İnşaat sözleşmeleri kaynaklı uyuşmazlıkların analizi: Uyuşmazlık sonuçlarının ve maliyetlerinin yapay zekâ tabanlı modeller ile tahmini
Analysis of disputes arising from construction contracts: Prediction of dispute outcomes and costs using artificial intelligence-based models
- Tez No: 940069
- Danışmanlar: PROF. DR. ERCAN ERDİŞ, DOÇ. DR. OLCAY GENÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İskenderun Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 160
Özet
Gelişmekte olan ülkelerde ulusal ekonomilerin itici gücü olarak kabul edilen inşaat sektöründe uyuşmazlıklar oldukça fazladır. Sektörde yaşanan uyuşmazlıklar telafisi mümkün olmayan ciddi kayıplara neden olabilmektedir. Bu nedenle, inşaat sözleşmeleri kaynaklı uyuşmazlıkların iyi anlaşılması ve azaltılması, kayıpların minimize edilmesinde ve sektörün sağladığı ekonomik istikrarın devam etmesinde büyük önem arz etmektedir. Bu tez çalışmasının ana hedefi, uyuşmazlıklardaki tarafların dostane çözümlere ulaşmasını teşvik ederek uyuşmazlıklardaki kilit faktörleri belirlemek ve kayıpların en aza indirilmesini sağlayacak araçlar geliştirmektir. Bu amaçla, bütüncül bir yaklaşımla inşaat sektöründe sözleşme kaynaklı uyuşmazlıkların, nedenleri, sonuçları, etkileri ve başvurulan uyuşmazlık çözüm yöntemleri araştırılmıştır. Tez kapsamında literatür taramaları ve uzman görüşlerine dayalı olarak bir anket oluşturulmuştur. Anket yoluyla elde edilen veriler istatiksel olarak analiz edilmiştir. Ayrıca, anket yoluyla elde edilen 181 veri ile makine öğrenmesi ve karşılıklı bilgiye dayalı hibrit bir yaklaşımla uyuşmazlıkların maliyetini tahmin eden bir model geliştirilmiştir. Bunun dışında, tez çalışması kapsamında kamu-özel sektör arasında yaşanan uyuşmazlıklara da odaklanılmış ve uyuşmazlıkların sonuçlarını tahmin eden bir model geliştirilmiştir. Bu bağlamda, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bünyesindeki Yüksek Fen Kurulundan özel izin alınarak, bu kuruma ait 141 inşaat uyuşmazlık kararı ile Python ortamında geriye doğru eleme ve makine öğrenmesi teknikleri kullanılarak uyuşmazlıkların sonucunu tahmin etmeye yönelik bir model oluşturulmuştur. Çalışmanın sonucunda, yapılan anket çalışmasının analiz edilmesiyle; yapım işlerinde ve anahtar teslimi götürü bedel işlerde daha fazla uyuşmazlık yaşandığı, ihtilaflı tarafların genellikle yüklenici ve işveren olduğu, genel olarak uyuşmazlıklarda yüklenici kaynaklı uyuşmazlıkların öne çıktığı, en sık başvurulan uyuşmazlık çözüm yönteminin müzakere olduğu ve uyuşmazlıkların çoğunun altı aydan kısa sürede çözüme kavuşturulduğu tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında uyuşmazlıkların sonuçlarını ve maliyetini tahmin etmeye yönelik olarak geliştirilen modellerin doğruluk oranları sunulmuş ve modeller için kritik olan değişkenler belirlenmiştir. Ayrıca, her iki tahmin modeli için de modellerde kritik olan değişkenler literatürdeki çalışmalarla karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu çalışma uyuşmazlıklardaki önemli güncel faktörleri ve bu faktörler arasındaki ilişkileri göstermesiyle, gerçek verilere dayalı olarak uyuşmazlık sonuçlarına ve maliyetlerinin tahmin edilmesine ışık tutmasıyla literatüre katkı sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Disputes are quite common in construction sector, which is regarded as a pivotal component of national economies in developing nations. Disputes in the sector can cause irreparable serious losses. Therefore, understanding and reducing disputes arising from construction contracts is crucial for minimizing losses and maintaining the economic stability provided by the sector. The main objective of the thesis is to identify the key factors in disputes by promoting amicable resolutions among the parties involved and develop tools that will mitigate losses. For this purpose, this study examined the causes, consequences, impacts, and dispute resolution methods utilized for contract-related disputes in the construction sector through a holistic approach. In this context, a questionnaire was developed, drawing upon a comprehensive literature review and expert opinions. The questionnaire data were examined by statistical analysis. Additionally, a model predicting the cost of disputes was developed using 181 data points obtained through the questionnaire, employing a hybrid approach based on machine learning and mutual information. Apart from these, within the scope of the thesis, disputes between the public and private sectors were specifically examined, and a model predicting the outcomes of these disputes was developed. Within this framework, with special permission from the High Science Board under the Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change, a model was created to predict the outcomes of disputes using backward elimination and machine learning techniques in the Python environment, based on 141 construction dispute decisions belonging to this board. As a result of the study, the analysis of the conducted questionnaire revealed that more disputes occur in construction works and lump-sum type of contracts, predominantly involving the contractor and the employer. It was also determined that contractor-related disputes are the most prevalent among general disputes, that negotiation is the most commonly employed method of dispute resolution, and that the majority of disputes are resolved within six months. The study presents the accuracy rates of the models created for predicting the outcomes and costs of disputes, and detects the key variables for these models. Furthermore, the variables essential to both prediction models were evaluated in comparison with existing literature studies. This study contributes to the literature by clarifying the significant current factors in disputes and their interrelations, shedding light on the outcomes of disputes and the prediction of their costs based on empirical data.
Benzer Tezler
- Raylı sistem projelerinde karşılaşılan hak talebine esas olayların fıdıc zümrüt kitap bakış açısıyla incelenmesi
Analysis to claim events in railway systems by the fidic emerald book's approach
ELİF BALCI DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Ulaşımİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. PELİN ALPKÖKİN
- Tarafların sözleşmesel sorumlulukları bazında depreme dayalı hak taleplerinin incelenmesi
Analysis of earthquake-induced claims based on the contractual liabilities of the parties
DOĞUŞ AKBIYIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
İnşaat MühendisliğiYıldız Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HANDE ALADAĞ
- Uluslararası inşaat sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümü
Resolution of disputes arising from international construction contracts through commercial arbitration
BÜŞRA NURENGİN
- Uluslararası inşaat sözleşmelerinde gecikme
Delay in international construction contracts
MERVE DÜLGER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Hukukİstanbul Medeniyet ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSUF ÇALIŞKAN
- Yargıtay kararları ışığında inşaat sözleşmelerinden kaynaklanan davaların incelenmesi ve çözüm önerileri
Examination of cases resulting from construction contracts in the light of supreme court decisions and suggestions for solutions
ATAKAN AKDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
HukukBahçeşehir ÜniversitesiYapı İşletmesi Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖKHAN GELİŞEN