İngiliz ve Osmanlı basınında Girit Sorunu (1897-1913)
Cretan Question in British and Ottoman press (1897-1913)
- Tez No: 938562
- Danışmanlar: PROF. DR. CİHAN ÖZGÜN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Tarih, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Ottoman Empire, Cretan Question, England, Press, Public Opinion
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 358
Özet
19. yüzyılın başlarından itibaren Avrupa'da etkisini artıran milliyetçilik düşüncesi, çok uluslu bir devlet olan Osmanlı Devleti üzerinde siyasal ve toplumsal düzeyde de- rin etkiler yaratmıştır. Özellikle Fransız İhtilâli'nin ardından hız kazanan bu ideolojik yönelim, Osmanlı yönetimi altındaki Balkanlar ve Ege adalarında yaşayan gayrimüs- lim topluluklar arasında da karşılık bulmuş ve zamanla merkezî otoriteye karşı çeşitli isyanlara zemin hazırlamıştır. Bu bağlamda, modern ulus-devlet kurma hedefiyle ilk başarılı örneklerden biri Yunan toplumu olmuştur. 1820'li yıllarda başlayan Yunan isyanı, 1830 yılında Yunanistan'ın bağımsızlığı ile sonuçlanmış, bu gelişme Osmanlı açısından önemli bir kırılma noktası teşkil etmiştir. Osmanlı hâkimiyetinin yaklaşık iki buçuk yüzyıl sürdüğü Girit Adası da bu genel çözülme süreci içinde öne çıkan bölgelerden biri olmuştur. 1669 yılında Venedik Cumhuriyeti'nden Osmanlı toprak- larına katılan ada, 19. yüzyıl boyunca hem iç dinamikler hem de dış müdahaleler so- nucu siyasi istikrarsızlık yaşamıştır. Bu dönemde Girit'teki etnik, dini ve kültürel ge- rilimler artmış; Osmanlı reformlarının etkisiz kalması ve Avrupalı güçlerin müdaha- leleri, adanın Osmanlı'dan ayrılma sürecini hızlandırmıştır. Girit meselesi, özellikle 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı sonrasında uluslararası gündemde daha da görünür hâle gelmiştir. Her ne kadar savaş sahada Osmanlı üstünlüğüyle sonuçlansa da, Avrupa devletlerinin diplomatik müdahalesiyle Girit Osmanlı idaresinden uzaklaştırılarak uluslararası denetime bırakılmıştır. Bu durum, Osmanlı kamuoyunda ciddi bir hayal kırıklığı yaratmış; süreç Osmanlı basınında yoğun biçimde tartışılmıştır. Başta İk- dam, Sabah ve Tercüman-ı Hakikat olmak üzere, dönemin önde gelen pek çok sayıda gazetedeki bu gelişmeler, Avrupa'nın adaletsiz müdahalesi ve Osmanlı'nın egemen- lik haklarının çiğnenmesi şeklinde yorumlanmıştır. Girit'in statüsü, yalnızca diplo- matik değil, aynı zamanda ideolojik ve ahlaki bir mesele olarak ele alınmış; ada üze- rindeki Osmanlı iddiası, devletin bekası ve İslam ahalisinin güvenliği bağlamında bir“namus meselesi”olarak sunulmuştur. Öte yandan, İngiliz basını Girit meselesine daha farklı bir perspektiften yaklaşmıştır. İngiliz kamuoyunda hayli yüksek tiraja sa- hip olan The Times, Pall Mall Gazette ve The Daily News gibi gazeteler, Girit'in Osmanlı'dan ayrılmasını Avrupa'nın doğuda düzen kurma çabasının bir parçası ola- rak meşrulaştırmış; bu süreci“medeniyetin ilerlemesi”ve Hristiyan ahalinin güvenli- ği gibi kavramlar üzerinden olumlamıştır. İngiliz kamuoyunda geniş kabul gören bu söylem, Osmanlı egemenliğini tarihsel açıdan geri kalmış bir yapı olarak nitelendir- miştir. Sonuç olarak, 1897 ile 1913 yılları arasında Girit Sorunu, yalnızca bir toprak kaybı veya diplomatik kriz değil, aynı zamanda hem Osmanlı hem de İngiliz basınında kimlik, modernleşme, medeniyet, uluslararası siyaset, uluslararası hukuk ve garantör- lük gibi kavramların tartışıldığı çok katmanlı bir meseleye dönüşmüştür. Bu dönem- de basın, yalnızca olayları yansıtan bir araç değil, aynı zamanda kamuoyu oluşturan, ideolojik çerçeveler kuran ve siyasi süreçlere müdahil olan aktif bir aktör konumun- dadır. Anahtar Kel9meler: Osmanlı Devleti, Girit Sorunu, İngiltere, Basın, Kamuoyu.
