numarası esasına göre düzenlenmiştir.“Dizin”bölümünde, metindeki sözcükler, alfabetik olarak sıralanmıştır. Dizin bölümünün üst başlığı altında, alt başlık olarak“Özel Ad Bilgisi”ne de yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
In this study, the 1679 manuscript of Tercüme-i Tefsir-i Ebü'l-Leys es-Semerkandî, which is considered important in terms of demonstrating the grammar, historical development, vocabulary, and expressive power of the Turkish language, has been examined. It begins with Surah Yasin and ends with the interpretation of Surah Nas. The Qur'anic exegesis, consisting of 200 folios and determined to belong to the Ottoman Turkish period based on the colophon record, contains 29 lines on each page. Some parts of the manuscript are written in vocalized naskh script, while others are unvocalized. The study consists of four main sections:“Introduction”,“Thematic Dictionary of Tercüme-i Tefsîr-i Ebü'l-Leys es-Semerkandî”,“Text”, and“Index”. In the“Introduction”section, information about the earliest Qur'anic translations is provided. Then, the copies of Ebü'l Leys es-Semerkandî's exegesis are introduced, and the examined manuscript is described. Finally, the method applied in constructing the text and compiling the index is discussed. In the“Thematic Dictionary of Tercüme-i Tefsîr-i Ebü'l-Leys es-Semerkandî”section, the words in the work are analyzed in terms of meaning. Based on the classifications made in this study, the words are examined under three subheadings. The first subheading is“Nouns Categorized by Themes”, the second subheading is“Verbs Categorized by Themes”, and the third subheading is“Grammatical Elements”. In the“Text”section, the work has been transcribed into modern script. The text is arranged based on folio and line numbers. In the“Index”section, the words in the text are listed alphabetically. Under the main heading of the index, the subheading“Proper Names”is also included.
Benzer Tezler
- Ahmed-i Dâ'î tercüme-i tefsîr-i Ebu'l-Leysi Semerkandî (103b - 154b) (giriş - metin - dizin tıpkıbasım)
Ahmed-i Da'i the translation of interpretation of Ebu'l-Leysi Semerkandi (103b - 154b) (introduction - text - index - facsimile)
MEHMET ERTİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. GÜLDEN SAĞOL YÜKSEKKAYA
- Ahmed-i Dâ'î tercüme-i tefsîr-i Ebü'l-Leysi Semerkandî (142/35a - 82b) (giriş - metin - dizin - tıpkıbasım)
Başlık çevirisi yok
GÜVEN SARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. GÜLDEN SAĞOL YÜKSEKKAYA
- Tercüme-i Tefsir-i Ebu'l-Leys es-Semerkandî: Mümtehine, saff, cum'a, münâfikûn, teğâbün, talâk, tahrim, mülk sureleri (İnceleme – metin – dizin – tıpkıbasım)
Tercüme-i Tesfîr-i Ebu'l-Leys es-Semerkandî, mümtehine, saff, cumca, münâfikûn, teġâbün, talâķ, tahrîm and mülk suras
CEMİLE DUYGU ÇETMİLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Ahmed-i Dai-Tercüme-i Tefsir-i Ebü'l-Leys es-Semerkandi: Nisa suresi (Giriş-metin-dizin-tıpkıbasım)
Başlık çevirisi yok
ELİF TOPALOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEVAL KAYA
- Tercüme-i Cāmiü'l-Hikāyāt li-Semerkandî (Giriş-inceleme-metin-dizin)
Tercüme-i Cāmiü'l-Hikāyāt li-Semerkandî (Introduction - analysis –text-index)
NURSAÇ ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL ÖZTÜRK