Ortaokul öğrencilerinin mekânsal okuryazarlıklarının incelenmesi
An investigation of middle school students' spatial literacy
- Tez No: 940471
- Danışmanlar: DOÇ. DR. OSMAN AKHAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 229
Özet
Bu araştırmanın amacı, ortaokul sekizinci sınıf öğrencilerinin mekânsal okuryazarlık düzeylerini belirlemek, bu düzeylerin yerleşim yeri, akademik başarı, cinsiyet, anne-baba mesleği ve eğitim durumu gibi değişkenler doğrultusunda nasıl farklılaştığını ortaya koymak ve öğrencilerin mekânsal okuryazarlık becerilerini günlük yaşam bağlamında nasıl kullandıklarına ilişkin derinlemesine bir değerlendirme sunmaktır. Bu kapsamda araştırma karma yöntem yaklaşımlarından nitel ile nicel verilerin aynı anda toplanmasına, incelenmesine ve birlikte tartışılmasına olanak veren yakınsak paralel desen çerçevesinde yürütülmüştür. Nicel veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen ve geçerlik-güvenirlik çalışmaları tamamlanan Mekânsal Okuryazarlık Ölçeği aracılığıyla; nitel veriler ise yine araştırmacı tarafından geliştirilen Mekânsal Okuryazarlık Beceri Değerlendirme Formu ile elde edilmiştir. Araştırmanın nicel örneklemini tabakalı örnekleme yöntemiyle belirlenen ve Antalya ilinde öğrenim gören 347 öğrenci; nitel örneklemini ise yine Antalya ilinde öğrenim gören ve uygun örnekleme yöntemiyle seçilen 25 öğrenci oluşturmaktadır. Nicel veri analiz sürecinde betimsel istatistikler ve parametrik testler uygulanmış; analizlerde R ve JASP programlarından yararlanılmıştır. Nitel veriler ise MAXQDA 2024 programı aracılığıyla içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Elde edilen nicel bulgular, öğrencilerin genel olarak yüksek düzeyde mekânsal okuryazarlık becerilerine sahip olduklarını ortaya koymuştur. Bu kapsamda, özellikle“mekânsal farkındalık”ve“zihinsel döndürme”alt boyutlarında öğrencilerin yüksek başarı gösterdikleri belirlenmiştir. Sonuçlar, öğrencilerin çevresel ögeleri tanıma, yönelme ve zihinsel harita oluşturma gibi becerilerde güçlü performans sergilediklerine işaret etmektedir. Buna karşın,“harita okuma”ve“mekânsal ilişkileri anlama”gibi teknik bilgi ve sembolik düşünme gerektiren alanlarda öğrencilerin puanlarının görece daha düşük olduğu gözlemlenmiştir. Nicel sonuçların öğrencilerin soyut ve akademik düzeyde yapılandırılmış mekânsal bilgileri kullanma konusundaki yeterliklerinin, günlük yaşam deneyimlerine dayalı becerilere kıyasla daha az gelişmiş olduğunu şeklinde yorumlanmıştır. Nitel bulgular, nicel bulgularla anlamlı bir biçimde örtüşerek, öğrencilerin yaşadıkları çevreye ilişkin özgün, yerel ve bağlamsal örnekler verebildiklerini ortaya koymuştur. Öğrencilerin çizdikleri krokilerde yaşadıkları çevreyi belirgin simgesel yapılar, doğal unsurlar ve kültürel varlıklarla temsil ettikleri; ayrıca bu temsillerde yön, mesafe ve ilişkisel konum gibi mekânsal öğelere de yer verdikleri görülmüştür. Öğrencilerin bu becerilerinde bireysel deneyimlerin, yaşadıkları yerin mekânsal çeşitliliğinin ve çevresel uyarıcıların etkili olduğu değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları, öğrencilerin mekânsal okuryazarlık düzeylerinin yalnızca bireysel bilişsel yeterliklerle değil; aynı zamanda yaşadıkları çevre, sosyoekonomik durum ve eğitimsel deneyimlerle şekillendiğini göstermektedir. Bu doğrultuda, öğretim programlarında yer alan mekânsal okuryazarlık bileşenlerinin daha sistematik ve uygulamaya dönük biçimde yapılandırılması, özellikle harita okuma, konum belirleme, yön tayini, ölçek hesaplama ve grafik yorumlama gibi alt becerilerin, görsel materyaller, etkileşimli dijital araçlar ve saha temelli etkinliklerle pekiştirilmesi önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
The aim of this research is to determine the spatial literacy levels of eighth-grade middle school students, to examine how these levels vary based on variables such as place of residence, academic achievement, gender, parents' occupation, and educational background, and to provide in-depth insights into how students apply their spatial literacy skills in everyday life contexts. In this context, the study was conducted using a convergent parallel design, one of the mixed methods approaches, which allows for the simultaneous collection, analysis, and integrated interpretation of both qualitative and quantitative data. Quantitative data were obtained through the Spatial Literacy Scale, developed by the researcher and validated through