Özet (Çeviri)
From the early 19th century onwards, the rise of nationalist ideology in Europe had significant political and social repercussions for the Ottoman Empire, a multi-ethnic and multi-religious polity. Particularly in the aftermath of the French Revolution, the spread of nationalist ideas found resonance among non-Muslim communities living in the Balkans and the Aegean islands under Ottoman rule. This ideological shift led to a series of uprisings against central authority. Within this broader context, the Greek population became the first to successfully pursue the goal of establishing a modern nation-state; the Greek War of Independence, which began in the 1820s, culminated in the formal recognition of Greek independence in 1830, marking a ma- jor turning point for the Ottoman Empire. The island of Crete, which had been under Ottoman control since its conquest from the Republic of Venice in 1669, also emer- ged as a focal point within this larger process of imperial disintegration. Over the co- urse of roughly two and a half centuries of Ottoman rule, Crete experienced signifi- cant political, demographic, and cultural transformations. However, during the final quarter of the 19th century, the intensification of nationalist movements, increasing international interventions, and the limited effectiveness of Ottoman reforms all cont- ributed to the island's accelerated separation from the empire. The Cretan Question gained particular international prominence following the Greco-Ottoman War of 1897. Although the war ended in a military victory for the Ottoman Empire, the in- tervention of European powers led to the effective removal of Crete from Ottoman authority and its placement under international supervision. This outcome caused considerable disappointment within the Ottoman public sphere and was widely deba- ted in the press. These developments in many prominent newspapers of the period, primarily İkdam, Sabah, and Tercüman-ı Hak3kat, have been interpreted as an unjust intervention by Europe and a violation of the Ottoman Empireis sovereignty rights. The issue of Crete's status was not merely treated as a matter of diplomacy but was framed as a question of honor, directly tied to the security of the Muslim population and the survival of the state. In contrast, the British press adopted a more pragmatic and strategic tone regarding the situation. Newspapers with a significantly high cir- culation in British public opinion, such as The T3mes, Pall Mall Gazette, and The Da- 3ly News, legitimized the separation of Crete from the Ottoman Empire as part of Eu- ropeis efforts to establish order in the East; endorsed this process through concepts like the“civilizational progress”and the protection of the island's Christian popula- tion, these interpretations gained substantial traction within British public opinion. Ottoman sovereignty was frequently characterized as an outdated insistence that stood in the way of modernization and stability. In conclusion, between 1897 and 1913, the Cretan Question became more than a territorial or diplomatic dispute; it developed into a multifaceted issue encompassing ideological, cultural, and political dimensions. For both the Ottoman and British presses, Crete served as a symbolic arena where notions of imperial identity, civilizational discourse, and international power dynamics were articulated and contested. During this period, the press functi- oned not merely as a passive recorder of events but as an active agent shaping public opinion and influencing state policy.
Benzer Tezler
- 1960 ve 1974 yılları arasında Türkiye ve İngiltere'nin karşılaştırmalı Kıbrıs politikaları
Turkey's and England's comparative Cyprus policy between 1960 and 1974
ERGENEKON SAVRUN
- The idea of self-reliant individuals: Imagining diligent heroes in Late Ottoman fiction
Kendi ayakları üzerinde duran bireyler fikri: Geç Dönem Osmanlı kurgu metinlerinde gayretli kahramanları hayal etmek
ALİ ATAKAN EROL
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Tarihİstanbul Medeniyet ÜniversitesiUluslararası Osmanlı Çalışmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL HAKKI KADI
- State and civil society relation in Türkiye: The case of women csos
Türkiye'de Devlet ve sivil toplum ilişkisi: Kadın örgütleri örneği
TUNA YÜCEL
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyal Politika Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYÇA ERGUN ÖZBOLAT
- Osmanlı basınında Said Halim Paşa suikastı
Assassination of Said Halim Pasha on the Ottoman press
HASAN AKSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
TarihBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEMAL SEZER
- Alanya Kalesi kazılarında çıkan Avrupa porselenleri
The European porcelains found in the excavations of Alanya Castle
ÖZLEM ORAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
El SanatlarıAnkara ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZİYA KENAN BİLİCİ