Irak Türkmen Türkçesi ağızlarının söz varlığı
The vocabulary of Iraqi Turkmen Turkic dialects
- Tez No: 941268
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEVDA ERATALAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 354
Özet
Söz varlığı bir dilin en önemli unsurlarından biridir. Dilin sözcük çeşitliliği, dile özgü ses ya da anlam özellikleri söz varlığı incelemeleri çerçevesinde elde edilebilir. Bu nedenle de söz varlığı bir dili oluşturan sözcüklerin bütünü olarak bilinmekte/tanımlanmaktadır. Bir dildeki sözcükler dilin yapısını çözümlememize yardımcı olabildiği gibi bir toplumun tarihi geçmişi, maddi-manevi değerleri, gelenek-görenekleri ve sosyal yaşamı hakkında bilgilere ulaşmamızı sağlar. Söz varlığı veya ağız araştırmaları dil için oldukça önemlidir. Öyle ki ağız araştırmalarının önemli adımlarından olan derleme metinler toplumların dil özelliklerine ve bu bağlamda da sosyo-kültürel yapısı ile ilgili önemli bilgilere ulaşma imkânı sağlar. Alan araştırmaları içerisinde yoğun bir emek ve büyük bir titizlik gerektiren derleme çalışmaları belli koşullar gözetilerek, doğru bir yöntemle hazırlanmalıdır. Kaynak kişilerin yaşı, eğitim durumu, yaşadığı bölgenin yerlisi olup olmadığı gibi özellikler titizlikle seçilmeli ve bu bağlamda elde edilen veriler transkripsiyon alfabesine özenle aktarılmalıdır. Bu çalışmada Irak Türkmen Türkçesi ağızları, söz varlığı bakımından ele alınmış olup elde edilen veriler ışığında Irak Türkmen Türkçesindeki sözcüklerin bazı dil özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Batı Türkçesinin bir kolunu teşkil eden Irak Türkmen Türkçesi, ağız özellikleri noktasında oldukça önemli bir konuma sahiptir. Bu çalışma ile Irak ve yöresindeki Türkmenlerin kullandıkları sözcükler ekseninde ayrıntılı bir söz varlığı araştırması amaçlanmıştır. Çalışmada Irak Türkmenlerinin yoğun olarak yaşadıkları Kerkük, Telaffer, Erbil, Altunköprü, Tuzhurmatu, Dakuk (Tavuk) ve Kifri yörelerinin ağız özelliklerini tespit etmek amacıyla derlemeler yapılmıştır. Söz konusu metinlerden elde edilen ses özelliklerine değinilmiş ve yöreye özgü ağız özellikleri tespit edilmiştir. Araştırma konusu olarak belirlenen yörenin ağız özellikleri tespit edildikten sonra sözcükler sistematik bir şekilde sözlüğe eklenmiştir. Ayrıca sözlükte yöre ağızlarına özgü olan ya da farklı bir biçimde telaffuz edilen sözcüklere yer verilerek bu sözcüklerin yöredeki karşılıkları üzerinde durulmuş, örnek cümlelerle sözcüklerin kazandıkları anlamlara açıklık getirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Vocabulary is one of the most important elements of a language. We can obtain the word variety of the language, the sound or meaning characteristics specific to the language, within the framework of the vocabulary. For this reason, vocabulary is known/defined as the whole of words that make up a language. The words in a language can help us analyze the structure of the language, as well as provide us with important information about the historical background, material-spiritual values, traditions and social life of a society. Vocabulary or dialect studies are extremely important for language. Because of the compilation texts, which are one of the important steps of these dialect studies, we learn the language characteristics of a society and in this context, its socio-cultural structure. Compilation studies, which require great effort and meticulousness in field research, should be prepared in accordance with certain conditions. Age, education level, locality of the resource persons, etc. features should be carefully selected and the data obtained in this context should be carefully transferred to the transcription text. In this study, Iraqi Turkmen Turkish Dialects have been handled within the framework of Vocabulary, and some language features have been revealed in the words used by Iraqi Turks. Iraqi Turkmen Turkish, which is a branch of Western Turkish, has a very important position in terms of dialect features. With this study, it is aimed to research a detailed vocabulary in the context of the words used by the Turkmens in Iraq. In this direction, compilations were made in order to determine the dialect characteristics of Kirkuk, Telaffer, Erbil, Altunköprü, Tuzhurmatu, Dakuk and Kifri regions where Iraqi Turkmens live intensely. The sound features obtained from the aforementioned texts are briefly mentioned, and words with different forms or meanings consisting of sample sentences are included in the dictionary section. After the dialect characteristics of the region, which is the subject of the research, were determined, the words were systematically added to the dictionary. In addition, the words that are unique to the local dialects or pronounced in a different way are included in the dictionary and the local equivalents of these words are emphasized, and the meanings of the words are clarified with example sentences.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Gagavuz Türkçesiyle karşılaştırmalı olarak Irak Türkmen Türkçesi (Ses bilgisi, fiil, metin, sözlük)
Iraqi turkmen Turkish in comparison with Turkey Turkish, Azerbaijani Turkishturkmen Turkish and Gagauzian Turkish (Phonetics, verb, text, dictionary)
KARWAN SHUKUR
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZÜHAL YÜKSEL
- Musul (Şirihan - Babnit - Kadıköy) Türkmen ağzı karşılaştırmalı biçim bilgisi
Comparative morphology of Musul (Şirihan - Babnit - Kadıköy) Turkmen dialect
NOOR HAQİ İSMAEL ABBOOSH
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT KÜÇÜK
- Kerkük Türkçesi ile Orhun Türkçesinin sözvarlığı bakımından karşılaştırılması
Comparison of Kirkuk Turkish and Orhun Turkish in terms of vocabulary
NOOR İBRAHİM AHMED BAYATİ
Doktora
Türkçe
2023
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA ÖZKAN
- Irak Türkmen Türkçesinde Arapça unsurlar
Arabic elements In Iraqi Turkmen Turkish
NOOR YALMAZ NOORALDEEN NOORALDEEN
Doktora
Türkçe
2025
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEVZAT ÖZKAN
- Erbil Türkmen ağzı (Biçim bilgisi)
Erbil Turkmen dialect (Morphology)
DLER NIHAD JIRJEES JIRJEES
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MURAT KÜÇÜK