reliability and validity analyses; qualitative data were gathered using the Spatial Literacy Skills Assessment Form, also developed by the researcher. The quantitative sample of the research consisted of 347 students studying in Antalya province determined by stratified sampling method; the qualitative sample consisted of 25 students studying in Antalya province selected by convenience sampling method. Descriptive statistics and parametric tests were applied in the quantitative data analysis process; R and JASP programs were used in the analysis. Qualitative data was analyzed by content analysis method through MAXQDA 2024 program. The quantitative findings revealed that the students generally had a high level of spatial literacy skills. In this context, especially in the“spatial awareness”and“mental rotation”sub-dimensions, students showed significantly high achievement. This situation indicates that students exhibit strong performance in skills such as recognizing environmental elements, orientation and mental map creation. On the other hand, in areas that require technical knowledge and symbolic thinking, such as“map reading”and“understanding spatial relationships”, students' scores were relatively lower. The quantitative results are interpreted as indicating that students' competencies in using abstract and academically structured spatial knowledge are less developed than skills based on daily life experiences. Qualitative findings significantly overlapped with quantitative findings and revealed that students were able to give authentic, local and contextual examples of the environment they lived in. In their sketches, students represented their environment with prominent symbolic structures, natural elements and cultural assets; they also included spatial elements such as direction, distance and relational position in these representations. It was evaluated that individual experiences, the spatial diversity of the place where they lived, and environmental stimuli were effective in these skills of the students. The results of the study show that students' spatial literacy levels are shaped not only by individual cognitive competencies but also by the environment, socioeconomic status and educational experiences. Accordingly, it is recommended that the spatial literacy components in the curricula should be structured in a more systematic and practice-oriented manner, and especially sub-skills such as map reading, location determination, direction determination, scale calculation and graph interpretation should be reinforced with visual materials, interactive digital tools and field-based activities.
Benzer Tezler
- Ortaokul öğrencilerinin coğrafya okuryazarlıklarının mekansal vatandaşlık düzeylerine etkisi (Şırnak-Cizre örneği)
The effect of secondary school students' geographical literacy on their spatial citizenship levels (Şırnak-Cizre case)
YILDIZ KARAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
CoğrafyaYıldız Teknik ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA SAĞDIÇ
- Ortaokul öğrencilerinin mekânsal düşünme becerileri ve mekâna aidiyet duyguları
Middle school students' spatial thinking skills and sense of belonging to place
HASAN GÖNÜLAÇAR
Doktora
Türkçe
2025
CoğrafyaErciyes ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilgiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK
DR. ÖĞR. ÜYESİ NEŞET MUTLU
- Kuantum Öğrenme Modeli'nin ortaokul öğrencilerinin mekânsal beceri öz yeterliklerine ve mekânsal becerilerine etkisinin incelenmesi
Investigation of the effect of the Quantum Learning Model on middle school students' spatial skills self-efficacy and spatial skills
ALAATTİN ARIKAN
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURHAN ÇETİN
- Ortaokul öğrencilerinde mekânsal düşünme becerilerinin gelişimi: Bir durum çalışması
Development of spatial thinking skills in secondaryschool students: A case study
HASAN GÖNÜLAÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimErciyes ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK
- Dijital oyun ve animasyon yazılımı kullanımının ortaokul öğrencilerinin mekânsal düşünme becerilerine etkisi
The effects of using digital game and animation software on secondary school students spatial thinking skills
SALİHA CEVHER
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimGiresun ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilgiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA CİN